Presentatie college monitoringstool duurzaamheid Leidschendam-Voorburg

Beste mensen, ik wilde maar gaan starten en omdat we in zo'n klein comité zijn, wilde ik ook even een rondje doen. Mag je je naam noemen en in welke hoedanigheid je hier zit? Vanavond gaan we het hebben over de duurzaamheid. Fijn dat onze wethouder ook aangeschoven is en dan zou ik even willen starten aan die kant.

Ja, dat ik de pre-raadslid van GroenLinks, Kees Enemas.

Ja, ik heb nog een kaartje gepakt. Kortom, ik ben benieuwd naar de volgende stappen.

De aanleiding van deze avond, middels jullie motie. Signaleer dat.

Pot en zijn Partij van de Arbeid. Timo Kleiboer, inwoner van de gemeente.

Nou, we hebben Marcel Belt, onze wethouder die verder geen introductie meer behoeft, en dan heb ik hier Kira Gremmen, bijgestaan door programmasecretaris Raoul Verbruggen. De aanleiding voor vanavond is dat we een beeldvormende sessie gaan hebben om de diepere uitwerking van het initiatiefvoorstel inzake het monitoren van duurzaamheid te onderzoeken als het ware. Aan de hand van deze beeldvormende sessie kan worden afgewogen hoe we dat hadden gedacht in de toekomst met de gesprekken over duurzaamheid en ondersteuning voor de gemeente. En ik zie dat er nog een raadslid is aangeschoven. Je mag ook even je naam en hoedanigheid waarin je hier zit noemen.

Dankjewel en beoogd wordt om in 2025 dus over een jaartje de eerste uitgewerkte monitor ter bespreking aan de Raad aan te bieden. En vanavond gaat Kira ons daar in begeleiden en door de sheets helpen. Even ook voor aanwezige Raads- en Commissieleden. Het is geen politieke avond. Kira heeft aangegeven dat we vragen tussendoor mogen stellen, maar houdt ze wel zoveel mogelijk feitelijk. Kira en Joost, dank voor

Voor de introductie, nou welkom allemaal, toch leuk om zo'n opkomst te zien, moet ik zeggen. Ja, perfect. We zijn een hele andere apparatuur gewend. Nou, de aanleiding voor vanavond is deels natuurlijk al gegeven. Initiatiefvoorstel vanuit ChristenUnie om een monitor duurzaamheid te ontwikkelen, die is aangenomen op 18 april 2023. En niet heel lang daarna is ook het uitvoeringsprogramma duurzaamheid in de Raad vastgesteld. En de wens in het initiatiefvoorstel was om een monitor te ontwikkelen, hè? Om de duurzaamheidsdoelen van gemeenten Leidschendam-Voorburg en de voortgang daarvan beter inzichtelijk te maken voor de Raad, zodat inwoners, Raad en college ook het goede gesprek kunnen voeren en de juiste vragen kunnen stellen en eigenlijk te kijken van hé, doen we nou de goede dingen om het maatschappelijk beoogde effect dat we hebben te behalen. Het uitvoeringsprogramma duurzaamheid loopt nogal wat jaren, dus de monitor is ook bedoeld als groeimodel. Ik neem jullie daar straks ook in mee, hoe dat er dan ongeveer uitziet. Maar dat betekent grofweg gezegd dat we ook tussentijds indicatoren zouden kunnen toevoegen of kunnen laten vervallen, afhankelijk van technische of maatschappelijke ontwikkelingen die op dit thema gaan plaatsvinden. Nou, om jullie een klein beetje meer mee te nemen. We hanteren verschillende soorten niveaus van monitoring. We merken ook vaak dat er vragen worden gesteld van nou, kan ik nu met deze monitor constateren dat mijn beleid een succes is geweest? Dat is niet het doel van deze monitor. Dat is niet het doel om bepaalde activiteiten uit het uitvoeringsprogramma echt zodanig door te meten dat we daarvan kunnen zeggen: dit was effectief om hier en hier aan bij te dragen. Maar het is echt een beleid of een programma monitor zoals wij dat nou in de ambtelijke organisatie noemen. Het is een monitor van ontwikkelingen op abstracte doelen waar het beleid gedeeltelijk of indirect ook een relatie mee heeft en we zien ook vaak dat, hè, de gemeente deels met de inspanningen wel invloed heeft op de resultaten, maar dat op zo'n thema als dit ook invloeden van buitenaf heel belangrijk zijn, waardoor je daardoor nooit volledig kunt zeggen op bepaalde hoofddoelen dat het volledig door gemeentelijke inspanningen is behaald. Dus dat is wat we met een beleidsmonitor toch beogen te volgen, maar niet volledig te zeggen. Nou, in het uitvoeringsprogramma, nou, ik weet niet of u die allemaal even scherp meer heeft, maar er staan 7 hoofdstukken met verschillende doelen. En wij hebben deze teruggebracht samen met de beleidsadviseurs duurzaamheid tot een aantal wat grotere doelstellingen op themaniveau. Dat zijn energie, klimaatadaptatie, vergroening en biodiversiteit, circulariteit, luchtkwaliteit, duurzame mobiliteit en waterkwaliteit. En nou, een voorbeeldje daarvan is bijvoorbeeld dat we zoveel x woningen in 2030 aardgasvrij willen hebben. Dat valt dan bijvoorbeeld onder energie. Of dat we het dakoppervlakte gaan benutten voor zonne-energie. Dat draagt uiteindelijk allemaal bij aan grotere doelen waarop we verschillende ontwikkelingen willen gaan volgen. Ik neem jullie straks ook mee als we de thema's verder gaan uitdiepen in allerlei voorbeelden en uiteindelijk ook tot aan het indicatorenniveau, dus echt op daadwerkelijk wat we willen meten. Maar dat komt vanzelf en onderbreek mij gerust als u ondertussen vragen heeft. Nou, zoals gezegd is de monitor gebaseerd op het uitvoeringsprogramma duurzaamheid voor het grotendeels. En daarmee hebben we de 4 hoofdthema's die we daaruit hebben opgehaald, ook aangehouden om de monitor te ontwikkelen en elk thema is vervolgens weer opgedeeld in verschillende subthema's. En elk van die subthema's bevat eigenlijk meerdere indicatoren en het voordeel daarvan is dat als we een subthema nemen en we zouden in de loop van de tijd indicatoren toevoegen of juist weghalen, dan blijft dat subthema als geheel nog steeds niet zo vatbaar voor kleine kortstondige wisselingen, waardoor je in de loop van de tijd ook makkelijker en beter ontwikkelingen kunt gaan volgen. Dat is de avondvierdaagse, geloof ik. Wij zijn voornemens om elke twee jaar de monitor opnieuw op te leveren. Dat heeft ook te maken met bepaalde grote databronnen die maar tweejaarlijks of soms zelfs driejaarlijks worden ververst en we gaan door middel van kleuren aantonen of de ontwikkelingen die we op die subthema's zien dan positief zijn geweest, negatief of dat er misschien ook geen ontwikkeling is geweest. Daar gaan we jullie door middel van kleuren doorheen nemen en ik ga jullie nu een aantal slides laten zien van het thema energie. En die gaan we eigenlijk van themaniveau tot subthemaniveau tot indicatorenniveau even helemaal doorlopen. En nou, ik hoop dat dat een beeld geeft bij het verhaal. Zo. Dus hier ziet u het voorbeeld van het hoog over het thema energie. Dit zijn voorbeelden van waar het over zou kunnen gaan op subthema. Wij hebben op dit moment 3 subthema's uit het uitvoeringsprogramma kunnen deduceren, dat zijn energiebesparing, duurzame opwek van energie en duurzame warmte. Nou, dit zijn voorbeelden. Ze zijn nog niet volledig, maar dit is wel de richting die we uit willen met het bouwen van de monitor. De kleuren die we nu in de presentatie hebben meegenomen, die zijn nog niet verbonden aan daadwerkelijke data, maar we hebben wel geprobeerd om de kleuren dusdanig te formuleren dat ze geloofwaardig wijs ook zouden uit zouden kunnen zien, afhankelijk van de inhoud van zo'n thema. Dus je ziet dat energiebesparing hier bijvoorbeeld op donkergroen is gezet. Dat zou betekenen dat we daarin grote stappen maken. Dat op basis van duurzame opwek lichtgroen zijn, dus daar zie je een licht positieve ontwikkeling en wanneer het grijs gekleurd is, dan is in principe het thema hetzelfde gebleven als de twee jaar daarvoor. Andere kleuren die komen we straks vanzelf tegen bij een van de andere thema's, maar dit even als voorbeeld. Nou, bij energiebesparing kunnen we bijvoorbeeld denken aan het energieverbruik van de woningen verlagen. Dat is een doel wat we als gemeente hebben, maar ook wat we vanuit landelijke politiek moeten navolgen. Energieverbruik van de bedrijven en andere gebouwen verlagen. Nou, het is allemaal nog hoog over het doel, maar hoe dat precies gebeurt? Dat is natuurlijk weer heel erg verschillend. Dus we kijken, dus dit is allemaal nog wat abstracter op een abstracter niveau geformuleerd. Nou en als we dan kijken naar een voorbeeld van indicatoren die we mee zouden kunnen nemen om iets te kunnen zeggen over dat thema energie en over dat subthema energiebesparing, dan zouden we dus bijvoorbeeld kunnen gaan kijken naar wat het energieverbruik is geweest in de bebouwde omgeving. Daarvan hebben we bijvoorbeeld ook al een deel in de wijkatlas wat we al een paar jaar kunnen raadplegen als we kijken naar het energieverbruik van de woningen van commerciële dienstverleningen en bij duurzame opwek kijken we bijvoorbeeld juist naar het totaal bekende hernieuwbare energie. Dus hoeveel komt er nou via zonnepanelen of windenergie binnen? Maar ook wat is het verbruik nou van die duurzaam opgewekte energie en de combinatie van deze verschillende indicatoren samen geeft eigenlijk een totaalbeeld van dat subthema duurzame opwekking. En dat zou dus ook kunnen betekenen dat als er over 10 jaar een heel andere vorm van duurzame opwekking plaatsvindt, dat we dat ook mee kunnen nemen in dit subthema, zonder dat de monitor daarmee meteen helemaal op de schop moet. En dan blijft het heel goed in de tijd navolgen of er nog steeds ontwikkelingen zijn of niet. Nou, een voorbeeld bij duurzame warmte gebruiken we het totale aardgasgebruik van de woningen. Nou, en dit zijn dan ja voorbeeld indicatoren. We kijken bijvoorbeeld ook naar de gemiddelde elektriciteitslevering. Welke woningen zijn voorzien van een geldig energielabel? Hoeveel percentage woningen hebben we met zonne-energie? Wat is het vermogen van de geregistreerde zonnepanelen, dus hoeveel kunnen ze ook maximaal opwekken? Ja, en zo zijn er allerlei indicatoren denkbaar waarmee we iets kunnen gaan zeggen. Jullie hebben een paar maanden geleden, ik weet niet of u daarbij was, is er ook een beeldvorming over de wijkscans van veiligheid geweest? Die is heel erg qua methode gelijkwaardig aan deze en daar zitten ook meer dan 60 indicatoren onder, dus even om een idee te geven van hoe compleet we een beeld gaan proberen te geven van die verschillende subthema's en dat het dus niet van een of twee databronnen afhankelijk gaat zijn of dat zo'n thema groen gaat kleuren. We proberen daar echt een totaalplaatje van neer te zetten. Ja, ik ga er gewoon lekker doorheen, maar zijn er ondertussen vragen? Een vraag?

Dat is nou, ik heb er eigenlijk twee, maar laten we maar met de eerste beginnen. Komt er eerst een soort nulmeting.

Dank u wel. In principe moeten we kijken bij de indicatoren vanaf welk jaar deze gemeentes zijn, hè? Dus ik noemde net al, sommige monitoren worden maar één keer in de twee jaar herhaald, dus stel we gebruiken de regionale klimaatmonitor als bron en de laatste update van die bron is 2024. Dan loopt die natuurlijk al een aantal jaren, maar dan is dat wel de eerste versie die wij als monitor opleveren. Dan kunt u dat natuurlijk als nulmeting gebruiken, maar wij proberen dan al de resultaten van 2024 af te zetten tegen het jaar daarvoor. Anders kunnen we geen monitor met kleur opleveren, dus de eerste monitor die u in het voorjaar volgend jaar gaat ontvangen, die is al gebaseerd op de ontwikkeling van de beschikbare data ten opzichte van de vorige zelfde periode. Als u dat kunt volgen? Ja, dus ja, het is niet helemaal een zuivere nulmeting, maar we proberen wel zo dicht mogelijk op de databronnen te zitten en de meest recente data te gebruiken en daarvan al een ontwikkeling te laten zien, zodat u eigenlijk ziet wat de huidige status van de afgelopen twee jaar is geweest en waar we staan. U had het de tweede?

Vraag nog ja, de tweede vraag, de tweede vraag is: ja, om het zo te formuleren, wanneer is dit emmertje vol? Dus wanneer kun je hier zien of je je doel bereikt hebt? En

Nou ja, laten we zeggen, aardgasvrije wijken op een gegeven moment moet natuurlijk de hele gemeente aardgasvrij zijn, dus laten we zeggen, je hebt clusters van woningen en als je dat allemaal bij elkaar optelt, dan moet dat het gewoon, laten we zeggen, het woningareaal zijn exclusief monumenten dan, want die gaan hier nooit van het gas af, denk ik. Maar dat is een andere discussie. Maar ja, wanneer is het? Wanneer is het klaar, want je kan dus laten we zeggen, je kan wel de stappen zien als ik het zo begrijp. Maar niet hoeveel je nog van je doel af bent. En de vraag is of dat handig is, dat weet ik.

Ja, helder, dank u wel. Dat is ook een afweging die wij veelvuldig hebben gemaakt en weer terug hebben gehaald in de ontwikkeling van de monitor. Dat zie je ook in bepaalde thema's, daar zijn gewoon hele heldere doelen gesteld, hè? In 2050 CO2-neutraal bijvoorbeeld, dus je zou kunnen zeggen, ik pak 2050 als eindpunt en ik ga vanaf 2024 rekenen en ik breek die 26 jaar die ik nog over heb in hapklare brokjes en ik ga dan kijken, zit ik op dat doel wat ik eigenlijk nu had moeten halen of niet. Maar dat is voor lang niet alle data mogelijk. Dus waarvoor we nu gekozen hebben, is echt om die combinatie te maken van die verschillende indicatoren, omdat we ook niet alleen aardgasvrij worden. De monitor gaan weergeven, hè? Dus we blijven op die subthema's, maar het doel van vanavond is natuurlijk ook om te kijken. Van kunt u het goede gesprek voeren als raad met deze monitor en ik kan me wel voorstellen dat als een van de thema's op groen staat en u bent benieuwd van nou wat is daar dan gedaan? Dat dat vragen zijn die u dan ook mag stellen, hè? Dat de monitor u ook moet helpen om te kijken op welke thema's gaat het nou goed en waar gaat het nou minder goed? En als we inderdaad ineens oranje kleuren, dus een negatieve ontwikkeling zien op een van de thema's, dan zitten daar natuurlijk nog steeds heel veel indicatoren onder, dus dat wil dan niet per se zeggen dat dat komt omdat een van de activiteiten van de gemeente niet succesvol is of omdat we niet op de goede weg zijn, maar het is wel een indicatie dat het niet goed gaat op dat thema. Eigenlijk is deze monitor ook echt bedoeld om daarna vervolgvragen te stellen. Eigenlijk ook wat ik aan het begin probeerde uit te leggen met die niveaus. Het uitvoeringsprogramma duurzaamheid is zo uitgebreid en zo extensief qua activiteiten dat het onmogelijk is om al deze activiteiten stuk voor stuk echt als beleidsevaluatie uit te voeren en te kijken hoe effectief was dat. Dus door op de trends en ontwikkelingen te focussen, kunt u wel in hoofdlijnen heel goed beoordelen. Hoe staat het ermee en waar gaat het goed mee en waar gaat het nog wat trager of wat langzamer, of zijn er bijvoorbeeld invloeden van buitenaf, denk aan de Oekraïne-oorlog en de gasprijzen en wat daar allemaal mee is gebeurd op de woningmarkt. Ook dus het wil niet altijd zeggen dat daarmee het beleid van de gemeente niet effectief was, maar wel dat u daarover vragen kunt stellen. Dus het is echt bedoeld om handvatten te geven.

Is de vraag daarmee voldoende beantwoord? Dan heeft Frank Wilschut een vraag en aansluitend Liesbeth van der Heide.

Jan: Ik vroeg me af, kan je dan wel, als we dit een paar keer hebben gedaan, door de tijd heen zeg maar zien wat de trend is in een bepaald gebied. Waardoor je dus wel makkelijker kunt bijsturen als je denkt, oei, we gaan nu niet die 2050-doelstellingen, die dan wel bijvoorbeeld heel concreet zijn, halen. Nou, die 2050...

Doelstelling die staat dus niet als zodanig in de monitor, hè? Dus we hebben de subthema's en die geven hun, die hebben hun kleur en de subthema's hebben straks hun kleur, maar daar zal nooit alleen het doel aardgasvrij worden, bijvoorbeeld, instaan. Misschien

Te duidelijk, denk ik? Als het dan bijvoorbeeld wel om zo'n heel concrete doelstelling gaat van die 2050, dan kan ik me voorstellen dat je daar door de tijd heen wel een beetje wil zien. Nou, bijvoorbeeld in 2030 zitten we een beetje op het goede pad, zodat we, als je een beetje extrapoleert, zeg maar wel die 2050 gaan halen.

Ja, ik denk wel dat dat mogelijk is. We moeten natuurlijk ook nog kijken in welke vorm we de monitor naar u toe gaan brengen in het voorjaar volgend jaar. Maar ik kan me wel voorstellen dat we een aantal dingen eruit lichten en dat we dan wel een trendlijn kunnen laten zien. Dus als er vragen zijn over de onderliggende data, zo doen we dat ook met de vitaliteitsprofielen die we in de wijk hadden. Die presenteren we tweejaarlijks. Daar geven we wel de grafieken weer en de ontwikkeling ten opzichte van de voorgaande jaren. Dus u zou inderdaad dan wel goed moeten kunnen volgen of dat daar inderdaad een neerwaartse spiraal dan wel een hele positieve trendlijn te zien is. Ja.

Ja, dank voorzitter. Twee vragen. Eén om dat concrete, een hele concrete doelstelling uit het uitvoeringsprogramma is 1500 woningen van het gas af in 2026. Dus kunnen we er wel vanuit gaan dat, voor zover die data beschikbaar is op dat concrete niveau, dat het dan wel erin wordt opgenomen. Dus het kan nog steeds zijn, kan ik me voorstellen, dat je zegt op Energy kleurt het lichtgroen, dus misschien niet donkergroen of zelfs oranje, maar dat de onderliggende data, voor zover die beschikbaar is, als het gaat om die 1500 woningen, dat we wellicht wel volgend jaar zeggen van nou, we hebben er nu 400 van het gas af. Ja, dus...

Dus dat zou het energieverbruik van woningen is een voorbeeld van een van de indicatoren, dus een van de databronnen die we gaan gebruiken om iets over dat thema te zeggen. Dus dat kunnen we meenemen. En stel je voor dat als daar een absoluut aantal aanhangt, we, als we het op gemeenteniveau weergeven, dan geven we vaak een geheel aantal weer. Maar we brengen het ook vaak terug per 1000 woningen om ook goede vergelijkingen te kunnen maken. Dus moeten we nog even kijken in welke vorm we het precies meenemen, maar goed, een aantal, het aantal is het aantal, dus in principe kunt u dan daaruit afleiden of we op de goede richting zijn of...

Ja ja dank en mijn tweede vraag: hier komen dus 4 thema's uit het uitvoeringsprogramma in terug, niet participatie en duurzame gemeente. Is daar een reden voor?

Ja, duurzaam eigenlijk. Deze thema's zijn zodanig groot. Ik begrijp uw vraag, want we hebben ook intern discussie over gehad van hoe gaan we daar nou mee om? De gemeentelijke organisatie heeft natuurlijk wel een voorbeeldfunctie in dit geheel. Maar als je kijkt naar het abstractieniveau van de thema's versus waar de organisatie zit, hebben we nu heel bewust gekozen om wat verder weg te gaan zitten. Juist om dat groeimodel ook te kunnen weergeven. En wanneer we alleen op de gemeentelijke organisatie zouden gaan zitten, dan zouden we eigenlijk op een te klein niveau blijven hangen om goede vergelijkingen te kunnen maken. Dus je moet het zien dat de thema's en de subthema's ongeveer gelijkwaardig zijn qua abstractie en daar kunnen we ook heel mooi verschillende indicatoren onderbrengen, maar bij de gemeentelijke organisatie is dat al een stukje kleiner, dus dat is niet heel mooi met elkaar te vergelijken. Daarom hebben we dat niet meegenomen. Dank.

Dan is het wel mogelijk om dat te doen. Ik kan me voorstellen dat je zegt, nou, voor de gemeentelijke organisatie heb je wellicht ook een hoop minder subindicatoren, dat het misschien echt gaat over, nou, het wagenpark en dat heeft maar zoveel, maar dat je wel zou kunnen zeggen, nou, in hoeverre is dat over naar elektrisch of niet, dus is het mogelijk. Want ik kan me voorstellen dat het voor participatie en voor de gemeentelijke organisatie wel mogelijk is, ondanks het verschil in vergelijkbaarheid.

Ik denk dat we dan wel even goed moeten kijken hoe dat dan in de monitor zou kunnen landen en of we dat misschien toch als aparte bijlage meenemen in plaats van, hè, dus dat je de duurzaamheidsdoelen en de ontwikkelingen op de lange termijn op dit abstractieniveau echt apart houdt. Dus deze vier grotere thema's, maar dat we wel een keer in de twee jaar iets meenemen over de gemeentelijke organisatie. Maar dat zouden we dan moeten we even terug naar de tekentafel en kijken van hoe brengen we dat dan bij elkaar? Maar ik denk ja, nogmaals, ik neem het mee en ik denk wel dat er iets in mogelijk is als dat uw wens is.

Ik zie dat Charlotte Bos een aanvullende vraag heeft, en dan stel ik voor dat we daarna naar de volgende slide gaan. Dank u, voorzitter. Het

Het is inderdaad aanvullend. Ik was inderdaad benieuwd naar die thema's, weet je wat? Misschien is het gezegd, maar heb ik het gewoon gemist van waarom deze zo zijn gekozen? En ik vroeg me ook af van is er dan ook aangesloten? Want ik heb gewoon even gegoogeld, weet je, ik weet er niks van af van. Wat is er aan monitoren, duurzaamheid? En dan zie ik bijvoorbeeld van de rijksoverheid wegen die hebben met Telos van Tilburg zo'n monitor opgezet, dus ik vroeg me even af en mijn tweede vraag is dus van hebben jullie gekeken naar bestaande monitors? Of bij wetenschappelijke instituten, et cetera, dank je.

Ja, dank u wel, ja, dat hebben we. We hebben onlangs nog gemeente Haarlem ook over de vloer gehad. Die hebben ook een monitor duurzaamheid opgeleverd en we hebben ook het gesprek gevoerd van nou, wat kunnen we daarvan leren? Hoe brengen jullie dat in de praktijk? Want zij hebben hun eerste monitor al opgeleverd. Ja, en daarnaast dat kunt u bijvoorbeeld ook zien op LVincijfers.nl. Wij benchmarken de gemeente al op verschillende thema's al een aantal jaren met grote landelijke onderzoeken of landelijke monitors dus. Beschikbare CBS-data, de publieke klimaatmonitor, grote onderzoeken die op dit thema beschikbaar zijn. Op gemeenteniveau moet ik daarbij zeggen, die volgen we ook en die data is ook allemaal beschikbaar. En ik denk uiteindelijk de data die daarin staat, dat is natuurlijk het indicatorenniveau waar we mee gaan werken. Dus als het bruikbaar is, nemen we dat ook mee in deze monitor en uw vraag. Deze subthema's die we hebben gekozen, die komen echt voort uit de thema's die ook in het uitvoeringsprogramma zijn benoemd. Dus we hebben echt gekeken naar welke activiteiten zijn er waar en welke doelen dragen ze bij en welke thema's hangen daar nou eigenlijk boven die daar samen iets over zeggen? Dan maken we natuurlijk ook de afweging. In hoeverre is er al gebruik, hè? Is er al wetenschappelijke data beschikbaar of landelijke monitors beschikbaar om daarin mee te nemen? Misschien een voorbeeld, we hebben best wel lang ons hoofd gebroken over wat we bijvoorbeeld over biodiversiteit konden vertellen. Nou, daar is echt net, ik denk twee weken geleden, een dashboard vanuit de rijksoverheid gelanceerd met een hele mooie operationalisatie. Hoe je dat zou kunnen meten en welke data daar ook landelijk al op beschikbaar is. Dus ja, we proberen daar eigenlijk meteen op te springen en dat ook mee te nemen, dus je merkt ook dat op dit gebied, hè, dat zie je eigenlijk ook aan een voorbeeld van zo'n dashboard. Het is nog heel erg in ontwikkeling. We lopen er eigenlijk ook een beetje achteraan soms, hè? De techniek gaat zo hard, maar we proberen daar natuurlijk zo goed mogelijk te volgen. En elke twee jaar dat we de monitor hernieuwen, moeten we natuurlijk ook weer kijken van is alle data nog beschikbaar, bruikbaar? Zijn er niet betere bronnen inmiddels en moeten we toch elke keer weer even kijken van zijn er dingen die we moeten vernieuwen of niet en of zijn er betere inzichten beschikbaar die we twee jaar geleden nog niet hadden en die nemen we dan ook mee in de volgende versie die we weer naar de raad brengen. Beantwoordt dat uw vraag? Ik kreeg net overigens nog ingefluisterd dat ik was vergeten te vertellen dat in de raadsoplegger ook staat genoemd dat we bij de monitor ook even kort meegeven dat we op koers liggen of niet, dus dat we dat ook wat explicieter noemen. Dat had ik niet zo scherp meer, mijn excuus. Goed, we waren ja, dit was het voorbeeld van de indicatoren. Ja, ik heb het net ook een hele tijd gehad over activiteiten en waarom we op een bepaald thema zitten en daar gaat eigenlijk de volgende slide ook even over. Dus als we het hebben over het opwekken van duurzame energie. Ja, dit is een heel klein knipsel van een hele grote paraplu die we met elkaar gemaakt hebben om te kijken. Welke activiteiten gaat de gemeente nou concreet uitvoeren vanuit dat uitvoeringsprogramma en hoe dragen die activiteiten dan vervolgens weer bij aan? Dus hier ziet u daar een voorbeeld van, we willen zoveel mogelijk geschikt dakoppervlak benutten voor de opwek van zonne-energie, proberen zoveel mogelijk lokale warmtebronnen te benutten en we stimuleren collectieve inkoopacties voor duurzame energie. Dit zijn activiteiten van de gemeente en daar kunnen we dus niet direct van gaan zeggen. Die zijn dus effectief geweest om de duurzame opwek te vergroten. Dat is niet een op een causaal te volgen, maar het geeft wel een. Het geeft wel een aanleiding, een aanzet in waar we ook de indicatoren vandaan kunnen gaan halen. Dus we, hè, dus dit geeft voelt heel mooi aan dat we ook percentages zonne-energie, wat voor woningen wordt opgewekt, kunnen gaan volgen, dus dat dat een data een indicator is die we kunnen gaan meenemen om iets te zeggen over die opwek van duurzame energie. Het vermogen van de geregistreerde zonnepanelen. Die hebben we overigens ook al in de wijkatlas staan en we meten bijvoorbeeld ook, we kijken niet alleen maar naar objectieve data dus, hè, zoveel vermogen, zoveel watt, zoveel groen per vierkante meter, maar we kijken ook naar wat de bewoners eigenlijk willen. Dus in de bewonersenquête nemen we vragen mee over duurzaamheid en wat men daarin wil, dus bijvoorbeeld ook of men interesse heeft in zonnepanelen of dat men hun huis heeft geïsoleerd? Nou, dat is natuurlijk één grote representatieve monitor van onze gemeente die een heel mooi beeld geeft van wat eigenlijk het sentiment is ten opzichte van. Duurzaamheidsadvies in de gemeente. Nou, dat zijn ook hele mooie indicatoren om mee te nemen om hier iets over te zeggen, hè? Het kan ontzettend goed gaan met de techniek, maar als de wil om te veranderen achterblijft, dan zal dat ook het gemiddelde van dat subthema omlaag gaan trekken en dan gaat de ontwikkeling dus minder positief uitstralen. Nou en daar, hè, dat roept weer vragen op, van waar ligt dat dan aan? Dat hoeft niet altijd aan de techniek of aan de technologische ontwikkeling te liggen. Ik zie je vraag. Mevrouw

Ja, dank. Korte vraag hierover, want ga je dus iets meenemen over wat bewoners vinden of hoe ze er tegenover staan? Is het dan de bedoeling dat jullie dat op die vier thema's gaan doen?

We nemen al een aantal dingen een hele hoop jaren mee in de bewonersenquête, dus bijvoorbeeld de interesse in aantal aanpassingen van de woning waar we ook afgelopen zomer weer mee doorgegaan zijn. We hebben in 2019 voor het eerst echt een klimaatmonitor in de gemeente uitgezet, die was gebaseerd op de publieke klimaatmonitor. Het ging ook over gedragingen en over houding ten opzichte van het klimaatneutraal worden of men daar überhaupt in gelooft. En als men daar helemaal niet in gelooft, zijn er dan toch motivaties te vinden om iets van aanpassingen te doen? En wat zijn die motivaties dan? Die monitor hebben we weer herhaald in de zomer en die heeft opnieuw hele mooie, betrouwbare resultaten weergegeven. Dus ik kan me heel goed voorstellen dat we die ook blijven herhalen en dat we die ook blijven verrijken, net als dat we de subthema's gaan doen met relevante vragen die ook voor de monitor geschikt zijn. Ja, zeker. Wij zijn eigenlijk al twee bronnen binnen de gemeente die we daarvoor kunnen gebruiken, even los van wat daar aan regionaal en landelijk onderzoek nog ligt. Wat we ook mee zouden kunnen nemen.

Had het idee dat er nog een vervolgvraag was van het CDA.

Loopt puur nog ter check dan en worden die resultaten dan onder die 4 thema's geschaard. Ja.

Voor zover dat mogelijk is, nemen we die natuurlijk mee en in de gemeentemonitors kunnen we natuurlijk ook zelf bijstellen. Dus als we op een gegeven moment merken dat we in een bepaald subthema echt belangrijke informatie missen, dan kunnen we er ook voor kiezen om het op te nemen in de eerstvolgende invoer. Als je de vragenlijst die we daarover uitzenden bijvoorbeeld, ja, maar ik kan me ook voorstellen dat dat niet voor alle thema's geldt. Neem biodiversiteit, of dat dat even relevant is, dus dat we ook goed moeten kijken naar waar subjectieve informatie in de zin van meningen of gedragingen van meerwaarde is om toe te voegen aan het thema. Maar waar dat kan, nemen we ze mee. Of sturen we ook bij, zeker.

Had nog een vraag over dit thema, wat we net aanraakten, want ik kan me heel goed voorstellen dat je die opneemt. Alleen hoe wegen die uiteindelijk, want meningen van inwoners zeg maar, ik kan me ook voorstellen dat hoe wij die taxeren, zeg maar dat verschilt nogal. Zeg maar welke kleur je in deze zaal hebt of je vindt dat het belangrijk is dat mensen heel positief zijn over duurzaamheid of niet? Bijvoorbeeld. En, hoe neem je dat dan in zo'n monitor mee? Daar ben ik wel benieuwd naar.

Ja ik, ik worstel even heel goed dat uit te gaan leggen zonder niet een heel statisch verhaal af te gaan steken. Ik ga het proberen aan de hand van een voorbeeld wat we in de wijk Atlas hebben. In de wijk Atlas leveren we de vitaliteitsprofielen op en geven we een kleur aan bijvoorbeeld verkeersveiligheid aan de hand van het gemiddelde van alle wijken. Daar wegen we zowel het aantal geregistreerde ongevallen van de politie als meldingen bij handhaving of boetes die zijn uitgeschreven als wat men in de inwonersenquête aangeeft. Ik ervaar dit als zeer onveilig en je ziet het aan. Soms zie je het heel erg uiteenlopen, soms niet. Er zijn gebieden in Leidschendam-Voorburg die, omwille van hoe de ruimte eruit ziet en neem als voorbeeld landelijk gebied Stompwijk de Dokter van Noortstraat. Daar zien we zodanige uitschieter in sommige van die data dat we ervoor kiezen om dan niet het gemiddelde van 13 wijken te nemen als uitgangspunt, maar van de 12 wijken en eigenlijk de outlier niet mee te nemen, omdat die anders alle andere wijken ten onrechte beïnvloedt. Dus als we de outlier mee zouden nemen, dan zou eigenlijk het gemiddelde ook groter worden. En dat betekent dat je eigenlijk geen zicht meer hebt op die andere wijken. Dus wat we daar wat we dus doen, is dan die outlier niet meenemen en we kijken naar die 12 wijken wat daar het gemiddelde van is. En dan constateren we nog steeds dat landelijk gebied Stompwijk donkerrood kleurt, maar dat had het sowieso al wel gedaan. Dus en nou, ik vertelde het voorbeeld omdat dat heel erg afhankelijk is van de data die je gebruikt. Hoe je gaat wegen. Dus in sommige thema's zal het heel rechttoe rechtaan zijn en zeggen we nou, deze zijn allemaal gelijkwaardig aan elkaar, die wegen we allemaal even zwaar. Het kan ook zijn dat we zeggen van nou, we zien in deze data zo'n uitschieter dat we eigenlijk een ander gemiddelde moeten nemen of dat we moeten kijken hoe we een zuiver gemiddelde kunnen weergeven, omdat dit eigenlijk geen representatief beeld is van de werkelijkheid. Dus ja, ik, ik vind het een lastige vraag om nu te beantwoorden, omdat we daar ook nog niet zijn omdat we de indicatoren nog niet dusdanig hebben bepaald. Maar het is een hele zorgvuldige afweging die we zo goed mogelijk proberen te maken op basis van de aard van de data en ook de uitkomsten. Ik hoop dat dat een beetje een antwoord geeft op uw vraag. Is dat voor

Voor nu voldoende beantwoord. Ik kan me ook zomaar voorstellen dat we in de toekomst verder in de tijdlijn nog eens een beeldvorming hieraan gaan besteden. Dus ik stel voor even verder te gaan met de sheets.

Even zien, ja, als er geen vragen meer waren over Prima Energy, dan wil ik u eigenlijk nog even meenemen in de voorbeelden van de andere drie thema's. Dus we hebben net het thema gezien, een aantal subthema's die daar onderdeel van zouden kunnen zijn en een aantal voorbeeldindicatoren van die verschillende subthema's. Die hebben we niet voor alle thema's nu uitgereikt, ook omwille van de tijd. Maar ik laat u wel even de verschillende thema's zien als voorbeeld. Nou, hier ziet u klimaatadaptatie, vergroening en biodiversiteit. Nou, hier hebben we klimaatadaptatie even rood gekleurd, dus dat zou dan betekenen dat als u dat in het voorjaar volgend jaar ook echt ziet, dat het dan een negatieve ontwikkeling zou zijn geweest ten opzichte van de jaren ervoor, dus dat we eigenlijk geen groei hebben gezien, maar dat het ook echt minder hard groeit dan de jaren ervoor. Nou, daarbij kan u bijvoorbeeld denken aan het aanbrengen van het gescheiden rioolstelsel of het borgen van het grondwaterpeil om de hittestress ook te kunnen voorkomen. Nou, bij vergroening denken we natuurlijk aan het ontstenen en het vergroenen. Daar lopen al heel veel verschillende acties voor binnen de gemeente. Maar we moeten nog even kijken hoe we dat dan ook op indicatorenniveau natuurlijk gaan meenemen. Nou, en op biodiversiteit, het herstel van de biodiversiteit en ook het behoud en de versterking ervan. Nou, en daarvan noemde ik net bijvoorbeeld het voorbeeld, er is net een nieuw dashboard met een hele mooie operationalisatie. Ook op dit thema. Die gaan we natuurlijk gebruiken om ook hier de verdiepingsslag op te maken en de juiste indicatoren bij te kunnen vinden. Even zien, dan heb ik thema duurzaamheid, circulariteit. Op dit moment hebben we alleen circulaire afvalverwerking even meegenomen in het concept, omdat voor een groot deel onder circulariteit er nog helemaal geen beleid of doelen zijn vastgesteld. Dat is niet alleen hier zo, dat is landelijk zo. Het is een thema wat echt nog heel erg nieuw is en ik hoop dat we in de komende jaren gaan zien dat we ook op dit thema uiteindelijk in de monitor kunnen gaan groeien en wel veel meer dingen kunnen gaan volgen. Het geldt overigens niet alleen voor... ja, ik zie een vraag. Ja, ja.

Ja, ik probeer niet te onderbreken, maar ik denk ja, natuurlijk, op dit moment heb ik toch nog wel een gedachte, want volgens mij hebben wij in de monitor duurzaamheid ook iets gezegd over het hergebruik van bouwmateriaal. En dat is iets wat, als ik zo door ons dorp loop, dan zie ik regelmatig allerlei containers staan met allerlei spullen erin waarvan ik me afvraag van nou, die zouden we wel kunnen hergebruiken. En ja, ik vraag me af of daar geen stappen in te maken zijn, maar dat is misschien een politieke vraag. Maar het gaat erom, zou dat ook een indicator kunnen zijn om, laten we zeggen, iets mee te doen? Ik denk...

Dat dat zeker een indicator zou kunnen zijn. Maar wat we ook hebben gezien is dat ze ook wat ik in de twee slides hiervoor probeerde te laten zien. Dus we hebben die verschillende activiteiten uit het uitvoeringsprogramma die bijdragen aan een doel en dat ene doel. Dat hoort eigenlijk weer bij een veel groter thema en bij specifiek dit gedeelte van circulariteit zijn er wel losse activiteiten. Alleen is er dus nog geen hoog over beleid. Waardoor het eigenlijk op het niveau waarop we nu de thema's gaan monitoren nog heel lastig is om dat mee te nemen. Dus het is een. Ik denk dat het een hele goede indicator is, maar de vraag is eigenlijk, hangt er al genoeg boven? Om daaruit, ja, maar ik kan me voorstellen dat het zeker in de toekomst veel relevanter gaat worden, ja. Ja. Nou, vandaar dat we ook hier het vraagteken even bij hebben gezet, omdat dat ja nog ter invulling is. En dan het laatste thema wat ik u wil laten zien, dat is de lucht, water en waterkwaliteit. En hieronder valt ook de inzet op duurzame mobiliteit. We zien dat voor het terugdringen van emissies hebben. We even is natuurlijk breder dan dat twee in de CO2 CO2. Het gaat over fijnstof, over houtstook, over stikstofdioxide en wie weet wat we in de komende 20 jaar nog niet meer in de ruimtelijke omgeving willen hebben. Dus we hebben bewust dit subthema terugdringen van emissies genoemd omdat de emissies over de loop van de jaren natuurlijk ook nog een andere lading kunnen gaan krijgen of een andere invulling zouden kunnen gaan krijgen. Duurzame mobiliteit ook in de breedste zin lopen, fietsen, elektrische auto's, deelvervoer, alles wat daaronder geschaard wordt en wat bijdraagt aan duurzame verplaatsingen zou hieronder terecht kunnen komen. En daarnaast kijken we naar de waterkwaliteit en die is op te delen in de ecologische en chemische waterkwaliteit, dus dat gaat zowel over de daadwerkelijke kwaliteit en bijvoorbeeld hè? Dat de bodem verzuurt door en dat dat ook weer terugkomt in de dat. Dat is de chemische samenstelling van het water, maar het gaat ook over, is het nog leefbaar en? Nou ja, draag ik natuurlijk ook weer de biodiversiteit. Maar op die manier gaan we bij. Waterkwaliteit op twee, twee subthema's straks waarschijnlijk verder. Ja, dat waren de voorbeelden van de thema's tot dusver. Dan heb ik nog een. Laatste ja wat inhoudelijker slide voor u is nog even kort om samen te vatten. De uitgangspunten die we hebben gebruikt om de monitor te ontwikkelen, zijn doelstellingen uit verschillende afspraken en natuurlijk het eigen uitvoeringsprogramma duurzaamheid de kleuren op de verschillende thema's geven straks de voortgang aan ten opzichte van de voorgaande meting is dus niet per se een nulmeting, maar het is wel een hele handzame methode om ontwikkelingen over de tijd goed te kunnen beoordelen en te kunnen volgen bij concrete doelstellingen en beschikbare informatie wordt aangegeven of dat we op koers liggen. Nou en een aantal aandachtspunten, maar die heeft u al 10 keer gehoord. Vanavond denk ik, want het instrument groeit mee met de tijd en met de ontwikkeling van nieuw beleid. Daarop is die op dit moment, zo is hij nu ontworpen. Niet alle ambities zijn in concrete meetbare doelstellingen te vertalen. Daarom meten we soms op trends en ontwikkelingen niveau zodat we er toch iets over kunnen zeggen, terwijl dat niet altijd iets over het beleidsdoel zelf gaat zeggen en externe factoren zijn hier van groot belang, dus het kan. Het gaat ongetwijfeld voorkomen dat u een trend gaat zien. Denk ook aan de coronapandemie. Dat ziet u ook terug in alle monitors die wij hebben in die bijvoorbeeld in de wijkatlassen ook hebben staan. Dat is bij dit thema ook. Ja, dat gaat ongetwijfeld voorkomen.

Dank u, voorzitter. Ja, ik was even getriggerd door de corona inderdaad. U geeft dat ook bij, hè? U geeft context van die ontwikkelingen ook mee, want corona kunnen wij ons nog wel herinneren. Maar ik kan me voorstellen, over twee jaar zit hier een nieuwe raad misschien, of niet, maar in ieder geval dan zijn dit soort dingen niet helemaal in het geheugen, dus dan zou het... Maar ik zie u instemmend knikken, want dat helpt om de ontwikkelingen te duiden. Dank u.

Meneer Van Wissen, als u ook een vraag heeft, is dat een aanvullende vraag? Nee, geen.

Dan doen we eerst het voorstel van mevrouw Bosch.

Ja, ik knikte inderdaad al instemmend, maar dat klopt en ik denk ook dat we dat bij de coronapandemie hebben gezien. Daarom stipte ik het ook aan. Ook een aantal keren gezien dat nou heel eigenlijk. Open deur, de bezoek aan cultuur? Ja, dat was natuurlijk dicht, dus je ziet dat gewoon kelderen. Maar soms zijn effecten minder een-op-een navolgbaar, maar zijn ze wel uit te leggen door ontwikkelingen van buitenaf inderdaad en dan is die duiding ook noodzakelijk om een dip in een ontwikkeling te kunnen uitleggen. Dus die zullen we dan ook zeker meegeven, ja.

Ja, ik vroeg me af of het bij de monitoring soms zinvol is om op bepaalde thema's een onderscheid te maken in wijken binnen de gemeente, of is dat niet beoogd? Nou, de

Is of de monitor voor u het goede gesprek aangaat. Zoals u zegt, ik vind het fijn om ook op wijkniveau te kunnen praten. Dan kunnen wij natuurlijk kijken wat er al op wijkniveau beschikbaar is. Nou, ik...

Dan bijvoorbeeld omdat we het laatst gehad hebben over het warmtenet, waarbij je dus ziet wat er in bepaalde wijken wel gebeurt, dus om dat soort ontwikkelingen te volgen of het aantal zonnepanelen per wijk. Nou, ik kan me voorstellen dat je ook verder door moet denken, maar dat is voor ons niet beoogd, begrijp ik. Ik denk dat

Dat op indicatorniveau zeker mogelijk is, maar dat dat je daarop op dat themaniveau, dat dat niet wenselijk is, omdat dat zo abstract is. En soms is die data gewoon niet op wijkniveau beschikbaar. Maar ik kan me wel voorstellen, ook hè, met de wijkaanpakken die worden uitgerold dat er op een aantal subthema's, nou we hebben toevallig Energy natuurlijk vandaag uitgebreid gezien en het energieverbruik daar. Stel je dat. Hoe grootschalige isolatiecampagne in een specifieke wijk en je ziet daar ineens het energieverbruik enorm naar beneden gaan, dan is dat natuurlijk wel heel interessant om te zien. Is het alsnog niet een op een navolgbaar dat de campagne dat effect heeft veroorzaakt, maar ik denk dat op sommige indicatoren niveau het wel mogelijk is om op wijkniveau dingen weer te geven, ja. Ik heb

Heb net vernomen. Dit is de laatste sheet. We moeten zo langzamerhand naar een afronding. Ik heb mevrouw Van der Heijden nog met een prangende vraag, ik inventariseer even of u daarna voldoende geïnformeerd bent voor nu. Dan geef ik, mevrouw Van der Heijden, het woord.

Ja, dank. Wat ik me nog afvroeg, moet ik het nou zo voor me zien dat wij straks een A4'tje of 3 à 4 tjes hebben met stoplichtkleuren per thema en krijgen we dan daarbij ook de onderliggende data? Want volgens mij zitten veel van die vragen op, hè? Je kan zeggen, nou weet ik, de luchtkwaliteit staat op oranje en de onderliggende indicatoren zijn dan zowel wat er op beleidsniveau is ingezet om het te stimuleren, maar wellicht ook wat je aan metingen hebt. Dus er zal concrete en niet-concrete, objectieve en subjectieve data zijn. Krijgen wij alleen de stoplichtkleuren te zien met een stukje tekst over of we op koers zitten of niet, of krijgen we ook onderliggende data? Of bedoel je met het voeren van het goede gesprek dat we naar aanleiding van het stoplicht zelf vragen moeten stellen over waar het op is gebaseerd? Ik denk...

Dat de vorm hebben we nog niet helemaal in kannen en kruiken gegoten, want er zijn ook verschillende smaken in. We zouden echt een uitgebreid document kunnen maken en dan krijgt u inderdaad per thema natuurlijk op de eerste pagina die kleuren te zien met de duiding erbij. En dan kan ik me voorstellen dat we de relevante indicatoren waar we echt uitschieters zien, dat we die bijvoorbeeld meenemen, hè? Maar ik noemde net als voorbeeld: bij veiligheid hebben we meer dan 60 databronnen. Ja, ik weet ook niet of je zit te wachten op zo'n document om te lezen. Maar waar ik ook aan zit te denken is: we hebben een webapplicatie waarin we ook de vitaliteitsprofielen nu ook al gepubliceerd hebben. Daar draai je eigenlijk al onze monitors op, dus we zouden ook kunnen kijken of dat we... Want dat is bij de vitaliteitsprofielen eigenlijk ook al zo. Daar kunt u doorklikken op die verschillende punten en op die subthema's. En als u op het kleinst mogelijke thema klikt, dan ziet u daar alle onderliggende indicatoren plus een duiding of dat ten opzichte van de jaren ervoor en de voorgaande periode van 4 jaar daarvoor een significante verandering is of niet. Dus er zijn verschillende smaken mogelijk. En ik denk inderdaad dat we slim gebruik moeten maken van ook de methode die we hebben en dat het een soort, ik denk... Maar dat zeg ik nu, dat het een combinatie van die twee dingen in samenhang gaat zijn, ja.

Ik denk dat de conclusie is dat dit puur ter informatie is en dat u dat ook nog in de fractie mee kunt nemen en dat we daarover in de fractie met elkaar kunnen spreken en dat we dat eventueel kunnen terugkoppelen. Voor nu wil ik naar een afronding gaan, want een aantal van u heeft nog een fractievergadering. Ik zag alleen nog een prangende vraag, gaat uw gang?

Ja dank u wel voorzitter, ja, een beetje buiten de orde misschien, maar het is om aan te geven hoeveel tijd en menskracht dit kost om die monitor op te stellen.

Ja ik. Kijk, ja gewetensvraag ja, het mag en ik zag net nog een vinger. Maar dat is dan de laatste die ik toe ga staan. Ja nou.

Nou voorzitter, op de laatste sheet wordt gevraagd welke thema's de Raad het belangrijkste vindt om als eerste uit te werken. Dus ik weet niet of we daar nu nog een oordeel over moeten geven of dat we het op een andere manier gaan doen.

Ja, we zeiden net al van de discussiesheet, dit is een beeldvormende raad en de vraag is natuurlijk ook van, hé, kunt u het goede gesprek voeren? Voldoet het voorstel tot dusver aan de verwachtingen die uit het initiatiefvoorstel voortkomen? Ja, en ik zou, ja voorzitter, ik zou zeggen, deze.

Het voorstel wat ik kan doen is: als ik u hier allemaal beluister, dan heeft u nog behoefte aan een vervolggesprek. Dan kunnen wij het in het presidium voorstellen om te agenderen voor een vervolggesprek, waarbij we verder op het thema ingaan. Is dat een idee? Heeft u daar allemaal behoefte aan? Ik zie nee, dat is ook niet een idee. Dan wil ik concreet van mevrouw Van der Heide, die als eerste haar vinger opstak. Daarna, ja, gaat uw gang.

Puur technisch hebben we wel genoeg informatie, anders kunnen we nog wel verder feitelijk. Ik zou eerder behoefte hebben aan een politieke discussie hierover. Ja, dan zou het...

Voorzitter, volgens mij was het idee van dit moment dat, zeg maar, vanuit ambtelijk en politiek even een afstemmingsmoment was: is dit ongeveer wat we willen? En volgens mij hebben we in dit gesprek net een aantal dingen meegegeven van: misschien een beetje zo, misschien een beetje zo. Volgens mij is dat gehoord en kunnen ambtenaren nu verder. En misschien zijn er nog nabranders op dit thema van: dit zou ik ook mee willen geven, maar voor de rest is het volgens mij dan gewoon punt.

Jazeker, ik heb heel veel gehoord wat we sowieso nog mee gaan nemen in het vervolgontwerp. Ja. Ik wil

Ja, en uw vraag was hoeveel ambtelijke capaciteit er nodig is om dit te ontwikkelen, of om wat we tot nu toe hebben neergezet, of wat we nu nodig hebben voor het vervolg. En ja, allebei.

Allebei, eigenlijk bedoel ik, ik zit me in gemoede af te vragen van ja, gewoon hoeveel tijd en menskracht het kost om dit op te stellen. En wat er dan vervolgens mee gedaan wordt? Ik bedoel, ik vind dat ook een afweging, eerlijk gezegd. Even hoor.

Hoor, want we waren met de afronding bezig. We gaan nu door elkaar heen. Van tevoren was duidelijk dat dit puur een beeldvorming was. Meneer Wilschut, het was uw motie. Hoe ziet u dit nu verder voor zich? Nou, zoals

Ik net aangaf volgens mij hebben, al kunnen meegeven en misschien zijn er nog nabranders en ter antwoord tot GroenLinks in het raadsvoorstel waar u voor heeft gestemd, is eenmalig € 10.000 vrijgemaakt die voor 15.000 structureel dus dat is, zeg maar wat het kost. Dank voor deze.

Toevoeging: we komen hier zeker nog over te spreken. Mevrouw Van der Heijden, met een laatste prangende vraag. Niet...

Zozeer een vraag, kijk jij zegt, we hebben dingen kunnen meegeven. Ik heb nog een aantal dingen. Ik kan me voorstellen, collega's ook. Wellicht ben ik de enige hoor die ik graag nog in de fractie zou willen bespreken om inderdaad daarna wellicht nog wat aanvullende zaken mee te geven. Ik heb dit meer gezien als vragen van onze kant en niet zozeer al heel specifiek. Dat is prima, dat...

Dat is ook wat ik aangaf en bespreek het in uw fractie. U kunt ze ook altijd mailen als u geen behoefte heeft aan nog een beeldvorming, voor nu wil ik het gaan afsluiten en hartelijk dank voor deze presentatie. U dank voor de aanwezigheid, vruchtbare fractievergaderingen gewenst en voor diegenen die naar huis gaan, wel thuis.