1.a Opening, mededelingen en vaststelling agenda. - 19:30

Allemaal. We zijn met voldoende mensen om te gaan beginnen, dus als al die mensen die er zijn ook hun plaats innemen, dan kunnen we van start. Ik open deze vergadering met een belangrijk agendapunt, namelijk de plannen en wat dat mag kosten voor volgend jaar. Dus goed dat u er allemaal bent. Goed dat u in drommen thuis allemaal deze vergadering aan het meeluisteren bent, want het gaat er wel echt ergens over vanavond. Wij zijn vanavond niet voltallig. De gemeenteraad heeft twee afmeldingen. Dat zijn de heer Van der Schaft en mevrouw Van der Heide. En voor het overige, als ik het zo zie, bent u er of over 10 minuten, hoorden wij van de heer Wilschut. Dus dat zijn de aantallen van vanavond. Mocht er hoofdelijk gestemd worden, dan is vast de mededeling dat zeker sinds gisteravond de heer Brok als eerste aan de beurt is. Dat heeft de loting zo uitgewezen, verricht door de griffier onder toezicht van de burgemeester, dus dat zal wel kloppen. Er zijn spreektijden verdeeld. Die kent u allemaal en dat wordt ook allemaal bijgehouden, etcetera. Ik heb het verzoek gekregen, ja, verzoek is het, van het college om na de eerste termijn van de fractievoorzitter bij de behandeling van de begroting om er even wat ruimer in de schorsing te gaan zitten. Want anders zeggen we kort en dan wordt het wat langer, dat kunnen we beter overzichtelijk doen. Dus ik zal u dan voorstellen om echt even een half uur te nemen, zodat het college hun beantwoording kan voorbereiden om u goed van repliek te dienen en te bedienen van inhoud die klopt en volledig is, zo volledig als mogelijk is. Maar dat voorstel zal ik dan doen. Dan kijk ik even, ja, dat zijn de mededelingen. Ja hè? Nou mooi, dan hebben we ook hierbij volgens mij de agenda zo wel vastgesteld. Ja.

Ja, dat is ook zo. Er heeft zich niemand voor het inspraakmoment gemeld en er zijn ook geen hamerstukken.

10 minuten debatteren, dus we gaan gelijk naar agendapunt 4, de bespreekstukken. En daarbij hebben wij...

En het raadslid vaststellen nota van wijziging budgetbrief 2023-2027 en het raadsvoorstel vaststellen tarieven en heffingen die daar allemaal bij horen. Mijn voorstel is om dat allemaal in één agendapunt te behandelen. Vindt u dat een goed idee? Voldoende mensen vinden dat een goed idee dat we dat zo gaan doen. Nou, dat gaat zich allemaal wijzen dan. Dan stel ik mij zo voor dat we de volgorde voor het debat hanteren die we ook bij de kadernota hebben gehanteerd. We hebben de kadernota. Heeft u gedebatteerd en vastgesteld wat de kaders zijn en die hebben hun weerslag gevonden in de voorliggende documenten. En daar gaan we het debat nu over voeren en daarom geef ik als eerste het woord aan mevrouw Van den Heuvel. Ja, dank.

U wel voorzitter, goedenavond alle collega's, ambtenaren en natuurlijk het college. Vanavond dan de begroting voor volgend jaar 2024 en hoewel misschien niet zo op het eerste oog, wordt het wel een heel belangrijk jaar. Een jaar waarin sowieso heel veel beleid wordt uitgerold, zoals de wijkveiligheidsplannen, het re-integratie- en participatiebeleid. En zoals we gisteravond natuurlijk hebben gehoord, ook het WMO-beleid. En natuurlijk dat alles waar mogelijk samen met onze inwoners en ondernemers. Maar de goede verstaander leest tussen de regels door dat dit vooral ook het jaar wordt waarop deze coalitie gaat zorgen dat de basis nog beter op orde komt en onze gemeente gesteld komt te staan voor de toekomst. Zo gaan we met elkaar het sociaal basisvoorzieningenniveau vaststellen. Een visie formuleren op wat het vraagt om op te groeien en op te voeden in Leidschendam-Voorburg, maar ook beter inzicht verkrijgen in onze openbare ruimte om deze heel groen, veilig en schoon te houden. En als VVD Leidschendam-Voorburg dragen wij daar natuurlijk graag ons steentje aan bij. Dat deden we al eerder met de motie om te zorgen dat vanuit glasvezelorganisaties ook echt geïnvesteerd werd in de kwaliteit van de buitenruimte. We hebben gevraagd om een meerjarig investeringsprogramma om tijdig te gaan sparen voor vervanging van infrastructurele kunstwerken. Daarbij zijn we scherp op financiën, waarbij we bijvoorbeeld gisteravond nog gezorgd hebben dat eenmalige meeropbrengsten OZB via de rioolheffing volgend jaar terug worden gegeven aan onze inwoners. Daarbij bij deze plek nogmaals dank aan de collega's voor de steun. Maar daarbovenop wordt het natuurlijk ook het jaar dat we met elkaar gedwongen kritisch moeten gaan kijken naar ons huishoudboekje om na het ravijnjaar 2026 structureel meerdere miljoenen jaarlijks minder uit te gaan geven. Dan terug naar de begroting zelf. U kent ons als positief kritisch, dus we hebben ook nog een aantal vragen. Pagina 30, we zien onder het kopje ondernemerschap geen enkel speerpunt. Dat roept bij mij de vraag op, wordt hier dan geen actie ondernomen? Is dit speerpunt af? Graag visie van de wethouder. Daarnaast zijn wij ook benieuwd naar de status en mogelijke activiteiten van het platform Aansluiting Onderwijs Arbeidsmarkt komend jaar. Daarover lezen wij nu niks. Met betrekking tot bereikbaarheid, pagina 6. Toch ook een wenkbrauw omhoog? Op pagina 6 staat namelijk te lezen dat de nabijheid van voorzieningen, parken en werklocaties een randvoorwaarde is voor het ontwikkelen van infrastructuur en bereikbaarheid. Dit lijkt mij toch eerder andersom. Infrastructuur lijkt mij ondersteunend en randvoorwaardelijk voor goed werken, wonen en recreëren in Leidschendam-Voorburg. Ik ga ervan uit dat dit ook zo bedoeld wordt. Met betrekking tot veiligheid en vooral de inzet van de BOA's toch nog even ook in het licht van onze set schriftelijke vragen inzake handhaving fietsers op zaterdag in het Huygenskwartier. In de beantwoording is te lezen dat de portefeuillehouder bereid is tot intensivering van de handhaving. Hoe krijgt dit in de toekomst handen en voeten? Graag horen we hier meer over. Voorzitter, en dan toch even nog over de bestuurlijke organisatie. Het heeft even geduurd, maar voor het eerst sinds 2020 heeft deze raad dan precies inzicht in waar de 3 miljoen versterkingsgelden precies aan zijn besteed. En voorzitter, ik ben eerlijk, het valt me tegen. Voor een klein deel is het geld gebruikt waarvoor het ook daadwerkelijk bedoeld was, namelijk het al dan niet tijdelijk inhuren van extra handen om ondernemers, bewoners en organisaties te ondersteunen in tijden van een coronacrisis, toen we nog niet wisten wat ons te wachten stond of hoe lang het ging duren. Maar we zien ook dat van dat geld veel inhoudelijke investeringen gedaan zijn of juist investeringen die volgens mij eigenlijk zouden moeten volgen vanuit het programma en het programmabudget, bijvoorbeeld op het terrein van ICT, een mobiliteitsonderzoek of geld voor het traject omgevingsvisie. Vergis ons niet, we vergissen ons niet. Het zijn belangrijke dingen, maar het geld is daarmee niet besteed aan waarvoor we het als raad beschikbaar hebben gesteld. Maar nog belangrijker, in diezelfde set vragen en beantwoording is te lezen dat ondanks dat we nu 2,5 miljoen verder zijn, de personele samenstelling en capaciteit nog steeds niet op orde is en misschien nog wel belangrijker, de politiek-bestuurlijke sensitiviteit niet van het niveau is wat je van een overheidsorganisatie mag verwachten. Voorzitter, vanuit dat geld is er nog voor volgend jaar 4 ton over. In deze begroting is echter niks te lezen over de ontwikkeling van de organisatie dan wel hoe deze 4 ton wordt ingezet. We hebben een nieuwe gemeentesecretaris en ik ben me ervan bewust dat je zo iemand die befaamde 100 dagen moet gunnen om eigen indrukken en analyses op te doen. Maar onze fractie gaat er wel vanuit dat dit geld nu effectief en efficiënt en op korte termijn wordt ingezet en vooral ook aan datgene waarvoor we het ooit bedoeld hadden, organisatieontwikkeling. Kortom, vraag aan de portefeuillehouder, wat gaat er nu gebeuren met die 4 ton? En hoe ziet de toekomst van de organisatie eruit? Voor zover, dank.

U wel. U kijkt toch ook om u heen, iemand weet het misschien.

Ja oh, als het lid Streefkerk het niet is. Ja, we geven hem het woord.

Door de twijfelende blikken werd ik over de streep getrokken. Op dat laatste punt is die organisatieontwikkeling. Ik heb nu even de tekst niet voor me, maar toen ik hem vanmiddag las, vroeg ik me even af, is het nou de bedoeling om die volledige 4 ton voor die strategieontwikkeling in te zetten? Dat kan ik me toch niet voorstellen? Gewoon eigenlijk de controlevraag of dat niet de bedoeling is en dan toch de meer politieke vraag, nou zit de VVD al een heel aantal jaren in het gemeentebestuur. Waarom is zo'n strategie er dan nog niet?

Dank voor de vraag. Wat het eerste deel betreft, wat de VVD betreft, zijn wij natuurlijk voor een kernorganisatie die zich richt op de kerntaken. Dus wat ons betreft gaat die 4 ton niet volledig naar de organisatie. Tegelijkertijd zien we dat er dus nog wel handen nodig zijn, hè? We hebben het gisteravond ook nog een paar keer gehoord. Er kan iets geen doorgang vinden vanwege capaciteit, dan heb ik liever dat we nu eenmalig efficiënt en effectief investeren dan dat we de komende jaren weer blijven aanmodderen en met ducttape verder gaan. Op die tweede vraag, nou ja, dat is een goede vraag en ik denk dat we dat moeten gaan vragen aan de wethouder.

Dan wachten we dat af op dat eerste punt. Natuurlijk helemaal eens hè. We geven alleen maar geld uit waar dat nodig is, dus pas als er blijkt dat het nodig is om te investeren in een bepaalde functie of hè, dan gaan we dat geld er ook aan uitgeven. Maar eigenlijk was mijn vraag: we gaan toch niet 40k uitgeven aan een organisatiestrategie om die op te stellen met elkaar?

Nee, nu snap ik waarop u doelt, zeker niet. Het is niet voor het onderzoek of strategie. Het is voor het daadwerkelijk echt stappen gaan zetten, dus ik verwacht eigenlijk geen onderzoek nog een keer. Ik verwacht nu gewoon in één keer één plan met acties waar we die voor gaan inzetten.

Vandaag hebben we het over de begroting, de plannen voor het volgend jaar en de komende jaren ook nog. En zoals ik gisteren al zei: voorpret is de leukste pret en dat is vandaag hier niet anders. De meeste dingen zijn we eens, al zijn sommige punten voor ons nog wat vaag. Daar willen veel, maar dat breekt nog het. Hoe ontbreekt nog het wachten is op alle handen beleidsdocumenten die een visie, de woonvisie, de cultuurvisie, het groen en LHBTQ-beleid bevatten. We wensen ons college daarvoor heel veel durf en lef met het ontwikkelen hiervan en we kijken ook eens of we een extra duit uit onze eigen zak kunnen doen, want onze collega van de SP zegt dat het geld hier tegen de plinten klotst. Helaas is hij er vandaag niet. Dit geld is van de inwoners en het wordt tijd dat we dat in onze inwoners gaan investeren. Bij zo'n rijke gemeente past het ook niet, zeg maar, dat we al bij het puntje van de welzijnsgesprekken nog steeds een taakstelling hebben op bezuiniging. Kijk nu eens goed naar die mensen die hulp nodig hebben en niet wat we daar aan kunnen verdienen. Ook is er in deze begroting nog steeds niet genoeg aandacht voor cultuur, een grasplant. Het is wel groen, maar daar is dan ook alles mee gezegd. Gisteren is ons een nieuw groen plan beloofd en we kijken ook uit naar de komst van de stadsecoloog. De stadsparken zijn bij ons de parels binnen onze mooie gemeente, maar voorlopig alleen voor de mens. Ze kunnen zoveel meer zijn. De door wethouder Kist beloofde biodiversiteit zien we daar nog niet terug. Ik loop ook nog even in het midden, langs de moties en amendementen. Die kunnen we kort over zijn. Alles wat voor 12 uur ingediend was, daar zijn we het mee eens. Alleen een motie wil ik er even uitpikken en dat is de motie van het CDA over respect. De afgelopen weken hebben we de vreselijkste reacties langs zien komen op social media. Over de regenboogvlaggen, over de situatie in de Gazastrook, over de vluchtelingen en kinderen die we gelukkig gaan opvangen in onze gemeente met als dieptepunt, zeg maar, de leuzen op de pilaren bij het station en de opmerkingen tegenover wethouder Bremer. Als we een gemeente willen zijn waar we met z'n allen samen willen leven, moeten we respect voor elkaar hebben. En ik ben ook blij dat deze motie wordt ingediend en we tekenen van harte mee. Hierbij wil ik ook onze moties indienen. In de gemeente zijn er verschillende sportplekken, maar 's avonds, en dat is in de winter zelfs vlak na 4 uur, is er eigenlijk niets te doen. Vooral het Johan Cruijff Court is eigenlijk ingericht juist voor kinderen die normaal niet buiten kunnen spelen. Niet van hun, zeg maar, van een eigen tuin hebben waar ze kunnen zijn en ook niet van een sportclub kunnen. Juist voor die plek is het dat ze tot 9 uur 's avonds zouden kunnen sporten. Als ik al hierbij deze motie indienen. En dan ook hebben we de laatste tijd gehoord dat met de jeugd in Nederland en zeker vooral met meisjes met een mentale gezondheid dat het achteruit gaat. En we weten niet precies hoe dat gaat en hoe dat in onze gemeente ervoor staat. We hebben prachtige rapporten, maar we maken daar nog te weinig gebruik van. Dus ook deze motie hiervoor wil ik indienen, zodat wij de volgende ronde daar meer zicht op hebben. En als laatste wil ik de motie indienen die er eigenlijk niet is, want gisteren hebben we gehoord dat er geen capaciteit is om al deze mooie plannen, zeg maar, uit te voeren. Zijn we dan een slechte werkgever? Ik geloof daar niets van. De werkdruk is hoog, maar dat is in alle gemeentes zo en alle gemeentes vissen in dezelfde vijver, dus alle gemeentes hebben dezelfde problemen, dus de kans dat we op korte termijn al onze vacatures vervuld hebben is klein. Dan is de oplossing minder werk, maar dan kunnen we minder dingen uitvoeren. Ja, dat is prima. We kunnen minder maaien, dat is heel goed. We kunnen ook minder bladblazen en als we dat dan doen wel van de stoep, maar niet van het gras en dat zijn dingen die we kunnen doen. Maar we kunnen ook dingen doen die we eigenlijk elk jaar doen, maar niet zo belangrijk zijn en die sowieso niet oplossen. Want als we er namelijk op vertrouwen dat de meeste mensen deugen, waarom voeren we dan zoveel controles uit? Mevrouw, we kunnen kijken naar aanvragen die bijna altijd goedgekeurd worden. Deze worden nog steeds gecontroleerd en de mensen op het stadhuis zijn daar lang mee bezig. Dat zou allang steekproefgewijs kunnen. Andere gemeenten doen dat ook. Het vereenvoudigen van formulieren en het niet periodiek steeds weer een aanvraag moeten indienen voor hetzelfde zou ook veel tijd kunnen geven, dus ik roep het college op om te kijken of er dingen die gecontroleerd worden die eigenlijk altijd goed zijn, niet meer gecontroleerd hoeven te worden. Dat aanvragen die altijd toegekend worden niet meer nagekeken worden of dat dingen die onnodig lang zijn en die steeds herhaald worden, niet meer ingeb. Waarom dan geen motie? Ja, ik heb hem wel, maar het is natuurlijk raar om een motie in te dienen die extra werk oplevert terwijl je wil dat er minder werk is. Dus als het college toezegt met vertrouwen naar zijn inwoners te kijken en minder controles en taken bij onze ambtenaren komen te liggen, zullen wij vertrouwen dat niet gebeurt.

Dank u wel. De heer Rosberg maakt al aanstalten, want hij weet: ik ben de volgende. Gaat uw gang. Dank.

Dank u wel, voorzitter. We kijken vandaag naar de doorvertaling van de kadernota naar de begroting van 2024 en verder. Die uitwerking is in onze ogen juist en volledig gebeurd, inclusief de aanpassingen uit de verschillende circulaires. En gelukkig is het ravijnjaar minder diep, maar nog steeds aanwezig en verdient onze grote aandacht, ook als Raad. De wereld is volop in beweging. Het nieuws wordt bepaald door oorlogen, polarisatie, woningtekort en andere belangrijke dingen. En sinds 5 juli, net 4 maanden geleden, bepalen ook de verkiezingen in Nederland weer het nieuws. Een factor is gelukkig niet veranderd. Dat is hetgene waarom wij hier staan en namens wie wij hier zitten: de inwoners, de ondernemers en de maatschappelijke instellingen van Leidschendam, Stompwijk en Voorburg. Laten we die dan als stabiele factor centraal blijven zetten in ons beleid en bij het maken van de keuzes. We hebben daar een mooie stap in gezet met de vaststelling van de participatieverordening. Een andere manier om dit te doen is als Raad om een meer kaderstellende rol aan de voorkant te pakken. Stuur op waar het echt om gaat: toevoegen van waarde aan het leven van de inwoners en de ondernemers en de uitkomsten daarvan meten, en minder sturen op micro-indicatoren van instellingen. Een mooi voorbeeld is de motie die GroenLinks zojuist mede namens ons heeft ingediend over de indicatoren van het sociaal domein. Daar gaat het echt om de kwaliteit. Om te kijken welke instrumenten je als Raad hebt om nog meer kaderstellend bezig te zijn, willen wij graag gaan kijken in een andere keuken. Onze fractie wil graag naar Lelystad en we willen graag de Raad uitnodigen om hierin gezamenlijk op te trekken en met ons mee te gaan. Iedereen is daarbij dus van harte welkom. Het centraal zetten van inwoners vergt ook samenwerking van verschillende instellingen in onze gemeente. Niet meer de instelling of zorgverlener staat centraal met hun output, maar de mens die deze instellingen nodig heeft. Samenwerken op waardecreatie is de uitkomst. Een mooi voorbeeld in onze gemeente is het project Leidschendam-Noord. In deze wijk hebben we als gemeente de inwoners centraal gezet en zijn we met meer dan 30 samenwerkende partners om deze mensen heen gaan staan. Daar creëren we gemeenschappelijke en maatschappelijke waarden. Onze fractie is afgelopen zaterdag bij Duivenvoorde 21 geweest. Een prachtig initiatief hoe bewoners zelf saamhorigheid creëren, het tussen en hulp bieden aan inwoners in de wijk en ondersteund worden door de partners uit het LV-project. De inwoners staan centraal en de maatschappelijke partner staat eromheen. De bewoners helpen elkaar op een laagdrempelige en vertrouwde manier en verwijzen door als ze er niet uitkomen. Samen maken we Leidschendam-Voorburg. Laat deze manier van werken het voorbeeld zijn voor de kaders die we als Raad mee willen geven voor toekomstig beleid. GBV geeft voor het jeugdbeleid alvast een belangrijk kader mee: zet de jeugd centraal en bouw een ondersteunende en samenwerkende schil om de kinderen en de jeugd heen en hun eventuele ouders. Verenigingen moeten in onze ogen hier een grote rol in kunnen spelen. Kijk daarnaast op welke manier jeugd centraal gezet kan worden op andere beleidsterreinen, bijvoorbeeld cultuur. Daar staan de afzonderlijke instellingen in onze gemeente nu nog te veel centraal en krijgt daarna pas de jeugd de aandacht binnen die instellingen. Draai het om, zeker nu uit onderzoek blijkt dat onze gemeente een grote groep aan jeugd heeft die zeer geïnteresseerd is in cultuur. Hoe ziet het college dit en hoe gaan we die verandering met elkaar aan? Voorzitter, dank aan het college dat de motie bij de kadernota over dementievriendelijke gemeente voortvarend is opgepakt. Kan de wethouder aangeven hoe het vervolgtraject eruitziet op dit punt? Voorzitter, ik begon mijn betoog met de veranderende wereld en het woningtekort. Ook in onze gemeente hebben we hiermee te maken. De ruimte is schaars en de opdracht complex. Naast de bouw van woningen moeten ook voorzieningen zoals scholen ontwikkeld worden en er moet ook de mobiliteit gemanaged worden. Het kan ook andersom. Woningen zijn noodzakelijk om in de kleine kernen de voorzieningen op peil te houden. Stompwijk is hiervan een mooi voorbeeld. Kleinschalige woningbouw aan de rand van het dorp, deels op landbouwgrond, is daarom noodzakelijk in onze ogen. Helaas is de provincie voornemens om het beleid ten aanzien van het bouwen op weilanden te veranderen en dit niet meer toe te staan. Dit kan grote gevolgen hebben voor de voorzieningen en daarmee de leefbaarheid in Stompwijk. Wij roepen in een motie op dat de gemeente in gesprek gaat met de provincie om dit soort kleinschalige projecten te blijven faciliteren. En voor de duidelijkheid, wij willen niet de hele polder volbouwen, maar na participatie met de Stompwijkers kleinschalige woningbouw faciliteren. Een ander gevolg van het provinciale beleid is dat de regio, en met name de gemeentes Westland en Pijnacker, minder woningen kunnen bouwen. Dat geeft dus weer extra druk op de schaarse binnenstedelijke ruimte, ook in onze gemeente. Tot slot, voorzitter, GBV heeft al eerder aangegeven dat optoppen op bestaande gebouwen een manier is om het groen in de stad te sparen. Hoe kijkt het college aan tegen dit punt? Dank u wel.

Dank u wel. Dan kijk ik naar de heer Van Duppen, voorzitter.

Vandaag bij de behandeling van de begroting voor 2024 gaat het om onze gemeenschap, daarmee de gemeenschap van onze mooie kernen in Leidschendam, Stompwijk en Voorburg. En dat is de omgeving van onze inwoners waarin burgerinitiatieven tot stand komen en inwoners mee willen doen. En vanuit dit perspectief hebben we met interesse naar de begroting gekeken. In algemene zin oogt de begroting prettig leesbaar en toegankelijk. Maar mag het van het CDA wel wat ambitieuzer dan streven naar verbetering en zijn op onderdelen speerpunten niet benoemd? Voorzitter, in Leidschendam-Voorburg doet iedereen mee. Het college heeft met de Participatieverordening hiertoe een eerste stap gezet. Tegelijk zien we dat op wijkniveau onze gemeente een gebrekkige sociale cohesie kent; de saamhorigheid en de sociale cohesie in wijken is laag, waarmee er ook geen gemeenschap ontstaat voor een college dat inwonersparticipatie centraal stelt. En de denkkracht van inwoners wil benutten, is het verontrustend dat de ambitie kostenneutraal gerealiseerd dient te worden. Volgt uit de voorzitter uit de begroting dat het college budgetneutraliteit aanhoudt bij haar ambities rondom burgerparticipatie en zo niet, is het college bereid toe te zeggen bij de kadernota terug te komen bij de Raad over de benodigde financiële investeringen om de participatieverordening echt goed uit te voeren? Meneer Van Duffelen.

Mag ik bij dit vraagstuk weer even onderbreken? Mevrouw Van den Heuvel heeft een vraag en die wil ik graag de gelegenheid geven om nu aan u te stellen.

Ja dank voorzitter, we moeten wel 10 zinnen terug eventjes, ik schrok een beetje van de conclusie die het CDA trok over dat er geen enkele sociale cohesie in onze wijken is. Volgens onze fractie klopt dat niet, want wat we bijvoorbeeld zagen bij de Oekraïners op het moment dat er hulp nodig was, was dat hele wijken zich juist verenigden. Dus ik ben even benieuwd waarop het CDA deze conclusie baseert.

Sorry, voorzitter, ik heb niet gezegd dat er geen sociale cohesie is, even voor allereerst voor de duidelijkheid. Ik had het over een gebrekkige sociale cohesie en die blijkt uit de wijkatlas. Dat kunt u terugvinden op de site van de gemeente.

Dank voor het antwoord, maar ik ben even benieuwd, hè, want eigenlijk, het CDA zou toch juist moeten weten dat sociale cohesie niet voortkomt uit cijfers, maar dat dat een gevoel is en dat gevoel uit zich in de praktijk. Dus ik ben nog steeds even benieuwd naar de cijfers of naast de cijfers waar het CDA deze conclusie aan ontleent.

Het antwoord heb ik u gegeven, en als u mij even door laat gaan, dan geef ik u ook aan hoe we daaraan denken te kunnen gaan werken.

Ja voorzitter toch? Jammer dat we alleen van cijfers uitgaan of dat het CDA alleen van cijfers uitgaat.

Voorzitter, dank u wel. We gaan niet alleen als zeilers en we gaan ook uit van de contacten die we zelf hebben in de wijken, voorzitter. Ik vervolg mijn betoog en ja, ik had al de vraag gesteld over de budgetneutraliteit rondom de participatieverordening en gevraagd of het college dan bereid is om in de kadernota daar alsnog financiële investeringen voor op te gaan voeren. En terug naar de inwonersparticipatie op wijkniveau, voorzitter, om die te bevorderen hebben wij een motie ingediend en daarvoor zal het CDA ook op korte termijn met een initiatiefvoorstel komen. Voorzitter, in Leidschendam-Voorburg zijn we veilig. Bij veiligheid zet het college in op een wijkgerichte aanpak met wijkscans, gebiedsregisseurs, wijk-BOA's en de wijkagent. Het CDA waardeert de inzet van betrokkenen en meent dat deze aanpak de leefbaarheid in de gemeenschap en de veiligheid in de wijk vergroot. Het snel invoeren van een messenverbod in de APV kan daar verder aan bijdragen. Waar blijft het, voorzitter? En over de inzet van camera's vinden we niets terug in de begroting. Ik weet niet of dat op invloed is van privacy, maar camera's dragen bij aan het gevoel van veiligheid, hebben een afschrikwekkende werking en staan ten dienste van opsporing en vervolging. En recent mocht ik samen met collega Van den Heuvel met de mobiele camera-auto mee. Ik heb onze gemeenschap nog niet eerder zo schoon zien liggen. Voorzitter, in Leidschendam-Voorburg is het goed wonen. Voor een bloeiende wijkgemeenschap is het belangrijk dat er een voldoende en gevarieerd aanbod van woningen is en voorzieningen nabij en toegankelijk zijn. Voor het CDA is dat meer dan onderzoek hoe we de kernwinkelgebieden kunnen optimaliseren. Het gaat in onze gemeente niet alleen om het Damcentrum, het Huygenskwartier of de Julianabaan. Voor het CDA gaat het ook om de winkelgebieden in Prinsenhof, de Heuvel of bij zorgcentrum Het Mantel bij Het Loo of aan de Koningin Julianalaan. Kleinschalige wijkwinkelcentra met betrokken ondernemers en de meerwaarde voor ontmoeting, saamhorigheid en sociale cohesie. We roepen het college dan ook op deze winkelcentra nadrukkelijk te betrekken in de toekomstgerichtheid van de wijken in onze gemeente. Met de verwachte groei van het inwoneraantal en de ontwikkelingen pal naast onze gemeentegrens stijgt ook de vraag naar zorg, onderwijs en kindervoorzieningen. En het CDA maakt zich daar zorgen om. Nu al is sprake van wachttijden voor de huisarts, de kinderopvang en scholen en in onze gemeente zijn de wachttijden voor voetbal opgelopen naar bijna een jaar. Heeft het college plannen hier wat aan te doen? En voorzitter, voor woningbouw blijft de repeterende vraag: waar blijven de woningen voor onze jongeren, oudere inwoners in hulpverlenende beroepen, het onderwijs of de zorg? Het college geeft aan belemmeringen te willen slechten, maar roept er direct achteraan dat gemaakte afspraken gerespecteerd worden en zo gaan we er niet komen. Recent nog vernamen we van een ontwikkelaar met een bouwproject aan het Oosteinde dat zijn project is afgewezen omdat hij 24 woningen wil bouwen, maar de gemeente maakt 10 toelaatbaar, nota bene woningen in de sociale en betaalbare koopsector voor jong en oud. De vraag was groot, het resultaat tot nu toe bedroevend. En nu hebben we een ontwikkelaar die wil investeren in 24 sociale en betaalbare koopwoningen en dan gaat de gemeente niet mee. Graag een verklaring van de wethouder en de toezegging dat ze snel met de ontwikkelaar in gesprek gaat. Voorts vragen we aan het college om vooral creatief te zijn. Betrek woningcorporaties bij de bouw van middeldure woningen, varieer het woningaanbod in wijken en bezie hoe voorrang gegeven kan worden aan middeldure woningen in Prinsenhof, want ook gisteren in de Theraph zagen we dat daar vertraging ontstaat. En hoe, zoals op een initiatief van het CDA in amendement al aangenomen, de groene randen van onze gemeente ingezet kunnen worden voor woningbouw en op dit onderdeel sluit ik aan bij de roze bennes zonet. Voorzitter, in Leidschendam-Voorburg leven we samen. Onderwijs en ontwikkeling zijn belangrijke randvoorwaarden voor burgerschap en sociaal-emotionele en culturele ontwikkeling van inwoners. Het draagt bij aan de gemeenschap. Het is om deze reden dat het CDA voorstelt de lokaal educatieve agenda om te zetten in een lokale ontwikkelingsagenda en daarvoor dienen wij een amendement in. Zorgen zijn er, voorzitter, rond de cricketclub Voorburg. De druk op de accommodatie wordt te groot om het cricket hier te kunnen blijven beoefenen. Welke inzet pleegt de wethouder om de club in Voorburg te behouden? Verenigingen dragen immers ook bij aan onze sociale infrastructuur. Dat doet ook cultuur. Cultuur draagt bij aan de ontwikkeling van inwoners en hun gemeenschap, waarbij voor het CDA cultuur breder is dan de ambitie om de musea naar een hoger niveau te tillen. Cultuur is ook gewoon aanwezig in de wijk, in de wijze waarop inwoners met elkaar omgaan, zich verzamelen rond een beeld of een straatfeest organiseren. We zijn blij met de duidelijkheid die vandaag op de antwoorden van collega Visser kwam en hopen dat dit ook voor de inhoud zal gelden. En vragen we ons nog wel af, ook weer hier, of in de begroting waar geen budget lijkt te zijn gereserveerd voor de cultuurvisie, of deze ook budgetneutraal dient te zijn en of er dan geen extra geld eigenlijk zou moeten worden uitgetrokken als straks volgend jaar die visie er ligt. Voorzitter, het sociaal domein is verder bij uitstek het domein voor inwoners die even niet of niet helemaal mee kunnen komen. Het CDA kijkt met belangstelling uit naar het nieuw te formuleren minimabeleid. Voor het CDA is het belangrijk dat het beleid inwoners ondersteunt om zelfredzaam te zijn en blijven. En ook hier valt het op dat de lasten op het sociaal domein de komende jaren niet toenemen. Voor ons rijst daarom de vraag wat de ambities op het sociaal domein zijn. Zal deze zich niet financieel vertalen? We kunnen onze portemonnee niet dichthouden als kwetsbaren een beroep op ons doen. Sociaal fatsoen is ook een kern van een gemeenschap. Voorzitter, ten aanzien van de begroting, er is al eerder gesproken over het ravijn dat eraan zit te komen en we komen daar volgend jaar nader over te spreken, zoals ook in de begrotingsstaat aangegeven. Ik heb eigenlijk nog wel een vraag, want bij de kadernota heb ik een motie aangehouden die vraagt om een OZB-verlaging voor sportaccommodaties of wijkgebouwen. Ik vind dat niet terug in de verordening en ik vraag daarom aan de wethouder wat hier de stand van zaken is. Voorzitter, tot slot, in Leidschendam-Voorburg zien we om naar elkaar en het is de week van respect. Respect gaat over de manier waarop we met elkaar omgaan. Helaas zien we in de bejegening naar ambtenaren, inwoners en politici steeds vaker een weinig respectvolle houding terugkeren. Solidariteit, saamhorigheid en verantwoordelijkheid zijn geen opdracht, maar een vanzelfsprekendheid. Mensen zien naar elkaar om en zijn onderdeel van een gemeenschap. Op de website van de week van respect staan gemeenten die samenwerkingspartners zijn in de week van respect. In onze regio zijn dat Den Haag, Zoetermeer, Katwijk en Leiden. Helaas is onze gemeente nog niet en ik roep het college dan ook op om samenwerkingspartners te worden in de week van respect en daartoe dien ik samen met GroenLinks een motie in. Dank u wel.

U wel. Dan geef ik het woord aan de heer Jorissen. Ja, voorzitter, dank.

Dank u, voorzitter. De fractie van D66 vindt de voorliggende begroting een prima vertaling van de kaders. Dus inhoudelijk kan ik vrij bondig zijn. We zijn vanuit onze hoek vooral blij met hoe concreet de acties en mijlpalen voor het uitvoeringsprogramma duurzaamheid terugkomen in de begroting en hoe de gemeente uiteindelijk verder wil gaan met het ontwikkelen van participatie na het vaststellen van de participatieverordening die we eerder dit jaar hebben vastgesteld. Want dat is namelijk goed voor de gemeente en goed voor onze inwoners. Op wonen, een belangrijk thema voor D66, hebben we nog wel een vraag. Dat gaat over het onderzoek naar het toevoegen van extra woningen te realiseren in Prinsenhof. Dat stond in de vorige begroting nog benoemd en ook in de tweede tussentijdse rapportage waar je op oranje wordt gerapporteerd, komt hij ook terug. En wij vroegen ook begin dit jaar naar deze actie. Maar hij lijkt nu uit de begroting te zijn verdwenen. Klopt dat? En zo ja, waarom is dat zo? Graag toelichting van de wethouder. Overigens vinden wij het voorgenomen onderzoek naar het optoppen van woningen een goed en creatief idee. Het CDA gaf net ook al aan: we moeten wat creatiever zijn. Nou, dit vind ik nou echt zo'n mooi idee. Maar we hopen wel dat dit gepaard gaat, als dit gaat lukken, met de nodige investeringen in de reeds bestaande bouw van corporaties. Want wij hebben daar signalen van bezorgde inwoners over ontvangen. Verder ondersteunt D66, zoals ook al eerder aangegeven, de toekenning van extra middelen om op een aantal plekken in de organisatie bij te plussen. Van een planoloog en een mobiliteitsexpert tot aan het investeren in een krachtige interne ICT-organisatie. Want na vaak in de raad geconfronteerd te worden met vertraagde plannen als gevolg van het gebrek aan capaciteit, kan D66 die vraag om extra middelen alleen maar ondersteunen. Want niet alleen de organisatie, maar ook vooral de inwoners hebben natuurlijk uiteindelijk baat bij die extra middelen. Want ja, minder plannen op de plank of minder verstrekkende plannen, daar plukken uiteindelijk zij de vruchten van. Maar realiseren we ons natuurlijk ook dat alleen de toekenning van wat extra centen niet voldoende is om de structurele capaciteitsproblemen op te lossen. Zo naïef zijn we natuurlijk ook niet. We willen graag wel de trend doorbreken, want we horen nu keer op keer achter elkaar: capaciteit, capaciteit, capaciteit. Ja, en er moet wel op een moment iets gaan gebeuren om dat te doorbreken. Dus zoals gisteren al aangekondigd, dienen we samen met de VVD een motie in, ja, om nou toch eens echt aan de slag te gaan met de slagkracht van de gemeentelijke organisatie. Om die nou echt structureel te gaan versterken, zodat we zo meteen onze inwoners hopelijk straks minder nadeel ervaren van die uitgestelde plannen. Nou, dan financiën. Veel gemeenten zouden jaloers zijn op een huishoudboekje als de onze, en dat heb ik al eerder gezegd. Ondanks de vele crises en de onzekerheden die deze tijd kenmerken, staan we er financieel relatief goed voor. Door rijksbeleid zien we overigens wel, ja, op meerjarige termijn zwaar weer aankomen, het ravijnjaar. Nou, het is niet beperkt tot een jaar. Natuurlijk is het gewoon een ravijnperiode. Alleen in deze begroting lijkt het een ravijnjaar, omdat we die maar vier jaar vooruitkijken. Dus het is niet in één jaar, maar gewoon een langere periode. En dat, ja, dat baart wel best zorgen, want we moeten ons echt gaan voorbereiden op het terugdringen van tekorten op zwaar weer. En dat gaan moeilijke keuzes worden. En bij de kadernota, waarvan komend jaar, er werd net ook al aan gerefereerd, krijgen we dan de ombuigingslijst zodat we een goed overzicht hebben van, ja, waar we dan die scherpe keuzes moeten gaan maken. Nou, dat wordt dan uiteindelijk een politieke afweging. Kijk uit naar dat debat. Maar wat wij naast zo'n ombuigingslijst graag zouden zien, is een overzicht van ook van investeringen die op de rol staan. Nou, bijvoorbeeld, zou je investeringen die ook nog op de rol staan naar voren kunnen halen? De gemeente heeft aardig wat geld op de plank liggen. Kunnen we dat bijvoorbeeld niet gebruiken voor een deel om investeringen te doen die de jaarlijkse kosten omlaag brengen? Ik noem het verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed of het wagenpark. Dat soort zaken vervroegen brengt natuurlijk ook weer eerder kapitaallasten met zich mee, kan ook invloed hebben op afschrijvingen, maar ja, als we slim kiezen voor investeringen die uiteindelijk de exploitatielasten drukken, kunnen we ook wellicht geld besparen zonder te bezuinigen op dienstverlening.

Nee hoor, de heer Streefkerk heeft een vraag.

Dank u, voorzitter. Verhelderend, wat voor soort overzicht is de heer Joris nou op zoek? Want we krijgen al jaarlijks een investeringslijst waar we volgens mij op die manier ook al in kunnen schuiven. Dus wat voor soort ander document zoekt de heer Joris?

Dus dat wat ik eigenlijk met name bedoel, voorzitter, is niet alleen de investeringen die we nu al doen, hè, want die heb je nou eenmaal gedaan, dus die kun je ook niet meer vermijden, maar ook investeringen die nog gaan komen. En daar hangen ook politieke keuzes van af, hè? Dus of je uiteindelijk de investeringen gaat doen. Maar we weten natuurlijk nu bijvoorbeeld al dat er iets bij de Julianabaan gaat komen. Welk scenario dat is, weten we nog niet, maar het zijn wel investeringen. En uiteindelijk zul je misschien ook wel weer een nieuwe elektrische vuilniswagen willen. Nou, misschien dat het college al een beeld heeft van welke investeringen dat zijn die nog niet op dit moment in die lijst zijn opgenomen. Dan is

Het is misschien goed om die vraag aan het college door te geleiden, want in mijn beleving, als een investering voldoende concreet is, dan wordt hij opgenomen. En dan zit hij dus ook in onze meerjarenprognoses. En als die nog onvoldoende is, kunnen we daar ook geen politieke bewegingen over maken, dus misschien kunnen we dat op die manier vragen hoe dat technisch toch is in te regelen.

Is een idee en ik vraag me dus daarom nou, er was een volgende zin, we kijken uiteraard, we zijn uiteraard benieuwd hoe de wethouder financiën hiernaar kijkt en of dit ja inderdaad of dit een reële optie is. Het is een idee. Dan afsluitend nog over de vorm, voorzitter. Bij de kadernota hebben we het college opgeroepen om de begroting 2024 en verdere stukken verder te verbeteren. Verder beter en gemakkelijker overzichtelijk in te richten, zodat de doelen die het college stelt, de acties die zij daartoe onderneemt en het geld dat ze daarvoor uitgeven duidelijker uit de stukken naar voren komen. Wij zijn blij dat het college aan deze oproep gehoor heeft gegeven. Een eerste goede zet heeft gedaan om de begroting toegankelijker te maken. We zijn uiteraard nog niet klaar, maar de eerste stap is gezet en dat verdient absoluut een compliment. Maar in de relatie tussen doelen, acties en euro's heeft de raad zelf ook nog een rol en we kijken daarom uit naar het raadsvoorstel van de commissie om hier samen mee aan de slag te gaan. Wat we als het goed is, ook volgende maand gaan bespreken. Afsluitend, voorzitter, herkent D66 dus in deze begroting een prima vertaling van de kadernota en wensen we het college wat ons betreft veel succes om die genoemde acties ook volgend jaar weer uit te gaan voeren. Dank.

Dank u wel. Dan geef ik graag het woord aan de heer Streefkerk. Ja.

Voorzitter, dank u wel. Ik begin misschien met iets wat al door velen voor mij is genoemd, het ravijnjaar of ravijnperiode of de laagvlakte. Dat zijn een paar woorden die we gehoord hebben, maar achter die woorden gaat natuurlijk een heel ernstige situatie schuil, en dat is een mogelijke situatie waarin de stabiliteit van overheidsactiviteiten in het gedrang komt. En dat is iets wat de rijksoverheid zich zou moeten aantrekken. Maar het is evident ook iets wat we ons als gemeentelijke overheid moeten aantrekken. Niet zomaar, maar omdat dat voor degenen die het meest van de overheid afhankelijk zijn zo van belang is. We hebben bij de vorige begroting of bij de kadernota dus ook even gevraagd om een ombuigingen- en intensiveringenlijst. We zijn blij dat die er aankomt. Meer technisch: we vroegen ons af wat daarvan de planning is, hè, ook om even te horen van het college. Hoe is het voornemen om die lijst op te stellen? Moge duidelijk zijn wat ons betreft kiezen we voor maatregelen die sociaal en eerlijk lasten verdelen als die lasten genomen moeten worden en onze vraag is eigenlijk hoe het college tot de samenstelling van deze lijst komt. En natuurlijk was er een paar jaar geleden al een eerste inventarisatie, maar wij vroegen ons ook af hoe daar wellicht input op wordt gehaald vanuit de Raad of vanuit de samenleving. In het kader van gemeentelijke dienstverlening, overheidsactiviteiten ook kort over de ambtelijke organisatie. De motie die is ingediend, die kunnen wij in strekking onderschrijven. Wat ons betreft is een goed functionerende overheid belangrijk en we zien uit naar de reactie van het college op dit punt. Voorzitter, in de begroting wordt een aantal woorden gewijd aan burgerparticipatie, de betrokkenheid van onze inwoners en de toegankelijkheid van dienstverlening. En in dat kader willen we graag navraag doen naar de stand van zaken van de toezeggingen van het college op het gebied van de klachtenregeling en de toegankelijkheid daarvan. De ombudsmannen hebben daar kritische rapporten over uitgebracht. Er is toegezegd om daarmee aan de slag te gaan en we horen graag wat de stand van zaken is. Als we het dan hebben over dat onderwerp relatie overheid-inwoners, spreekt dat voor zich. Wat ons betreft zetten we ons in voor de inwoners die de overheid nodig hebben, die zichzelf niet helemaal kunnen redden en daar hebben we ons een tijdje geleden ook hard voor gemaakt, voor het noodfonds energiearmoede. En we zijn blij en vinden het ook nodig dat we gisteren besloten hebben om de niet uitgegeven middelen van het fonds toch nog ten goede te brengen aan de mensen die daar baat bij kunnen hebben, dus daar zijn we blij om. Door in diezelfde lijn: hoe draagt de overheid bij aan de ondersteuning van mensen die dat nodig hebben? Klopt het nou dat wij in deze begroting niets lezen dat er geen middelen zijn begroot voor de opvang of extra opvang van mensen uit Oekraïne en asielzoekers? Hoe realistisch is dat gelet op de ontwikkelingen die er op ons afkomen? Voorzitter, dan de sociale infrastructuur of basisinfrastructuur. We hebben daar al eerder wel eens wat woorden over gewisseld. Moeten we misschien iets anders doen dan uitsluitend via subsidietafels middelen verdelen? Wij lezen al het een en ander dat er in het Prinsenhof nu een goede beweging op gang lijkt te komen. In ieder geval dat subsidie voor de huur van maatschappelijk vastgoed niet altijd meer via subsidietafels hoeft te gaan en over die subsidietafels hebben we een monitor gekregen van kwetsbaarheden, maar daarin zit eigenlijk nog geen duidelijke analyse of het begin van een oplossing voor het bestendigen van die sociale basisinfrastructuur waar we eerder aandacht voor hebben gevraagd. Hoe gaan we daar nou mee verder? En dus specifiek met betrekking tot de belangrijkste vaste lasten van onze maatschappelijke organisaties, de lasten voor het vastgoed, ook refererend aan wat we eerder hebben ingebracht in de vorm van een amendement om het beheer en de exploitatie van alle wijk- en dienstencentra als aandachtspunt op te nemen in de aangekondigde visiedocumenten over maatschappelijk vastgoed. Als we daar voldoende aandacht voor hebben, dan zou dat eraan bijdragen dat alle functies van wijk- en dienstencentra zo volledig mogelijk benut blijven worden en dat is belangrijk in deze tijd. Voorzitter, de welzijnsgesprekken dan. Natuurlijk ook al hebben we het er gisteren al even over gehad. Er is nog steeds een fikse bezuiniging ingeboekt en onze vraag, en die is echt niet retorisch: is dat nou zo verstandig? We zitten bijna op de 10% van de gesprekken die gevoerd zijn en we hebben de toezegging dat er dan een terugkoppeling komt, dus daar zien we ook wel naar uit. Maar toch, die volle map is opgenomen en vorig jaar was nou juist het feit dat we nog geen zicht hadden op de uitkomsten reden om die bezuiniging te halveren, dus waarom is dat niet dit jaar opnieuw reden daartoe? Wat ons betreft is een stelpost van €500.000 niet het signaal om af te geven en alhoewel we het daar dus gisteren kort over hebben gehad, toch de vraag aan het college om daar nog een keer op te reageren en op zijn minst om aan te geven dat die €500.000 niet taakstellend is en juist fluïde en afhankelijk van de gevoerde gesprekken. De motie en amendementen over de lokale ontwikkelingsagenda, mooi, de gedachten steunen we zeker wel. Graag de vraag aan het college hoe het college dan die bredere discussie die beoogd wordt voor zich ziet. We zijn er graag een deel van die discussie, maar wat zou het verschil zijn tussen hoe we een LEA zouden opstellen en hoe we een LOA zouden opstellen en zoals het daarna uitziet, zullen we alle andere moties en amendementen steunen. Tot slot, voorzitter, dit is de laatste raadsvergadering voor de verkiezingen. Een oproep aan iedereen die meekijkt en voor zover nodig hier in de zaal. Landelijke...

Prima dat we dat even duidelijk bespreken.

Gelukkig wel zeg, er is nog een hoop te veranderen. Voorzitter, laatste raadsvergadering voor de verkiezingen dus, en nou, ik werk daar al naartoe, maar meneer Rozendaal onderbrak dat een beetje. Ik werkte toen naar een oproep, vooral naar iedereen die meekijkt. Ik hoop dat het niet nodig is voor iedereen die hier zit, maar toch: ga stemmen, beweeg mensen om je heen om te gaan stemmen. Er staat veel op het spel, elke stem telt, dus stem sociaal. Dank u wel. Meneer

Wilschut, u krijgt als laatste van de zijde van de Raad het woord in deze termijn, voorzitter.

Met meer vrijheid dan hem lief was. Dat gevoel overvalt Herman in het liedje "Het regent zonnestralen" van Acda en De Munnik, nadat hij in het AD las dat hij niet meer in leven was. Het is sowieso een fascinerend liedje, maar die zin en dat gevoel pak ik er even uit vanavond. Dat gevoel van meer vrijheid dan hem lief was. Want de afgelopen tientallen jaren staan in het teken van het veroveren van vrijheden. Dat is gewoon iets dat je je gezin in het gezin de taken verdeelt, dat je mag trouwen met wie je wilt, dat je de baan of opleiding kiest die je wilt. En dat heeft ons heel veel gebracht. Veel meer vrijheid, mogelijkheden en meer ruimte om te zijn wie je wil zijn, bevrijd van de verstikkende meer Samen dan ons lief was. En soms overvalt mij ook wel het gevoel van Herman, meer vrijheid dan hem lief was. Dat we als samenleving alleen vrijheid centraal zetten, en niet ook het Samen. En ook dat is best balanceren. Overal zie je dat het lastig is om vrijwilligers te vinden, lange tijd committeren aan een taak of functie doen we niet meer zo vaak en het is al helemaal lastig om je te verbinden aan een gemeenschap waarin niet alleen gelijkgestemden te vinden zijn. We zijn liever ontheemd en druk met onze eigen levens en geld verdienen. Er zijn niet veel plekken meer in onze samenleving waar oud en jong, arm en rijk elkaar nog tegenkomen en met elkaar spreken. Waar je verdiend kapitaal niet het onderscheidende vermogen is. En onbekend maakt dan soms ook onbemind. Het is makkelijker om te praten over die buitenlanders, arme sloebers of kakkers dan als je ze kent en ermee bevriend bent. Weet waar ze blij van worden en waar ze zich zorgen over maken. En zouden we daarom ook minder over hebben voor de ander. Vind je het bijvoorbeeld steeds normaler om te praten over het weren van migranten en vluchtelingen of dat de keuze is om te leven in armoede? Want hoe moet je ondernemen met het water aan de lippen? Als je alles wat er is nodig hebt om niet te zinken. Voorzitter, hebben we juist niet een beetje meer Samen nodig, niet van Samen tegen hen, maar van Samen. Ik wil je leren kennen, en met je samenleven, juist ook als we anders zijn. Voorzitter, de ChristenUnie pleit voor een radicale nieuwe verbondenheid die ervoor zorgt dat je een deel van je bevochten vrijheid wil inleveren voor het Samen. Dat er ruimte is om minder te werken om te kunnen zorgen voor ouderen of voor je kinderen, om bij te dragen aan de samenleving. Voorzitter, wij willen ons niet neerleggen bij armoede. Kiezen voor een leven in balans met de schepping en komen op voor mensen in nood, of ze nou geboren zijn hier dichtbij op Julianaplein of op een plein in Kabul. Voorzitter, dat zullen wij ook steeds centraal stellen in de discussie die we gaan hebben over de ravijnen om even een stap te maken richting de begroting. Voorzitter, ook bij de kant hebben we een aantal voorstellen gedaan om aan de voorkant mee te geven in de begroting die we nu voor ons zien. Wij zien alleen de moties en amendementen die daar zijn aangenomen, niet terug in de begroting en we roepen eigenlijk het college op om dat voortaan wel te doen, want die casus die we daar meegeven lijkt ons ook logisch om hier weer terug te zien. En voorzitter, om dan nog even terug te komen op Herman. Het mooie aan het liedje is dat je mag dromen over hoe dat zal zijn afgelopen. En wat wij als ChristenUnie daarin Herman gunnen, laat zich volgens mij wel raden. Tot zover. Dank.

U wel, mevrouw Van den Heuvel heeft een vraag.

Ja, dank u wel, ik blijf nog heel even hangen op Herman, want volgens mij duikt Herman halverwege het nummer de illegaliteit in. En ik vroeg me even af of de ChristenUnie dat ook onderschrijft. Of wij...

Onderschrijven dat Herman de legaliteit induikt. Ja, ik snap de vraag niet zo goed, sorry. Zal ik eerlijk maar gewoon zeggen. Nee, ik

Ik ga het niet zingen. Nee, op een gegeven moment ontdekt Herman natuurlijk dat er iemand onder zijn naam in de krant staat en dat hij dus alle vrijheid weer heeft. Oftewel, hij duikt de illegaliteit in. Dus ik ben even benieuwd, u zei: ik ben zo onder de indruk en we zouden allemaal Herman willen zijn. Hoe u daar dan over denkt, over dat element.

Nee, ik heb niet gezegd dat Herman mijn voorbeeld al zo in het leven is. Of dat we een voorbeeld aan hem zouden moeten stellen. Het gaat meer om het gevoel dat hem in één keer overvalt van die vrijheid, die hij in één keer blijkbaar heeft en die misschien wel meer is dan hij aan zou kunnen en dat wilde ik juist centraal zetten vanavond, dus zo is het bedoeld.

Dank u wel, is dat ook maar duidelijk. Meneer Wilschut, dank u wel dan. Was dit de eerste termijn van de zijde van de Raad? Zoals al eerder gezegd, het college gaat zich nu beraden op de beantwoording daarvan en daar hebben we wat afstemming en overleg voor nodig. Dus daar nemen we een half uur voor, dus het is 30 minuten. Zo, het halfuur is voorbij. Ik

Ik wil u vragen om allemaal de plekken in te nemen zodat wij verder kunnen gaan met de vergadering. En die vergadering wil ik graag dan ook heropenen op het moment dat daartoe de gelegenheid is. Dank u wel. Zoals we het gaan doen, is dat ik eerst het woord zal geven aan de wethouder financiën en daarna de volgorde, zoals voor de hand ligt van enkele raadsleden, Bremer, Belt, Keus en ondergetekende. Dus eerst geef ik het woord aan wethouder Van Veller.

Dank u wel, voorzitter, en dank u wel, leden van de Raad, voor uw opmerkingen, vragen en aanvullingen over de begroting. En nou ja, laat ik beginnen met het algemeen over de begroting. U heeft al gezien, hè? De begroting is compacter geworden. We hebben niet meer per taakveld uitgesplitst wat we gaan doen, wat waar wordt uitgegeven. Maar het is op programmaniveau gehouden. Dat maakt het een stuk compacter, maar tegelijkertijd misschien ook wel weer wat abstracter natuurlijk, hè? Dus dat is altijd het spanningsveld. Maar we hebben echt wel zo goed mogelijk geprobeerd een compacte, mooie begroting te maken, waarbij ik verder ook nog aangeef dat de begroting in onze ogen een financieel planningsinstrument is, hè? Dus we hebben het gisteren over de therap, dat noemde ik toen een financieel sturingsinstrument. Er zijn terechte vragen over gesteld, hoe gaan we daar nou nog beter mee om? Dus de begroting is dan weer een financieel planningsinstrument en straks bij de jaarrekening is dat een financieel verantwoordingsinstrument. En ik zeg met nadruk financieel. De nadruk ligt natuurlijk op het financiële. Er komen nog allerlei beleidsvragen of beleidsstukken uw kant op in de loop van het jaar en allerlei andere stukken op basis waarvan er meer het inhoudelijke gesprek kan worden gevoerd. Ik probeer zeker als wethouder financiën de begroting en alle P en C-stukken echt met name financieel te houden. En natuurlijk is het zo dat je natuurlijk geld toekent aan doelen. Maar we proberen toch zoveel mogelijk, bijvoorbeeld ook sturingsinformatie die niet echt financieel is, heel goed in de sociale monitor te zetten. En wat verder zo is, ook in de teksten, omdat we hem compact willen houden, staan niet alle dingen die we al doen er nog een keer in. Dus er gebeurt natuurlijk enorm veel buiten wat we allemaal dag in dag uit, jaar in, jaar uit doen. En de nadruk in de begroting is wel gelegd op het vermelden van, vond ik maar zeggen, de delta, de dingen die we anders gaan doen, beter gaan doen, die wel meer geld gaan kosten of dat soort zaken. Dus er is heel veel staand beleid, zal ik maar zeggen, dat er niet in staat en soms wordt het staande beleid dan weer herijkt. Nou, dan komt er een nieuw beleidsnota of iets dergelijks. Op basis daarvan kan het gesprek daarover worden gevoerd of gewoon, nou ja, aan de hand van allerlei andere voortgangsrapportages. Dus dat even in het algemeen over de begroting. En dan meteen door ook. Ja, die begroting ziet er nu goed uit. En nou, dat gaat nog een jaar zo door, zie je aan de raming, en daarna is het het ravijnjaar. En eerst zei ik heel, nou ja, pessimistisch, het wordt een laagvlakte daarna, hè? Dan gaat het op dat lagere niveau door, maar u heeft in de budgetbrief kunnen lezen dat de laatste circulaire toch wel iets meer, nou ja, iets meer, nou een beetje minder pessimisme, zal ik maar zeggen, bood, want dan zie je dat het wel iets omhoog gaat in '27 alweer. Dus dan krijg je echt een soort dip. Maar goed, dan nog steeds gaat het daarna niet verder op het niveau van '25. '25 is ook wel een heel mooi jaar, moet ik zeggen. En dus moeten we gaan kijken naar ombuigingen structureel, dat het over structurele kosten gaat, dus niet de investeringen of dergelijks, maar structurele kosten, ja. En dan heeft u terecht gevraagd om een ombuigings- en intensiveringslijst, die motie daarover, die zei herijkt die of werkt die lijst bij. En we hebben nu plannen en die zijn bijna intern rond om een proces aan te gaan, intern om echt een hele nieuwe lijst te maken. En dat wordt een uitgebreide lijst wat mij betreft. Alleen dan zeg ik echt, hoewel het bewust wat mij betreft, want daar hebben we in het college nog niet over gesproken. De afdeling Financiën heeft nu de voorbereidingen voor zo'n heel proces, best een proces natuurlijk, hè. Ook intern moeten dan heel veel mensen die eigenlijk, nou ja, de ambitie hebben om iets moois te doen en daar echt de capaciteit op in te zetten en middelen te benutten. Die moet je dan plotseling gaan vragen, waar kan het minder waar je mee bezig bent? En dat is voor ons in de Raad, wordt voor u in de Raad, wordt dat straks ook wennen en dat is voor de organisatie ook zo. Dus dat wordt dan echt een degelijk proces en dat is waar we aan de vooravond van staan intern. En nu krijgen we de kadernota voor '25. Krijgt u al die lijst en wat ik al zei, '25 is juist een heel mooi jaar. '26 wordt dat ravijnjaar. Het is maar goed dat u die lijst heeft gevraagd al in een vroeg stadium, want sommige dingen moet je misschien natuurlijk lange tijd voorbereiden. Maar het wordt gewoon een groslijst. Het wordt niet een lijstje van, dit is het. Dat is ook nog niet nodig. Maar je moet wel kijken natuurlijk hoe je alvast dingen inboekt en hoe je verder gaat. En dat wordt dan daarna gedaan. En als antwoord op D66, ja, investeringen maken we natuurlijk nu al een deel van uit, een deel. En we gaan natuurlijk vragen naar mogelijke efficiencymaatregelen en daar zou een onderdeel van kunnen zijn dat je investeringen op de een of andere manier doet om geld terug te verdienen of iets dergelijks. Moet dan wel heel concreet zijn, niet van de kost gaat voor de baten uit en doen we meer aan preventie, maar echt, echt, echt concrete investeringsbeslissingen. Vroeger kon je nog wel eens schulden naar voren halen en toen was de rente heel laag. Maar de rente gaat nu omhoog. Dus alles wat we nu als schuld uit hebben staan, kunnen we maar beter niet opnieuw gaan oversluiten, want dan wordt het duurder. Dus dat is dan weer een mogelijkheid die je helaas niet meer kunt benutten. Dat is volgens mij dan de, heb ik al een paar vragen dus beantwoord op het gebied van dat ravijnjaar. Dus inderdaad die planning daarvan. Ja, volgens mij heb ik dan alles gehad als het gaat over ik met mijn pet op van wethouder en niet minister, wethouder van Financiën. Maar ik weet niet of u verder nog vragen daarover heeft, want dan wil ik daarna eigenlijk mijn pet opzetten van wethouder inkomensondersteuning. Meneer Steven.

Ik hoorde de wethouder wel over de planning van de groslijst, maar misschien heb ik het gemist, maar volgens mij niet de input. Hoe haalt u dat op her en der?

Nee, dit is gewoon intern, dus intern gaan we gewoon in de ambtelijke organisatie ploegen en we hebben wel wat achtergrond. Die worden heel technisch, hoor. De Raad van het Openbaar Bestuur heeft een rapport uitgebracht over de beleidsvrijheid per programma en per beleidsonderwerp. Dus we weten ook ongeveer hoeveel ruimte er is in bepaalde hoeken, zal ik maar zeggen, van ons beleid. Maar we gaan niet de straat op om te vragen: weet u nog iets? Dat kan natuurlijk daarna nog, hè? Er komt een hele groslijst en als u dan zegt: nou, ik mis iets of zullen we toch... Nou, dat is aan u, hè, u heeft die lijst gevraagd. Maar wij zijn daar niet veel plannen. Het wordt intern al, zoals ik al zei, heftig genoeg. Maar we weten wel ongeveer wat eruit zou moeten komen, waar we, zal ik maar zeggen, het bedrag zouden moeten halen. Het ene beleidsterrein heeft veel meer ruimte dan het andere, minstens beleidsruimte wordt natuurlijk nog steeds zuur, hè? Wat je dan gaat doen, maar ja. Meneer

Ja, ik zal nog even op kauwen, dat zeg ik heel erg persoonlijk. Zeg maar wat u net zei, maar zijn er dan meer smaken dan gewoon een goede lange lijst aanleveren aan de Raad? Zeg maar ik weet niet zo goed wat daar dan nog de keuze in welke smaken daarin zijn, want anders kunnen we misschien ook wel hier over hebben wat onze voorkeur heeft. Dat helpt misschien ook in gesprek. Ik denk

Denk niet dat u kijkt. Als je een hele lange lijst maakt, dan zijn er dus per definitie dingen die je wel opschrijft maar niet gaat doen als maatregel. En ik kan me best voorstellen dat dat soms ook wel vragen in de samenleving gaat oproepen. Want zoals ik net al zei, je hebt best wel beleidsvrijheid. Nou, soms bijvoorbeeld heb je op bepaalde terreinen behoorlijk veel vrijheid omdat er geen wet is die ons voorschrijft wat we moeten doen. Ja, dan kun je natuurlijk zeggen, we gaan er helemaal mee stoppen. Dat is dan de uiterste consequentie. Dat levert veel onrust op, dus je zou ook kunnen zeggen, we gaan natuurlijk niet super rigide, denk ik, want dat is ook niet nodig, want zo groot is het gat nou ook weer niet. Maar het zal altijd meer zijn dan we uiteindelijk gaan doen. Nou, je kunt je voorstellen dat we een lijst maken. Nou stel we zoeken x miljoen dat we dan een lijst opleveren van exact x miljoen en dan zeggen, nou, dit is het. Dat is ook een mogelijkheid, dan doe je niks meer of minder en roep je ook niet zoveel zorgen op. Maar ja, dan is het ook niet meer uw keuze, hè? Dan nemen we de Raad er niet in mee, dus dat was niet mijn voorkeur, maar nogmaals, dat is een persoonlijke opvatting op dit moment, omdat we in de Raad of in het college nog niet over hebben gesproken. Misschien dan...

Een kleine aanvulling. Ik ben het ook met uw lijn eens. Laat ik dat dan zo zeggen.

Ja, dat dacht ik wel. Het is ook uw vraag, hè? Dus wat dat betreft en het is natuurlijk op basis van de lijst die wel degelijk heel lang was. Dus het ligt ook wel voor de hand dat die lijn de lijn wordt. Dan zet ik nu mijn pet op van wethouder inkomensondersteuning, armoederegelingen en dergelijke. Dan is de eerste vraag die ik heb staan, daar heb ik zo een uitroeptekentje bijgezet. De vraag, kunnen we minder aan controles doen? Dat was van GroenLinks. Ja, we doen het. Het is ook. Dit is weer ook een capaciteitsvraagstuk, maar ook een vraagstuk van wat is nodig en wat niet? Sommige dingen zijn echt nodig omdat het verplicht is. We hebben ook de accountant die ons ook weer afrekent op onze interne processen, maar ook toekenningen van geld echt ook een bepaalde mate van controle. Even te laten zijn voor de rest heb je ook nog wettelijke beperkingen bijvoorbeeld. We mogen niet zeggen van nou weet je nu wie je toch zijn in het kader van uw bijstandsuitkering gaan we meteen even kijken hoe het met de kinderen is. Dat mag niet, dat gaat misschien ooit wel gebeuren met de Wams, maar op dit moment zijn er nog altijd scheidingslijnen daartussen. Maar we streven naar een gezond evenwicht tussen controle en vertrouwen, maar soms is die controle verplicht en nu met die welzijnsgesprekken om daar meteen op door te gaan. Combineren we het natuurlijk hè, bekijken of iemand recht heeft op iets in dubbele zin of recht op die uitkering nog recht heeft op zaken die diegene geniet of nog recht zou kunnen hebben op zaken die diegene nog niet geniet. Dus dat nou, dan snijdt het mes aan twee kanten met die welzijnsgesprekken bijvoorbeeld. En laatst hebben we dus bijvoorbeeld iedereen toch maar weer gevraagd bij de nieuwe zorgverzekering voor minima of diegene nog steeds recht heeft daarop. En dan zie je toch dat sommige mensen zeggen van, nou ja, nee, die verzekering liep door, maar diegene heeft er dan geen recht meer op, omdat heel gelukkig het inkomen omhoog is gegaan dankzij een baan of een ontwikkeling in een baan. Dus ja, we proberen dat evenwicht te hanteren en de welzijnsgesprekken. Ja, dat wordt een beetje een herhaling misschien van het debat van de vorige keer. Het is een raming zoals er wel meer dingen als raming inboeken en die raming staat. En als we hem niet halen kom ik erop terug. Ja, we hebben ook een raming van het aantal natuur. Ik bijvoorbeeld. Minimaregeling hoe noem je dat de allerlei dingen die worden geboden? Misschien gaat dat ook wel omhoog. Hierdoor zou maar zo kunnen, zeg ik dan, nou hebben we al een beetje natuurlijk informeel over gehad en gisteren ook, dus ik hou eraan. Het is een raming, heb ik het vorige keer ook gezegd. Dat was dan de was er een vraag over en die even kijken hoor, minimabeleid heb ik. Oh ja, minimabeleid in het algemeen. Ja, daar kom ik op terug. Daar komt een start naar. Ik heb natuurlijk al een brief gestuurd over het nieuwe minimabeleid en dat was informatief en procedureel en binnenkort kom ik terug met een koersnotitie met de opbrengst van de analyse, maar het zou ook kunnen dat we tussendoor nog een beeldvorming ergens inlassen om natuurlijk gewoon in gesprek te gaan over het minimabeleid en eigenlijk het armoedebeleid in het algemeen. En dan weer nog algemener bestaanszekerheid. Het lijkt me ontzettend interessant, dus dat dat loopt, dan had ik een vraag gekregen over. Oh, dit is nog een als wethouder financiën over OZB in de sport en dergelijke en ik had begrepen dat de vorige keer daar een motie over is ingediend en aangehouden is en. Maar nu moet u me even helpen, of anders dan moet ik er in de tweede termijn ook op terugkomen. Wat nou precies de bedoeling was, want volgens mij heb ik toen gezegd, van ja, nou, we laten de OZB staan, maar dat was in de tijd van de energiekosten dat vergoeden we via subsidieregelingen. Die is er ook gekomen en die is ook goed benut. Dus u zou ook kunnen zeggen, ik wacht even de jaarrekeningen af of wat er met het geld gebeurd is. En dan zult u zien dat heel veel verenigingen inderdaad geholpen zijn met dat geld. Vind je die subsidie kant?

Ja, nee dank, laten we dan even afwachten wat er bij de jaarrekening gebeurt.

Gebeurt dank u wel ja, dan subsidie tafels in het algemeen en dan die sociale basis. Daar gaan we. Daar zijn we ook intern nu echt druk mee bezig. Best wel interessant omdat ik echt gezegd heb met die subsidie tafels. Nou ja, laten we in ieder geval een basis hebben, ook een basis qua activiteiten en organisaties die die activiteiten uitvoeren die we niet ieder jaar of iedere twee jaar langs een subsidietafel halen om hun bestaansrecht weer te bevechten. Want het is gewoon een belangrijke taak, soms ook wettelijk, die we aan die partijen overlaten. Dus laten we een soort sociale basis identificeren die we dan sowieso subsidiëren voor langere tijd door instituties. Daar zijn we nu mee bezig om te bedenken. Wat is dan die sociale basis? Best wel interessant gesprek, wat ik ook wil inbrengen en koppelen aan dat minimabeleid. Omdat je dan ziet, hè? Sociale basis in de individuele basis die je hebt. Je moet voldoende gezondheid en inkomen en woningen en activiteiten hebben om een soort individuele basis te hebben. Dan heb je een maatschappelijke basis of een maatschappelijke kring eromheen. Verenigingsleven, vrijwilligers, et cetera, en dan heb je daar omheen nog die institutionele schil en soms zijn die institutionele schillen natuurlijk ook weer. Die werken door in die maatschappelijke kracht. Bijvoorbeeld Woei heeft 30 professionele medewerkers, maar 300 vrijwilligers die echt ook allemaal, nee, niet allemaal, wel op de een of andere manier allemaal maatschappelijke kracht hebben, maar sommige ook rechtstreeks gewoon echt de gemeente enorm helpen en met name die mensen natuurlijk helpen in bijvoorbeeld geldproblemen of wat dan ook. Dus dat zijn we nu allemaal aan het identificeren wat we eigenlijk verstaan onder die sociale basis. Ik kan me voorstellen dat we daar ook een keer een mooi gesprek over gaan hebben. Volgens mij voorzitter, waren dit de vragen die aan mij waren gesteld. Toch niet hoor.

Ik vermoed dat u hem als wethouder financiën zou moeten beantwoorden. Met die pet. Mijn vraag was namelijk: we hebben een aantal amendementen en moties bij de KNO.

Nou, nee ja, we hebben daar een brief over gestuurd nu, want u had daar. De heer Wilschut heeft daar dan op de tafeltjesavond volgens mij gewoon een terechte vraag over gesteld, waar kan ik het terugvinden? En toen hebben we geconstateerd. Ja, dat is ook wat. Dus als we iets uitwerken en nog niet kunnen vertalen, dan schrijven we dat nergens op. Dat was echt een leerpunt voor ons. We hebben ook het antwoord niet alleen aan de heer Wilschut gestuurd, maar aan de hele raad om duidelijk te maken. Let op, dit is inderdaad een soort van omissie. Het kon nog niet in de bestuur of in de begroting worden verwerkt, maar op de een of andere manier gaan we kijken hoe we dat volgend jaar kunnen verbeteren. Ja dank u wel ook voor de opmerkzaamheid.

Wat ik een mooie term vind, is het regent zonnestralen. Wij gaan.

Dank voorzitter. Aan mij zijn een aantal vragen gesteld als het gaat over economie en over sport. Ik wil graag even beginnen met economie. De fractie van de VVD heeft mij gevraagd: er staan geen speerpunten bij ondernemerschap, zijn die er nou helemaal niet? Nou, u heeft net de wethouder financiën horen zeggen wat we gaan doen. In '24 staat uitgebreid beschreven, dat zie je ook staan, hè, bij economie dat we ons heel erg gaan inzetten om de bouwsteen economie te vertalen in de omgevingsvisie. We gaan ons inzetten voor bedrijfshuisvesting. We gaan ons inzetten voor de winkelgebieden en als het gaat over ondernemerschap zetten we eigenlijk door waar we mee bezig zijn en dat bevalt heel goed. Dan zetten we in op die samenwerking met het ondernemersfonds en met de winkelgebieden en ook met het MKB. En we hebben nu een nieuwe centrummanager, kan ik u zeggen, dus die is 1 november begonnen. Die gaat ook weer van start en we hebben een accountmanager bedrijven en die halen eigenlijk voor ons op wat er leeft onder de ondernemers en hoe we ze kunnen helpen. En daar vindt eigenlijk de actie plaats. Dat is iets wat heel goed bevalt en waar we eigenlijk gewoon mee door willen gaan. Dus die speerpunten zijn er zeker wel, ze staan alleen niet uitgebreid beschreven. Hetzelfde geldt voor het platform economie en onderwijs en arbeidsmarkt. U kunt die ook vinden op internet. We hebben een nieuwe site, platform economie, onderwijs, arbeidsmarkt, daar staat alles uitgebreid beschreven. Het is juist weer nieuw leven ingeblazen, want we gaan veel meer naar concrete thema's toe, dus we hebben een thema laaggeletterdheid, verbeteren keten onderwijs, aansluiting onderwijs, arbeidsmarkt, dus daar hebben we die thema's benoemd. Daar werken we ook aan in subgroepjes bijvoorbeeld. WV zit erbij, de Rabobank zit erbij, MBO-instellingen zitten daarbij en daar komen ook hele leuke concrete dingen uit, zoals onlangs het techniekfestival op het Corbulo College. Dat is echt hè, ik kijk even naar mijn collega Keus. Wij hadden dat samen georganiseerd. Dat is een van de concrete dingen die onder andere uit dat platform zijn gekomen, dus het platform is zeker live en kicking en zeer actief. Dan ga ik even over sport. Meneer Van Duffelen had onder andere gevraagd: de wachtlijst bij de voetbal? Ja, wij zien dat ook. We hebben onlangs het sportakkoord. Vorige week maandag hebben we het sportakkoord ondertekend met alle verenigingen en met die verenigingen zitten we ook aan tafel van: hoe gaan we nu om met de sportvelden, met de parken? Kijk, er zijn fysieke beperkingen, dat zie ik ook. Met name op zaterdag is er wel een piekbelasting, maar we proberen zo creatief mogelijk daarmee om te gaan, zodat we het waar kunnen maken dat iedereen kan sporten. En in het sportakkoord proberen we ook met de verenigingen te helpen dat er meer vrijwilligers komen, zodat we ook op die manier die sportverenigingen draaiende kunnen houden. En als het gaat over de crickets: er is een onderzoek gestart door mijn collega Bredemeijer uit Den Haag en de provincie en wij als gemeente Leidschendam-Voorburg. We kijken nu naar de toekomst van sporten in de Vlietzone, dus mocht u nog lijntjes hebben binnen het CDA, dan bij deze? Dan roep ik u op om die te gebruiken, maar we zijn er dus over in gesprek. Voorzitter.

Dan wel even de vraag is dan wel de intentie om de cricketclub hier te houden.

Komt wethouder Bremer reeds naar het spreekgestoelte. Hij krijgt nu het woord.

Dank u wel, voorzitter. Ik ben geen overkoepelend wethouder of wat ook, maar ik voel heel erg de behoefte om een aantal mensen te complimenteren met hun speech. Zojuist de fractievoorzitters met een oproep in algemene zin om wat fatsoenlijker met elkaar om te gaan, respectvol met elkaar om te gaan. Hier in Leidschendam. In ieder geval leidt ze een voorwerp, proberen de wereld een klein stukje beter te maken. En dan wel even een persoonlijke noot wat me dan opvalt. Wij zitten daar achterin, is dat iedereen werkelijk in die laptop zit? En waarschijnlijk kunt u allemaal twee dingen tegelijk, dus luisteren en in de laptop zitten, maar ik vind, laten we dan hier ook beginnen door respect te tonen voor diegene die aan het woord is en ook gewoon even te luisteren. Maar als persoonlijke noot hoef ik verder geen reactie op. Doe ermee wat je wil. Ik ga even met de vragen beginnen gelijk, dan houden we het lekker kort. Dat was in eerste instantie GBLV. Daar heb ik de eerste vraag van gehoord. De motie over Stompwijk, mede ingediend door de VVD, ChristenUnie en het CDA, en ik kan u zeggen, ik deel die zorg ook wel een beetje toen ik het coalitieakkoord van de provincie las. Dus ik ben blij dat er een oproep ligt. Ik zou hem alleen iets veranderd willen hebben als u daarmee kunt instemmen, en dat is u heeft gevraagd om in gesprek te gaan met het college van Gedeputeerde Staten om te kijken wat dat nou precies inhoudt. Als ik daarvan mag maken: een gesprek ga met de gedeputeerde die hierover gaat en dan hoef ik niet met het hele college in gesprek te gaan. En als ik daarvoor ook even een klein onderzoekje mag doen, wat we dan precies nodig hebben, is het ontwijken, want ik moet wel met een gemotiveerd verhaal die kant op komen. Om hoeveel woningen hebben we het dan? Ongeveer? Welk type woningen hebben we het dan om? Zeg maar Stompwijk de komende 30, 50 jaar vitaal en gezond te houden. Als u me daar even de tijd voor gunt, dan neem ik deze oproep graag mee om met de gedeputeerde als mevrouw Koning in gesprek te gaan en dan kom ik met het antwoord naar u terug. Dus als ik hem zo mag lezen, interpreteren de motie dan graag.

Op dat punt was er een vraag, meneer, sorry, nee hoor. Meneer Wilschut wil graag alvast antwoord geven. Ik kan me ook voorstellen dat het uitgebreider in de tweede termijn gebeurt, maar geef hem maar vast antwoorden op deze uitgelokte vraag, meneer Wilschut.

Nou, dat is misschien meer een vraag. Het onderzoek wat goed zou zijn voor Stompwijk de komende 30, 50 jaar. Dat is natuurlijk ook heel politiek, dus ik ben wel benieuwd hoe je dat dan doet zonder dat je daarmee iets gaat bedenken waar wij misschien als raad helemaal heel anders over denken.

Ja, ik wilde het niet politiek maken. Er zijn allerlei onderzoeken waar je kan kijken hoe je een gebied als Stompwijk vitaal kan houden en wat daarvoor nodig is. Als je bijvoorbeeld naar de school kijkt, hoeveel leerlingen heb je nodig om die school in stand te houden? Hoeveel mensen heb je in een gemeenschap nodig om een supermarkt draaiende te houden? Gewoon neutraal, dus niet politiek gekleurd. Daar zijn allerlei modellen voor, om dat te berekenen en te bekijken. En dat wil ik even globaal doen, zodat we niet bijvoorbeeld de diepte ingaan en zeggen: we willen 50 woningen daar bouwen en het blijken er 70 te zijn of 30, weet je. Dus ik wil gewoon even neutraal daar een kleine onderbouwing aan wijden en dat meenemen. Dan heeft meneer...

Van Duffelen, ook nog een opmerking over de vraag.

Ja, die sluit eigenlijk aan op de vraag van de heer Wilson, want ik vroeg me af als u met dat onderzoek komt, dan is dat misschien niet politiek, maar kunt u dat dan toch met de Raad delen?

Ik wil dat best met u delen in een commissievergadering, neem ik dan aan? Ja, lijkt me goed. Top.

Op dit punt, ja, maakt wat los. Gaat uw gang, meneer.

Ja voorzitter, dank. Ik heb een scherm voor me omdat de motie daar staat. Dus neemt u me dat vooral niet kwalijk. Ik vroeg me af, als de wethouder dan in gesprek gaat met gedeputeerden, is dat dan ook een gesprek dat wordt aangevlogen, zeg maar langs wat bredere lijnen? Want als de provincie echt heel hard vasthoudt aan dit principe, dat er geen landbouwgrond meer mag worden opgeofferd aan woningen, betekent dat natuurlijk ook dat er iets in de weg ligt voor je veel grotere problemen. Nou, we hebben het dan nu over wonen, maar we gaan het ook wellicht hebben in de toekomst over, nou ja, waar hebben we nog meer plekken om misschien wel wat te bouwen? Ook omdat er een zekere woningvraag is, bijvoorbeeld bij migranten. Is dat ook de intentie van de wethouder?

Ja, uiteraard is het iets breder, hè? Want ik schrok ook toen ik het las. Ik denk dat is hartstikke leuk, want meneer De Jonge die zegt dat we zoveel mogelijk moeten bouwen en de provincie zegt, ja, maar niet daar, dus waar dan wel? Iemand had, ik weet alleen niet meer wie, ook geroepen dat Pijnacker-Nootdorp en Westland nu ook last hiervan hebben. Dus we hebben ook in de Haagse regio met de wethouders wonen al een afspraak gemaakt. We willen gewoon met elkaar ook een brief sturen naar de provincie dat we ons zorgen maken over de bouwontwikkeling, want de druk is best hoog. Maar daarnaast wil ik voor Stompwijk een extra stap doen om te kijken, oké, wat hebben we dan nodig om Stompwijk gezond en vitaal te houden, levensvatbaar hoe je het noemen wil. Maar daar wil ik even een slag voor maken en daar kom ik op terug en dan neem ik dat mee naar de gedeputeerden. Dat optoppen heb ik twee fracties horen noemen van hoe zien wij dat? Nou, wij hebben inmiddels een projectteam ambtelijk georganiseerd om de krachten te bundelen, zodat het zo min mogelijk capaciteit kost en zodat we scherp naar het totaalplaatje kunnen kijken. We staan daar positief tegenover. Het kan niet overal, maar daar waar het kan, zien wij een win-winsituatie. Omdat heel veel appartementen nog niet voldoen aan de duurzaamheidseisen die ze zouden moeten en wat de corporaties dan graag doen, is optoppen en dan gelijk de hele buitenschil verduurzamen en binnen opknappen daar waar het nodig is. Dus dat zijn drie vliegen in één klap, denk ik. Dus daar zijn we een groot voorstander van. Dat was de vraag, hoe ziet het college dit? Ik denk, daar gaat iemand aan de knop, dat er weer een vraag is, sorry. Het CDA heeft voor de derde keer nu, denk ik, de vraag gesteld, waar blijven de woningen? En dan denk ik dat u alle woningen bedoelt die in de planning staan. Nou, ik hou u daar regelmatig van op de hoogte, maar ik kan wel vast zeggen, u mag uw balboekje in januari en februari elke avond even vrijhouden, want de afgelopen twee periodes had ik niet heel veel onderwerpen, maar januari en februari zitten bomvol, want bijna alle bouwprojecten zijn nu redelijk losgetrokken en komen massaal uw kant op. Dus ik hoop dat ik daarmee voldoende heb beantwoord.

Nee voorzitter, want ik heb specifiek gevraagd naar het project Oosteinde waar een ontwikkelaar 24 woningen wilde bouwen en de gemeente er niet meer dan 10 toelaat.

Ik was nog niet bij die vraag. U had twee vragen gesteld, waar blijven alle woningen? Daar heb ik net antwoord op gegeven en het Oosteinde-verhaal is niet zoals u schetst. Ik wil daar best hier een lang verhaal houden, maar ik ga het proberen kort te maken. Oosteinde heeft een bord geplaatst: dit is wat we hier willen gaan bouwen. Dat was nog voordat ze met ons in overleg traden. Daarna zijn ze bij ons in de gemeente op de lijn gekomen, zoals iedere ontwikkelaar dat doet, dat heet een vooroverleg, dan ga je kijken, oké, wat kan en wat mag dat? Noem maar op. Maar het gebouw is zo groot en de kavel is zo, dus het past niet. Dat is aangegeven. Het gebouw moet aangepast worden en dan kunnen we het passend maken. Alleen daar zit een verschilletje, zeg maar. We zijn goed in gesprek met de ontwikkelaar. Alleen, nou ja, dit is het gebouw wat ze willen maken. Dat staat al op dat bord, maar het past niet. En, we zitten nog in een vooroverleg. Er is geen vergunning, niks aangevraagd, dus die banner die erop stond klopt ook niet. Ik heb ook vriendelijk verzocht dat weg te halen. Dat is ook gebeurd, want ja, weet je, dit is ook iets om in de gemeente te delen, wat niet klopt en het eerlijke verhaal is dat het vooroverleg is en dat ik sta te jumpen voor dit overleg. We hadden hem, u weet, wij wegen alles op een ruimtelijke tafel, daar hadden we hem vanaf laten vallen omdat we dachten dat is heel ingewikkeld en kost veel capaciteit. Dat bleek niet zo te zijn, sociaal en middelduur, dus we hebben hem hoog geprioriteerd en toen kwam er dit, dus ik heb er echt capaciteit voor vrij laten maken. Dus het is niet dat we het niet willen, absoluut niet waar. Dus ik hoop dat daarmee ook dat uit...

De wereld, ik wil er iets over zeggen. Ja.

Nee, dank voor de antwoorden, heel fijn, maar even ter bevestiging. Het gesprek loopt nog.

Zeker, ik heb meneer van de week nog op kantoor gehad en we zijn blij. Het gesprek heeft vandaag ook een mailtje gehad wat hij nog aan moet leveren en ik hoop dat hij dat doet. Dus dat. Over zijn einde was dat Middeldorp en Prinsenhof. Die hebben we voorlopig on hold gezet vanwege de capaciteit. We hebben alle ambtenaren nu nodig om de projecten vlot te trekken waar ik het net over had. Januari februari overgoot de start KP bij mijn collega voor Ruysdaellaan, maar even denken Vlietweg 3. Dus dat en als we dan straks capaciteit over hebben, dan maken we een nieuwe weging en dan komt ie wellicht terug. Dus dat is Prinsenhof woning toevoer op toppen heb ik gehad. En de asiel en Oekraïners heeft u nagevraagd PvdA dat dat niet in de begroting staat? Nou, vooralsnog is het budget neutraal. Dus kost de gemeente vooralsnog niks, zeg ik even vooralsnog, want de Oekraïners hebben we uitgerekend wat het kost. Dat wordt naar het rijk gestuurd en we weten niet precies hoeveel we daarvan terugkrijgen. Kans waarschijnlijk dat we alles terugkrijgen, maar zolang daar geen zekerheid over is, kunnen we ook nog niks in de begroting opnemen. Dus dat. En voor

Voor de, zeg maar, nadere taakstelling die er mogelijk aankomt: de scheidingswet.

Bedoelt u dat daar heeft nog niemand zich op, dus daar kan ik ook nog niks over laten opnemen in de begroting. Ik heb geen idee wat er op ons afkomt op dat terrein. Bedankt, wethouder.

Wethouder Belt maakt al aanstalten en hij krijgt het woord zodra hij bij het spreekgestoelte is.

Dank u, voorzitter. Ik begin bij mevrouw Van Weers. Ja, u deed de oproep voor versterking van biodiversiteit, die al enige jaren winst. Daar ga ik graag op in dat we, zoals gisteren ook gezegd, het groen actieplan er op korte termijn aankomt waar die aandacht voor die biodiversiteit in zit, waar we met indicatorsoorten op inzetten en zoals gezegd ook de stadsecoloog, die nou ja, een plekje krijgt in deze begroting. Dan ook van GroenLinks de motie bereikbaarheid sportgelegenheden reageer ik graag op. Ja, de wens of het idee is eigenlijk gekomen vanuit onze Jong in LV-bijeenkomsten. En wat daaruit naar voren gekomen is, nou, dan kijken we samen onder andere met sport en welzijn naar wat daar ook mogelijk van is om dat te realiseren. Nou ja, deze motie zet een van de ideeën eigenlijk kracht bij. Nou ja, daar zou je van kunnen denken of dat nou de juiste manier is in zo'n heel proces. Maar desondanks als college vinden we dit ook wel een sympathiek idee en gaan we graag bekijken of dit mogelijk is. Dus steun voor die motie vanuit het college. Dan ga ik over naar de vragen van GBLV vanuit die Ross Benders. Nou ja, ik ben blij dat u het belang en de wens van jongeren aangaande cultuur aanstipt. In de cultuurvisie gaan we aan de ene kant uitgebreid met jongeren ook in gesprek over wat bij hen leeft en wat zij belangrijk vinden. En belangrijk onderdeel daarvan is uiteraard ook hoe we met het cultuurmenu doorgaan. Daar zitten een aantal verbeteringen aan. Dat kunnen we beter doen, dus dat pakken we daarin op. En de tweede vraag van u is hoe het staat met de uitvoering van de motie over dementievriendelijk. Nou, die scan is gedaan. De conclusie is dat we als gemeente echt op de goede weg zijn op dat vlak. We scoren beter dan het landelijk gemiddelde en op basis van dat rapport gaan we ook met die aanbeveling aan de slag. Wij zetten dat voor u, Raad, neer in de koersbrief WMO, die naar verwachting in december naar u toekomt. Nou ja, er zitten een aantal zaken in waarin we denken dat we dat kunnen oppakken. Dat is in lijn ook met het integraal zorgakkoord dat we aan het ontwikkelen zijn. Dan naar de vragen die de heer Van Duffel stelde vanuit het CDA. Een aantal vragen over de participatieverordening, de zaken die daar genoemd worden en de bekostiging daarvan. U geeft aan budgetneutraal. Wij hebben reeds al kunnen realiseren dat we extra capaciteit hierop hebben gezet. Dus daar organiseren we onder andere die jongere bijeenkomsten van het kindervragenuur van gisteren. We hebben ook in de organisatie daarmee een aanspreekpunt voor participatie en verbetering van participatie kunnen realiseren en het andere deel is dat juist bij de projecten bij het beleid die participatie natuurlijk moet landen en daar worden dan ook eventueel financiële consequenties meegenomen. Dus voor nu, dat is eigenlijk de toelichting daarop. Ja, dan heel even...

Ja, even duidelijk voor mijn eigen begrip. Dat betekent dat die kosten dan per taakveld vallen op het moment dat daar ergens een participatieproject plaatsvindt. Ja.

Dat klopt, dus als we een cultuurvisie maken, dan zit dat daarin. De rest is intern geborgd. Ja, daar wil ik toch niet aan voorbijgaan. U gaf een mooi compliment over, nou ja, dat onze gemeente wat u betreft schoner bijstaat dan ooit. Die opmerking wordt zeer gewaardeerd.