4.a.5 Motie GBLV GroenLinks D66 Cultuurgebouw Julianaplein ID 617

Een nieuw pand op het Trajectplein en deze motie dienen we in met D66 en GroenLinks. En tot slot is er nog een groene motie en ook die heeft u in de stukken kunnen vinden. Voorzitter. Waar de wethouder financiën bij de beantwoording van onze vraag waarschijnlijk weer naar het plafond gaat kijken, staat Gemeentebelangen met beide benen op de grond en kijken wij met visie, maar ook pragmatisch naar onze inwoners en bedrijven. Wij vinden, in tegenstelling tot de VVD, dat de gemeente als verbinder moet optreden en zich niet alleen moet beperken tot de wettelijke taken. We moeten zaken mogelijk maken. We moeten meedenken in plaats van tegen denken. We moeten keuzes durven te maken in het sociaal domein in plaats van elk jaar inwoners extra geld te vragen. We moeten transparant en eerlijk zijn als het gaat om vergunningverlening en ontwikkelprojecten. Inwoners, verenigingen, stichtingen, maatschappelijke organisaties moeten echt betrokken worden en we moeten hen ook ruimte bieden om daadwerkelijk samen bij te dragen. Dat is waar wij voor staan. Of het nu gaat om jongeren, ouderen, gezinnen, alleenstaanden, hoog- of laagopgeleid, werkend of niet werkend, arm of rijk, religieus, niet-religieus, gehandicapt of niet-gehandicapt, hetero of welke seksuele geaardheid dan ook, vanuit dat perspectief willen wij naar de gemeente kijken. En of dat allemaal uitkomt in deze begroting? Ja, dat is maar zeer de vraag, voorzitter. Tot slot. Ik had een paar woorden voorbereid voor de heer Van Moregem. Het is vanavond zijn laatste optreden in de gemeenteraad, omdat hij onze gemeente gaat verlaten en namens mijn fractie wil ik hem danken voor zijn inzet in de gemeenteraad. Zijn scherpte op financieel gebied en het opkomen voor de raad als hoogste bestuursorgaan in de gemeente. Ik wens hem en zijn gezin een mooie toekomst in Zeeland toe. Maar waar het 'Luctor et Emergo' in de genen zit, komt dat vast en zeker goed. Dank.

U wel. Voordat ik naar de volgende bijdrage ga, zal ik in ieder geval zorgen dat geregistreerd wordt dat de andere raadsleden ondertussen ook in de vergadering aanwezig zijn. Ik loop ze in ieder geval even bij langs, zodat het ook keurig netjes geregistreerd wordt. De heer Van Wijk. Ik ga ervan uit dat ondertussen de digitale middelen werken. Ik

Ja, welkom en de heer Eleveld is ondertussen ook in de vergadering aanwezig. De

De heer Eleveld, ik ben hier, en als ik lang genoeg praat, dan kom ik in beeld als het goed is.

Welkom, goedenavond meneer Visser. Ik hoop dat ook.

Daar de digitale middelen ondertussen werken en dat zou ook moeten kloppen. Voorzitter, goedenavond. Uitstekend, goedenavond. En de heer Knoester is ondertussen ook in de vergadering aanwezig. Ja.

Dat klopt, goedenavond voorzitter. Ik ben aanwezig in ieder geval. Een

Goedenavond, dank. Dan gaan we naar de bijdrage van de fractie van het CDA, de heer Van Duffelen, aan u het woord. Voorzitter.

Het zijn bijzondere tijden is een zin die we de afgelopen anderhalf jaar veel hebben gehoord. En dat waren het. En waar we meenden de coronapandemie achter ons te laten, sloeg deze hard terug. Gevolg voor velen is de zomer een tijd van vrijheid plots een wat ongewisse tijd geworden. Minder evenementen, meer capaciteit in de teststraten en dansen met Janssen is opgeschort. Zaken die we jammerlijk moeten accepteren, maar die vast worden ingehaald als het weer kan. En ondertussen bereiden we ons voor op de periode na de crisis en heeft het college een herstelplan opgesteld. Dat biedt perspectief. Maar zorgen zijn er ook als we lezen dat kwetsbare inwoners kwetsbaarder zijn geworden. De groep kwetsbaren is gegroeid en eenzaamheid is toegenomen, dat er minder uitgaven zijn gedaan voor schuldhulpverlening omdat we lastiger in contact konden komen met de doelgroep. Terwijl de verwachting is dat toch veel mensen in de knel zijn gekomen. Ook zal het voor de organisaties die draaien op vrijwilligers weer een opgave zijn om op te starten. En het is goed dat we in het coronabudget ook kunnen inzetten voor de reparatiewerkzaamheden die er nog zijn. Speciaal aandacht vraagt het CDA voor groepen die daarbij hulp nodig hebben: gezinnen met schuldenproblematiek, kleine ondernemers, kwetsbare ouderen en kleine verenigingen. De samenleving opent zich weer, maar we zijn pas halverwege normaal. Voorzitter, het weerstandsvermogen van onze gemeente is goed vanwege de Eneco-inkomsten. Dat is geen luxe, want we hebben een stevig beroep gedaan op de reserves. Ook al ligt een belangrijk deel van de oorzaak daarvan bij de onderfinanciering van taken op het gebied van jeugdzorg en WMO. Het nieuwe sociaal kompas, het actieplan jeugd en de regiovisie jeugd moeten ons helpen deze uitvoering ook duurzaam en houdbaar te kunnen blijven uitvoeren. Het is goed te zien dat de Raad constructief meedenkt met de lastige keuzes waar we voor staan, juist omdat het hier om zojuist genoemde kwetsbare groepen gaat. We hebben ook enkele bestemmingsreserves aangelegd en dat is verstandig, maar dat komt met de verplichting om zorgvuldig met dat geld om te gaan. En het CDA pleit ervoor te kiezen voor maximale impact. Daar hoort wat ons betreft ook bij dat we ervoor waken dat er miljoenen niet opgaan aan overhead, communicatie en consultancy. Het geld moet ook echt aankomen bij de inwoner. Die heeft meer aan een investeringspremie of subsidie dan een glimmende folder of welgemeend advies. En dat geldt ook voor investeringen in de samenleving. We vergaderen graag en veel over burgerinitiatieven, maar tijdens de afgelopen maanden zagen we wat de maatregelen hebben gedaan voor verenigingen, sportclubs en ondernemers. Ruimte geven aan deze groepen is van groot belang. Zij vormen een meerwaarde voor onze gemeenschap en in dat kader roept het CDA het college op in aanloop naar de begroting 2022 nog eens naar het budget voor Vlietwensen en eventueel in combinatie met maatschappelijk verantwoord verenigen te kijken, juist om initiatieven van inwoners of het maatschappelijk middenveld mogelijk te maken. Voorzitter, de huizenprijzen hebben niet geleden onder corona. Er is een groeiend tekort aan betaalbare woningen en we vinden dat allemaal een zorgelijke ontwikkeling. We hebben een tekort aan woningen. Jonge gezinnen verlaten onze gemeente bij gebrek aan betaalbare woonruimte. Dat mogen we ons aantrekken. We zouden als gemeente in staat moeten zijn om voor al onze inwoners minimaal een modaal jong en oud te kunnen bouwen. We kunnen elkaar de maat gaan nemen over percentages, maar dat is politiek voor de bühne. Er wordt gebouwd door investeerders die kennelijk geen brood zien in sociale woningbouw of het middensegment. Bij een aantal recente projecten hebben we gezien dat bouwen vooruitzien is. Het heeft weinig zin om een lopend traject te torpederen met aanvullende eisen. Nou, we kunnen wel een strenge meetlat aanhouden voor nieuwe projecten. Daarnaast is het vereveningsfonds nu een praktisch leeg fonds. De grote bouwprogramma's uit de jaren 60 en 70 zijn echt niet tot stand gekomen zonder een sterk sturende rol van de overheid. Niet alleen kaderen aan de bovenkant, maar ook door actief te sturen op het aantrekkelijk maken voor ontwikkelaars en corporaties om lage en middensegment betaalbaar te behouden. En graag werken we met collega-partijen aan een nieuwe impuls voor de woningbouw. Voorzitter, de autobranden vorig jaar in Leidschendam-Noord en de onrust en het gevoel van onveiligheid die deze situatie met zich meebracht, lieten ons zien dat er in Leidschendam-Noord meer aan de hand is, namelijk dat de wijk sociale problematiek kent en sociale cohesie ontbreekt. Het CDA steunt het versterkingsprogramma Leidschendam-Noord. We constateren evenwel dat voor het programma geen budget is opgenomen. De vraag aan de wethouder is wanneer we het programma met bijbehorend budget kunnen verwachten. Bereikbaarheid is ook een issue in onze gemeente dat ons al langere tijd bezighoudt en recent pregnant aan de orde was bij de verkeersafwikkeling rondom Mall of the Netherlands. Ook Damcentrum loopt nog te vaak vol. Met de werkzaamheden op de A12 bij de Utrechtsebaan dit najaar en de ondertunneling van de kruispunten met de N14 op komst vraagt het CDA aandacht voor bereikbaarheid en in het bijzonder rondom de Mall. Er zijn reeds maatregelen genomen en verdere maatregelen worden uitgewerkt, maar met het najaar in het vooruitzicht en de daaropvolgende feestdagen, en ik hoop echt dat we eerst met elkaar een mooie zomer mogen hebben, vraagt het CDA de wethouder om het tempo in de maatregelen. Het gesprek aan te gaan met omwonenden en inwoners mee te nemen in een goede planning en aanpak van de overlast. Voorzitter, het is al eerder gezegd: de zorgelijke financiële situatie van de gemeente wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door de uitgaven in het sociaal domein, uitgaven met geen of beperkte sturingsmogelijkheden. Het CDA kijkt toch graag welke ruimte er wel is, want laten we denken in kansen in plaats van in onmogelijkheden. Voor de WMO geldt dat huishoudelijke hulp geen automatisch recht is. Het is een instrument om kwetsbare groepen die thuis wonen uit de brand te kunnen helpen. Het abonnementstarief lijkt evenwel een tegenovergesteld effect te sorteren. Het CDA pleit voor een kritische beschouwing van de mogelijkheden om de juiste zorg ook echt op de juiste plek te krijgen. Graag een reactie van de wethouder. En over jeugdzorg, zorgwethouder, bij voorzitter is gisteren al veel gezegd en dat wil ik nu niet herhalen. De cijfers zijn duidelijk, omvang en prijzen zijn gestegen en de totale kosten drukken zwaar op de begroting. De extra middelen van het Rijk gaan verlichting bieden, maar poetsen ons tekort niet weg en de vraag aan de wethouder is wat de betekenis gaat zijn van die extra rijksmiddelen die ons zouden zijn toegezegd. Het is nu aan ons om te blijven investeren in het helpen van jongeren en gezinnen voordat ze een label zorg krijgen. Laten we blijven inzetten op preventie in plaats van repressie. En als het dan toch nodig is, dan moeten de aanbieders voor de jeugdzorg ook in staat zijn hun werk tegen een redelijke vergoeding te kunnen doen. Het water loopt hen immers ook over de schoenen. Graag ook hier nog een reactie van de wethouder. En tot slot, voorzitter, wil ik Quick, de heer Van Maldegem, bedanken voor de samenwerking afgelopen jaren en zijn bijdrage, kritisch positief kritisch in deze Raad. Dank u wel.

Dank u wel meneer Van Duffelen, dan ga ik naar de volgende bijdrage en dat is van de fractie van D66, de heer Van Maldegem. Ja, dank u.

Wel, voorzitter, na al deze mooie woorden die al gesproken zijn over mijn bijdrage aan deze raad durf ik bijna niet meer, maar ik zal toch proberen met een positief kritisch geluid nog eenmaal te laten horen. Voorzitter, het is ook een beetje een weemoedig moment en niet omdat ik vertrek, maar wel omdat dit de laatste kadernotabehandeling in deze periode is. En dan past het om een beetje terug te blikken en dan ontkom je volgens mij niet aan de conclusie dat dit een hobbelige weg is geweest die we tot nu toe hebben bewandeld als gemeentebestuur. Al is het maar vanwege de coalitiesamenstelling en dat deed mij denken aan een overeenkomst tussen dit gemeentebestuur en het Nederlands elftal. Al was het maar omdat Ronald Koeman ongeveer in de tijd dat wij werden verkozen als gemeenteraad begon als bondscoach. Nou, we weten allemaal hoe dat afgelopen is: bij de eerste de beste tegenwind op het EK vielen wij eruit. Maar gisteren kwam het nieuws dat het Nederlands elftal een plekje is gestegen op de wereldranglijst van de FIFA. Ze stegen van 16 naar 10. En daar ook de overeenkomst met het gemeentebestuur. Want ondanks deze hobbelige weg of dankzij deze hobbelige weg is de gemeente Leidschendam-Voorburg gezakt op de ranglijst van beste gemeentes. En wel van een top 10 plek, al jarenlang, naar plek 28. Misschien heeft het allebei te maken met wat te hoge verwachtingen, want ondanks die stijging op de FIFA-ranglijst heeft Frank de Boer zijn koffers gepakt. Ondanks de enorme daling van vorig jaar op de lijst voor Elsevier doet het college net alsof er niks aan de hand is, ook weer in deze kadernota.

Ik dacht een interruptie van de heer Heil, maar geen interruptie nu. De heer Van Maldegem, gaat u voor.

Dank u, voorzitter. En dat is op zich wel opmerkelijk, vindt D66. Want als je de balans zou opmaken, wat nou het effect is geweest van deze raadsperiode op de inwoners van onze gemeente? Ja, dan komen wij toch niet heel veel verder dan dat er gewoon weinig bereikt is en ik zal dat proberen te illustreren met drie voorbeelden. Ik snap het met de centjes, want ik heb het vanavond ook al eerder over gehad. Ook de kadernota die we vanavond weer bespreken, is financiële gatenkaas voor de vierde keer op rij en voor de vierde keer op rij lezen wij als D66 dat het in jaar vier allemaal wel weer goed komt. Ik had het vanavond al richting collega Heil over de financiële truc door nu de belasting in jaar vier te verhogen. Maar waarom doe je dat dan niet in jaar één als je een deugdelijke begroting wil overleggen? Maar goed, de VVD is om en de VVD is dus voor het feit dat woningeigenaren gaten van de gemeentebegroting mogen dichten. Dus dat weten we dat ook weer voor de verkiezingen. Dat is heel fijn en toch doet dat vermoeden dat je kan kiezen uit twee smaken. Of het is een boterzachte onderbouwing van de begroting, want de VVD was altijd tegen of het is electoraal niet uit te leggen. Dus nou mijn vraag aan de VVD-fractie zou nog zijn, gaat de VVD-fractie voor een begroting stemmen waarin deze inkomstenverhoging staat en de vraag aan het college is waarom deze belastingverhoging niet vooral volgend jaar in te voeren, want het college was op zoek naar een wat degelijker begroting. Nou, ik heb al genoemd dat er structureel weer vrij veel geld uitgaat. Volgend jaar de komende vier jaar, bijna 3,5 miljoen euro. En als je het echt zet en telt, gaat het over 16,5 miljoen euro. Dus het zijn onbegrijpelijke hoeveelheden geld. En ja, eigenlijk moet deze coalitie iedere zeven jaar een Eneco verkopen om financieel overeind te blijven. En dat komt nog naast het feit dat wij doordat wij Eneco hebben verkocht, 2 miljoen euro per jaar missen aan opbrengsten die we ieder jaar binnenkrijgen, kortom, de financiële weg die dit college bewandelt, is een eenrichtingsweg richting een financieel faillissement. Dat hebben we eerder gezegd en daar blijven wij bij. Als de gemeenteraad in meerderheid niks doet aan deze begroting, dan kan D66 niet instemmen met de begroting die hieruit volgt met deze kadernota. Want we hebben het gisteren ook al bij dat debatje over de jeugdzorg gezegd, niets doen is echt geen optie meer en financieel degelijk beleid betekent niet dat je tegen jeugdzorg bent of tegen woningbouw of tegen meer veiligheid. Nee, financieel deugdelijk beleid betekent dat je juist voor jeugdzorg bent, voor woningbouw en voor meer veiligheid in de gemeente voor nu en in de toekomst. En dat is het verschil tussen financieel deugdelijk onderbouwen en niet. Want als je een failliete gemeente hebt, dan heb je geen gemeente meer die jeugdzorg kan bieden. Als je een failliete gemeente hebt, dan kan de gemeente niet meer investeren in een mooie nieuwe woonwijk met allerlei voorzieningen. Dus financieel degelijk beleid is de enige voorwaarde om ook in de toekomst een goede, fijne woongemeente te zijn. Het verbaast D66 als wij in de kadernota duiken dat die discussie heb ik eerder gevoerd met de wethouder, maar wil ik ook nu toch weer een keer doen? De loon- en prijsbijstelling worden weer onverkort doorgevoerd en dat scheelt 3 miljoen euro per jaar. Als je dan al niet van de VVD de belastingen mag verhogen? Ja, één, twee en drie is er binnen het college dan wel gesproken over het niet onverkort doorzetten van de loon- en prijsbijstelling. Daar zit een mogelijkheid om de begroting dekkend te maken. Durf te kiezen, zou ik zeggen. Dus de vraag is: is dat overwogen, is dat besproken of niet? Dan viel ons ook op dat een operatie Arendsoog. De heer van...

Maldeghem, voordat u naar een ander punt gaat, eerst een interruptie van de heer Heil.

Ja dank u wel voorzitter, ik constateer, ja, mijn spreektijd is wat kort, dus ik heb wat punten voor de interrupties bewaard en ik wou mij bij deze vraag van de heer Van Maldegem eigenlijk heel erg aansluiten. Wij zien ook dat er meer in loon en prijs gecompenseerd wordt dan wat wij ervoor terugkrijgen. Dus ik wou die vraag, wat mij betreft, aan meneer Van Maldegem stellen: zou u mijn aansluiting bij uw vraag willen accepteren richting het college?

Voorzitter, op mijn laatste avond heb ik toch nog een vreemde interruptie, maar uiteraard. En als ik dan toch nog iets mag doen vanwege de laatste avond? Nee, Ronald Koeman is geen bondscoach meer zoals in de chat staat, maar was bondscoach, maar dit geheel terzijde. Een financiële vraag aan het college over de operatie Arendsoog. Daar gaat nu structureel 6 ton uitgehaald worden volgens het college en dat bevreemdt D66 omdat wij eerder zo'n operatie hebben voorgesteld deze periode. En toen meldde het college dat er geen vet meer op de botten zat. Wat is het verschil tussen destijds die uitspraak van het college en het idee dat er nu 6 ton op jaarbasis uit Arendsoog gehaald kan worden? Arendsoog is voor de kijkers thuis een operatie waarbij de gemeente gaat kijken waar het goedkoper en efficiënter kan. Punt twee waarop weinig bereikt is: burgerparticipatie. Ook collega Rozenberg noemde het al. Ja, misschien wel een van de meest veelzeggende onderwerpen wat mij betreft voor deze collegeperiode. Er zou een visie komen op burgerparticipatie en ik parafraseer wat, dat geef ik toe. We krijgen uiteindelijk 10 afspraken, waarvan één van de afspraken is: afspraak is afspraak. En dat is dan de visie op burgerparticipatie. Dat vinden wij tekenend voor de stroperigheid waarmee dit college te werk is gegaan. En het leek wel alsof we zonder oppositie geen stappen gezet konden worden op dit plan, want als er geen oppositie was geweest gisteren, dan was de mate van concreetheid in die burgerparticipatie ook niet tot stand gekomen. Nu gaan we gelukkig nog zoeken naar een burgerforum, een kindervragenuur, een jongerenraad om de inwoners meer te betrekken bij ons bestuur. Dat is dus dankzij de oppositie. Dan de woningmarkt. Ook daar zijn weinig stappen op gezet deze afgelopen jaren, want dit college heeft de neiging om vooral hele dure woningen te bouwen, waardoor jongeren die gewoon een simpele wens hebben, een huisje met een tuintje, al jarenlang in de kou staan. Soms letterlijk in onze gemeente en zelfs de overstap van GroenLinks naar het college, ook collega Rozenberg zei het al, heeft daar geen verandering in gebracht. Ondanks de woorden van, en ik meen dat dat de huidige fractievoorzitter van GroenLinks is, dat zij veel vertrouwen had in wethouder Kist dat er sociale woningbouw zou komen. Nou, u kent D66 als positief kritisch. Dat hebben wij bijgehouden en ondanks de toetreding van GroenLinks tot het college, de partij die nota bene voor de vorige zomervakantie nog tegen een woningbouwplan stemde van een woning, omdat er onvoldoende sociale huur in verwerkt was, heeft GroenLinks vanaf september alle voorstellen van het college goedgekeurd qua bouwen. Ik onderbreek.

Even interruptie van mevrouw Van der Gronden. Ja, voorzitter.

Ik ga maar gewoon eventjes herhalen, want ik geloof dat dat is wat mijn collega van me had gevraagd. U weet ook heel goed dat sociale woningen en alle woningen niet gebouwd worden in een jaar tijd. We zitten nu een jaar in de coalitie en u weet ook, net als ik, dat er weer vaart zit in alle projecten van sociale woningbouw. Sinds wethouder Kist in het college zit, doet hij er namelijk gewoon alles aan om te zorgen dat de projecten voortgaan en dat er de nodige prioriteit aan wordt gegeven. Ik heb daar alle vertrouwen in. En volgens mij mag u dat ook gewoon hebben, want we weten dat daar een competente wethouder gewoon aan het werk is.

Wel, ja, voorzitter, het is niet mijn bedoeling dat collega Van der Gronden ging happen. Ik constateer alleen dat als GroenLinks woord had gehouden en alle voorstellen waar geen 30% sociale woningbouw in had gezeten, had afgewezen, dan hadden wij nu 200 sociale woningen extra gehad in onze gemeente en had GroenLinks het wel eens met D66 geweten dat er nu gezinnen in de kou staan. GroenLinks heeft het ook gedaan. Minimaal 200 gezinnen en collega Van der Gronden haalt nu de langetermijnplannen van het college aan. Ja, het spijt me te zeggen, maar ook in die langetermijnplannen zit geen 30% sociale woningbouw. Als je uitgaat van de gemiddelde cijfers die daarin zitten, komt het niet hoger dan 23%. Dus GroenLinks doet niet wat het in het college altijd gezegd heeft buiten het college.

Mevrouw Van der Grond en daarna nog een interruptie op ditzelfde punt, neem ik aan, van de heer Rosenberg. Voorzitter, ja.

Ja, dit vind ik niet netjes, want dit is namelijk niet precies de belofte die wij hebben gemaakt. Wij hebben destijds beloofd, wij stemmen tegen alle plannen waarin niet 30% sociale woningen worden gerealiseerd, totdat er weer vaart zit in sociale woningbouw, totdat wij weer zien dat prioriteit wordt gegeven aan dit dossier. Vervolgens zijn wij in de coalitie gestapt en hebben wij erop toegezien dat er vaart en prioriteit zat aan het dossier sociale woningbouw. We hebben onze eigen wethouder geleverd en ik kan u ervan verzekeren dat daar dus alles gebeurt wat mogelijkerwijs en redelijkerwijs gedaan kan worden om sociale woningen te realiseren in Leidschendam-Voorburg. Wij blijven daarmee binnen de wet en binnen de grenzen van onze eigen begroting. En ik hoop dat u mij daar gewoon op wilt vertrouwen en dat wij over 5 of 10 jaar nog eens samen terugkijken op dit moment en vaststellen hoeveel sociale woningen er wel zijn gebouwd, mede dankzij het feit dat daar een capabele wethouder prioriteit gaf aan dit dossier.

Dank u wel, de heer Rosenberg. Interruptie op ditzelfde punt. De heer Rosenberg. Ja, voorzitter.

Ik heb er eigenlijk twee, merk ik. Mevrouw van de Ronde noemt u twee keer competente wethouder en capabele wethouder waarmee ze dus eigenlijk de voorganger van de heer Kist twee keer diskwalificeert. En mijn vraag is of ik dat goed zie. En, voor zover ik weet, heeft GroenLinks nooit die clausule ingebracht in haar betogen als het ging om die sociale woningbouw. Zelfs niet op die woning waarvan ik geloof twee projecten. Of ik weet nu al dat was. Waar ook nog Shell woonbay moest worden gepleegd. Dus mevrouw van de Ronde, wat u sorry voorzitter wat mevrouw van de Ronde hier zegt, ik kan dat niet helemaal plaatsen met de realiteit die we zien. Wat ik wel heb gezien, ik heb al eerder aangegeven, is die bevlogenheid toen het ging voor september 2020 zelfs er bij GroenLinks een amendement heeft gesteund om op Schakenbos 30% sociale woningbouw toe te passen. Dat zat in de tas en heeft dat gewoon laten lopen. U heeft daarmee de inwoners die op u hebben gestemd in de kou laten staan.

De heer heeft nog een interruptie op hetzelfde punt. Ja.

Voorzitter, de interruptie was niet op mevrouw Van der Gronden, maar op de heer Van Maldegem. We hebben het over hetzelfde punt, want ik kan me nog goed herinneren dat ik bij een van mijn eerste verkiezingsdebatten zij aan zij stond met uw opvolger, Wouter Jorissen, in een debat dat ging over de vraag of we wel of niet 30% sociale woningbouw moeten doen. En ik ging heel snel aan de kant staan, nee, want zoals je weet is de VVD daar helemaal niet zo van. Maar wat schetst mijn verbazing? De heer Jorissen kwam naast mij staan en samen hebben wij daar een vurig betoog gehouden de hele avond, volgens mij nogal tot verbazing van de aanwezigen, waarom we dat juist geen goed idee vinden. En ergens snap ik dat D66 heel erg in de vijver van GroenLinks wil gaan vissen sinds ze in het college zitten. Maar wat is er met D66 eigenlijk precies gebeurd, hè? Tussen uw verkiezingsprogramma, waar staat dat we vooral moeten bouwen voor het middensegment, en uw opvolger, die in de verkiezingscampagne heel hard roept dat er geen 30% sociale woningbouw moet komen? En nu dus, dat vroeg me even af, wat is daar veranderd en wat wordt het standpunt van D66 eigenlijk de komende periode? De heer Van...

Nou, op die laatste vraag die ik een antwoord geef, daar gaan de leden over en het verkiezingsprogramma is nog niet vastgesteld, dus dat is een zeer formalistische en bovendien ga ik er niet meer over. Na 1 augustus, na een september wat er gebeurd is, is niet heel veel gebeurd. We hebben namelijk altijd een consistente lijn vastgehouden dat we 30% sociale woningbouw willen hebben. Dat hebben we ook laten zien bij Schakenbos en daarbovenop willen wij ook veel meer dan de VVD wil betaalbare huizen voor mensen die net boven de sociale woningbouwgrens zitten, dus wij willen en en en helaas zien wij steeds dat in de coalitieperiode, waarin de VVD iets voor het zeggen heeft, dat er vooral hele dure woningen gebouwd worden boven de 5, 6 ton en dat is niet de oplossing voor deze woningmarkt. En in de richting van mevrouw Van der Gronde zou ik nog willen zeggen dat ondanks de capabele en competente wethouder waarover wij vroegen, namelijk aan mevrouw Van der Gronde, dat GroenLinks ook een ultieme kans heeft gemist om extra sociale woningbouw te realiseren op de plek waar de brug voorzien was nadat die afgeschoten werd. En toen heeft GroenLinks tegen sociale woningbouw daar gestemd. Dus herken ik ook niet het verhaal wat de heer Rosenberg net vertelde over die clausule die GroenLinks heeft ingebouwd, maar er was nog een ultieme kans en die heeft GroenLinks laten lopen. Voorzitter, ik stel voor dat ik doorga met mijn betoog, want inderdaad, ik wilde zeggen, zoals ik ook net zei tegen collega Heil, sociale woningbouw ja is belangrijk, maar daar stoppen wij niet wat D66 betreft. Wij hebben namelijk ook deze periode, heb ik ook in een debat met de heer Heil al eerder gezegd, wij willen ook veel minder dure bouwen en als het nodig is zou men zelfs misschien iets verder kunnen gaan.

Nog wel op dit punt een volgende interruptie, mevrouw Van der Gronde en daarna de heer Rosenberg.

Voorzitter, ik zal het kort houden, maar ik wil graag de heren van Maldegem en Rozenburg wijzen op al onze persberichten en aanmoedigen om de debatten waarin wij hebben gesproken terug te luisteren op dit punt, dan kunnen ze zien dat wij ook toen nog in de oppositie naast u zaten. Iedere keer hebben we deze clausule netjes ingebouwd, want wij zijn ook niet dom tot zover. De heer

Ik moet een beetje lachen, voorzitter. Over het "wij zijn ook niet dom", dan hou ik het even bij "laten" eigenlijk.

Dan ga ik naar de heer Van Maldegem. Als u nog... Volgens mij was er verder geen interruptie op uw betoog en anders wil ik voorstellen dat u verder gaat met uw inbreng. Dat ga ik.

Ga ik zeker doen. En nee, ik zou GroenLinks inderdaad ook niet als dom willen betitelen, maar blijkbaar doet het pluche wel iets met je, hè? Ik verweet collega Helmer niet positief te zijn. Ik denk dat wij als D66 de laatste jaren ook hebben laten zien dat wij niet alleen maar nee zeggen en dat wij ook meedenken hoe het beter kan. Maar deze drie voorbeelden die ik net noemde, de woningmarkt, de financiële staat van deze gemeente en de burgerparticipatie, dat geeft wel aan wat er naar ons idee allemaal niet is gedaan de afgelopen jaren. Gemiste kans. En, er waren zelfs vergadermomenten in deze periode, dat er als het aan het college had gelegen, niets te bespreken was geweest in sommige commissies. En gelukkig heb je dan altijd partijen die niet in de coalitie zitten, maar in de oppositie en wij hebben dat op sommige momenten letterlijk ingevuld. Soms met initiatiefvoorstellen en soms gewoon andere ideeën. En als ik dan zie wat wij bereikt hebben: een ander systeem voor ongeadresseerde folders en subsidieregister, kortere beslistermijnen, meer transparantie in het lokaal bestuur, meer geld voor cultuur, voor metingen van luchtkwaliteit, milieuvriendelijke hondenpoepzakjes, drie miljoen per jaar. Maar voor geen nieuw plastic meer wordt verzameld. Ik wil hem toch even noemen. Rookvrije speeltuinen, meer veiligheid op paden in parken en grotere terrassen voor de horeca. Dan denk ik dat ik met trots mag zeggen dat ik, ja, trots ben geweest op de fractie van D66 en met gepaste trots zeg ik ook dat wij na de zomer, zover ik kan, mijn ogen wel wil reiken na mijn vertrek en nog meer initiatieven zullen volgen vanuit onze Kamer, want niet lijdzaam toezien waarmee het college komt, maar zelf het heft in handen nemen. Dat is volgens mij hoe je in een gemeenteraad aan de gang moet gaan en dat is ook de reden waarom ik gekozen heb en zelf inspannende lokale politiek. Voorzitter, ik mag hopen dat de kiezer niet vergeetachtig is en dat er volgend jaar maart een uitslag ligt waardoor er een ander bestuur komt in deze gemeente, want als de kadernota iets uitstraalt, dan is dat deze coalitie eigenlijk geen visie heeft. Waar leidt ze naar Voorburg naartoe? Er is geen beeld van wat Voorburg is over een tiental jaren bij wijze van spreken. Nee, liever nog verwijst het college naar zaken waar ze geen invloed op hebben. De exogene die collega Heil ook noemde. Maak een college, pak regie en maak keuzes, want dat zou D66 willen doen, dus ja, parafraserend op het motto dat wij landelijk ook hanteren, het is tijd voor nieuw leiderschap. Kies anders en voorzitter. Als u mij nog toestaat een persoonlijke noot toe te voegen. Tijd voor nieuw leiderschap is het ook in onze fractie. Dit zijn mijn laatste woorden in het eerste termijn van de raadsvergadering. Ik sluit niet uit dat ik nog interrupties pleeg deze avond, maar ik wil in ieder geval nog even zeggen via deze weg dat het mij een grote eer en groot genoegen was de inwoners van deze gemeente te dienen en dank aan iedereen met wie ik heb mogen samenwerken. Het ambtelijk ondersteuning, de griffie en zeker ook de bodes die we al veel te lang niet in het echt hebben gezien, dank u.

Dank u wel. Maar er is nee, de interruptie is er niet. Dan sluiten we deze inbreng hierbij af. Ondertussen zijn we bijna twee uur verder voordat we verder gaan naar de volgende inbreng. Voordat ik bij de fractie van GroenLinks kom, stel ik voor om even een korte schorsing te hebben, zodat we daarna fris weer verder kunnen gaan. Ik schors de vergadering voor enkele minuten, 5 minuten. Ik heropen de vergadering. En wij waren toegekomen aan de inbreng van de fractie van GroenLinks. En daarvoor geef ik mevrouw Van der Gronde het woord voor haar bijdrage, mevrouw Van der Gronde. Dank u, voorzitter.

Voorzitter, we leven in een bijzondere tijd. De toeslagenaffaire, de Urgenda-zaak, Black Lives Matter, de woningnood, de stikstofcrisis en de boerenprotesten. Een pandemie zoals we die nog nooit hebben gekend in de geschiedenis van de mensheid. En ondertussen verandert het klimaat waar we bij staan. In Limburg zijn op dit moment ernstige overstromingen veroorzaakt door plotselinge hevige regenval. De wereld verandert, de politieke wind verandert van richting en langzaamaan daagt overal het besef. Gezondheid is onze belangrijkste welvaart. Klimaatverandering is onze grootste bedreiging. Voorzitter, ik spreek over grote veranderingen in de wereld en in het land, maar ook hier in Leidschendam-Voorburg hebben we een bewogen politiek jaar achter de rug. Vorig jaar rond deze tijd spraken al mijn collega's in de Raad over bezuinigingen in het sociaal domein, omdat we allemaal wel zagen aankomen dat de coronacrisis een zwaar beroep zou doen op de gemeentefinanciën. GroenLinks deed daar niet aan mee. Mijn collega Jeroen van Rossum was toen degene die onze Raad erop wees dat bezuinigen niet de enige manier is om een begroting sluitend te krijgen. Natuurlijk gaan we niet bezuinigen op het sociaal domein. Juist in een crisis is het van het grootste belang dat we zorgvuldig gesponnen sociale vangnetten stevig vasthouden. Waarom heb je anders sociale voorzieningen als je die weghaalt zodra mensen het echt nodig hebben? En dat is waarom wij bereid waren te onderhandelen met de coalitie. GroenLinks is gaan staan voor het sociaal domein en dat is gelukt. Sinds wij zijn toegetreden tot de coalitie heb ik van niemand het woord bezuinigen meer gehoord en ik stel voor dat we dat zo houden. Tja, natuurlijk hadden wij heel graag in een echt progressieve, groene en linkse coalitie gezeten, maar we hebben geen tijd voor een uitgebreide politieke crisis. Er is daarbuiten namelijk een echte crisis. Crisis vraagt om stabiel bestuur. Ook meer dan ooit hebben we behoefte aan zekerheid, bestaanszekerheid als mens dat gewoon wil leven in zekerheid van een woning, in zekerheid dat de verwarming aangaat als het koud is en in zekerheid dat je straks ook nog geld hebt voor boodschappen iedere maand en ook de hele maand. En bestaanszekerheid hebben we ook nodig als mens onder de mensen. Dat we er mogen zijn met alles wat we zijn, niet ongeacht wie we zijn, maar juist geacht wie we zijn, dat we veilig zijn terwijl we gezien worden met al onze complexe identiteiten. En bestaanszekerheid hebben we ook nodig op deze aarde, als mensen op deze planeet. Als we willen dat volgende generaties hier ook veilig mogen wonen, moeten we ons evenwicht hervinden met de natuur. En de wereld verandert snel, dus wij veranderen mee. We moeten wel, want zekerheid kan niet statisch zijn, juist niet als we willen voortbestaan. Moeten we meebewegen en het is onze taak om te zorgen dat iedereen de kans krijgt om mee te bewegen. Om te zorgen dat niemand wordt vergeten. En juist daarom moeten we onze inwoners geven wat ze nodig hebben om deze veranderingen mee te maken. We moeten niet zomaar een betere toekomst beloven. Bestaanszekerheid gaat juist ook over nu en zo doen we dat ook in de politiek van Leidschendam-Voorburg zo goed als we kunnen. Van jeugdzorg tot theater, van luchtkwaliteit tot sociale woningbouw, op alle mogelijke manieren maakt GroenLinks werk van bestaanszekerheid voor alle inwoners van onze gemeente. Bestaanszekerheid is een belangrijke voorwaarde voor vrijheid, armoede en autonomie sluiten elkaar per definitie uit. Uit onderzoek blijkt steevast dat geldzorgen zoveel stress veroorzaken dat mensen het overzicht kwijtraken, schulden maken, dat je brein overkookt. Je kunt mensen dan niet vanaf een zijlijn aanmoedigen om zelfredzaam te zijn. Je moet er zijn, je moet naast ze staan en ze helpen de weg te vinden en soms gewoon geven wat ze nodig hebben als niemand anders dat doet. Voorzitter, wij strijden voor een gemeente waar mensen op kunnen rekenen, voor een woonplaats waar mensen vertrouwen dat hun toekomst veilig is, dat ze weten dat ze boodschappen kunnen doen, dat ze een huis hebben om in te wonen, dat ze de verwarming aanzetten als het koud is en ook dat de kinderen naar school kunnen en een stageplaats vinden en daarna werk, dat er hulp komt als ze ziek worden. GroenLinks wil dat onze inwoners kunnen ontspannen in het vertrouwen dat in hun fundamentele behoeften wordt voorzien, want wij geloven dat mensen dan zelf gaan doen wat ze kunnen om een goed leven te leiden. En om samen te bouwen aan een sterke gemeenschap.

Mevrouw Van der Gronde, ik heb een interruptie van de heer Van Maldegem.

En dank u wel, voorzitter. Ik vind het een mooi geconcentreerd verhaal van mevrouw Van der Gronden dat ik met spijt doorkruis met deze interruptie. Maar wat zijn deze mooie woorden allemaal waard op het moment dat we nog een keer terugkijken naar die stemming, waarbij GroenLinks de optie voor een brug overeind hield ten koste van de sociale woningbouw? Want dat gaat toch per definitie om die bestaanszekerheid, over autonomie en het voorkomen van armoede en dat mensen op straat gaan leven omdat er te weinig huizen zijn. Kan collega Van der Gronden het iets concreter maken in deze casus? Mevrouw Van...

Ik heb al eerder met plezier de hervonden passie van D66 op het gebied van sociale woningbouw waargenomen en ik zie ernaar uit om in de toekomst samen te werken aan nog meer sociale woningbouw waar mogelijk. Ik vervolg graag mijn betoog.

Ik vond deze net iets te snel gaan voor collega Van der Gronden. Ik snap dat ze een way out probeert te zoeken. Het gaat niet over ons enthousiasme. Het gaat erom wat de inwoner thuis meekrijgt en dat zijn een heleboel mooie woorden. Maar praatjes vullen geen gaatjes, zoals zij weten. Hoe verhoudt dit verhaal zich tot de opstelling van GroenLinks in dat soort casussen? Dat botst ook met elkaar.

Dank u wel, de heer Rosenberg, heeft u op ditzelfde punt een interruptie?

Ja voorzitter, maar misschien is het handig dat mevrouw Van der Grond eerst even antwoord geeft op de heer Van Maldegem.

Dank u, voorzitter. Nou, ik kan hier alleen over zeggen dat wij proberen om binnen de kaders van de politieke ruimte die we daadwerkelijk kunnen vinden, zoveel mogelijk sociale woningen te realiseren. Ze kunnen niet altijd en overal als paddenstoelen uit de grond poppen. Dat zult u hopelijk mij vergeven.

Ja voorzitter, ik moet zeggen, ik vind het altijd een plezier om naar de bijdrage van GroenLinks te luisteren. Ik maakte altijd een opmerking in de richting van de heer Van Rossem dat we de Internationale konden aanheffen, hè? De socialistische heilstaat was aanstaande. En, ik hoor nu in het verhaal van mevrouw Van der Gronden een beetje Utopia. Dus ik luister met veel plezier en belangstelling. Maar toch, maar toch? De heer Van Maldegem heeft terecht gewezen op dat amendement of die motie over sociale woningbouw in Klein Plaspoelpolder. U heeft dat toen niet gedaan? U had daar die mogelijkheid rechtstreeks, direct, is niet gedaan. En het bijzondere is, hij heeft net verwezen naar al die persberichten die hij heeft uitgebracht waarin hij de clausule heeft toegepast. En, ik heb er eentje gevonden, namelijk eentje van 25 mei 2020. En, wat zegt GroenLinks daar in dat persbericht? Daarom zijn we van plan om vanaf nu bij elk project dat in de gemeenteraad besproken wordt, hoe mooi of duurzaam ook, als er niet in tenminste 30% sociale woningbouw is voorzien, tegen het voorstel te stemmen. Waar staat daar de clausule waar u het over heeft? Die is er gewoon niet. U heeft net in het verhaal van de heer Van Maldegem dus een verhaal opgehangen wat juist weer niet klopt. Het zijn woorden, maar geen daden. Kunt u dat eens uitleggen?

Ik haal een bericht aan en citeer daaruit enkele zinnen. Ik wil best met hem gaan spreken over de precieze taal en de woorden die wij wel of niet gebezigd hebben. Maar ik denk dat het goed is om dat uit te stellen naar een rustiger moment. Ik denk dat iedereen er zeker van kan zijn dat GroenLinks werkt aan meer sociale woningen zolang ze in het college zitten, al is het niet in de laatste plaats dat Gemeentebelangen en D66 ook een plotselinge passie hebben gevonden voor sociale woningen en wij erop kunnen vertrouwen dat u ons daar niet over met rust laat.

Ik zie ook nog een interruptie van de heer Brands. De heer Van Maldegem en de heer Roosenburg, de heer Brands.

Dank u wel, voorzitter. Ja, er zijn vanavond fractievoorzitters aan het woord, behalve de VVD dan. Maar ik kan het toch niet nalaten om even te interrumperen. Ik heb een vraag aan mevrouw Van der Gronde, gewoon heel simpel en heel praktisch. Na uitgebreid overleg met GroenLinks is er een amendement gemaakt waarbij Schakenbos 30% sociale woningen zou bouwen. GroenLinks was daar helemaal voor. Wat schetst onze verbazing dat dat niet wordt uitgevoerd en uiteindelijk gaat GroenLinks akkoord met slechts 5% in een nieuw voorstel? Een vraag namens alle kiezers en misschien namens alle kijkers. Nu kan mevrouw Van der Gronde nou eens uitleggen waarom ze die 30% daar niet gewoon heeft gebouwd. Dan hoeft ze niet zo ingewikkeld te praten en dan hadden er gewoon 100 extra sociale woningen in onze gemeente gestaan. Ik wil graag weten of, behalve het leveren van een extra wethouder, er misschien nog meer interessante dagen zijn geweest om dit zo te doen. Dank u, voorzitter. Dank u wel.

De heer Van Maldegem ook interruptie op ditzelfde punt. Nee, voorzitter.

Kom straks dan even bij je terug en dan kijken of de heer Rosenberg ook nog de interruptie op hetzelfde punt heeft. Ja, voorzitter.

Nog even. In Webshop, mevrouw Van der Gronde, die haar eigen persberichten in twijfel trekt, ik verwijs gewoon even naar de website van GroenLinks. Ik zou zeggen, als u meekijkt thuis, wees er snel bij, want waarschijnlijk wordt het nu van de website afgehaald. 25 mei 2020 leestijd, twee minuten. Ik heb de laatste linie aangehaald, daar zit geen clausule in. U geeft daar een volstrekt helder standpunt en ik sluit me graag aan bij de vraag die de heer Brands heeft gesteld, u had gewoon 30% sociale woningbouw kunnen realiseren, heeft dat nagelaten, heeft de kiezers in de steek gelaten?

Mevrouw Van der Gronde op dit punt en daarna ga ik naar de heer Van Maldegem. Ja voorzitter, ik

Ik wil de heer Brands ervoor bedanken. Dat is opmerkelijk in deze discussie, want specifiek aan hem zou ik eigenlijk zo graag eens willen vragen wat nu voor hem de draai ineens veroorzaakte. De laatste keer dat ik hem namelijk hoorde voordat hij overstapte naar de oppositie, pleitte hij namelijk voor gewoon een stuk of 10 villa's en misschien een paar seniorenwoningen in park Schakenbosch. Vervolgens stapte hij over naar de oppositie, omdat hij hoopte dat er überhaupt niet gebouwd zou worden op Schakenbosch of in ieder geval zo lang mogelijk niet. En nu legt hij ons het vuur aan de schenen dat wij daar niet genoeg sociale woningen realiseren. Ik wil overigens de heer Brands er ook op wijzen dat in het eerste plan 0% sociale woningen waren voorzien en dat sinds wij in de coalitie zijn toegetreden, daar 5% van is gemaakt. Dat zijn 16 sociale woningen voor 16 gezinnen die dan eindelijk aan een betaalbare woning kunnen vinden. Dus ik, ik zou heel graag van de heer Brands ook antwoord willen op de vraag goh, wat maakt nu voor u die draai zo belangrijk en ten laatste wil ik heel graag met de heer Rosenberg en ook met de heer Van Maldegem of zijn opvolger de heer Jorissen in gesprek over hoe we zoveel mogelijk sociale woningen kunnen realiseren op een realistische manier binnen de grenzen van het recht van het budget van de gemeente en misschien ook binnen de grenzen van de politieke ruimte die er daadwerkelijk is en die ook deze heren prima kennen. Als u het mij toestaat, wil ik graag mijn betoog vervolgen, want volgens.

Mij hebben we ook. Ik had al aangekondigd. De heer Van Maldegem had ook nog op een ander punt een interruptie, maar ik ga eerst even dit punt afmaken met de laatste interruptie op dit onderwerp. De heer Rosenberg, ik neem aan op dit onderwerp. En dan ronden we deze interruptie af en dan gaan we naar de heer Van Maanen. De heer Rosenberg. Ja

Voorzitter, het is natuurlijk een leuke truc die mevrouw Van der Grond probeert uit te halen om nu aan de heer Brands te vragen omheen draaien, maar geef nou eens antwoord, geef nu gewoon eens antwoord waarom u die draai heeft gemaakt, 5% of 30%. U had gewoon mee kunnen stemmen. U had 100 woningen kunnen realiseren. U had in dat Kleinpoldergebied sociale woningbouw kunnen realiseren. U heeft grote woorden gebruikt in de raad voor september 2020. En wat laat u zien? Dat u gewoon meedraait. Mevrouw, geen sorry. Voorzitter, ik was er niet klaar, daar hoef ik dus geen gesprek over te hebben met mevrouw Van der Ho. U kunt gewoon nu aangeven wat het is geweest. Waarom heeft u altijd dat standpunt gehuldigd? Mevrouw Van...

Ik zal de heer Rozenberg een plezier doen. Ik zal antwoord geven op zijn vraag, zo goed als ik kan. Wij hebben inderdaad grote woorden gesproken over de sociale woningbouw, omdat wij grote wensen hebben op sociale woningbouw. Groter dan wie dan ook in deze gemeenteraad, zoals u zelf ook weet. Vervolgens werden wij uitgenodigd door de coalitie om dan zelf te komen realiseren wat te realiseren was. Dat zijn wij toen gretig gaan doen en vervolgens hebben wij dus in Schakenbos in plaats van 0% sociale woningen 5% gerealiseerd. Dat is niet perfect, maar het is meer dan was gebeurd als u aan de macht was gekomen, samen met de heer Brands die het liefst had gezien dat daar 10 villa's en een paar seniorenwoningen waren gebouwd. Ik wacht nu op de voorzitter om mijn toestemming te geven om mijn betoog te vervolgen. Ik had

Gezegd dat we inderdaad dit punt met de laatste interruptie zouden afronden en ik constateer dat de heer Van Maldegem de interruptie heeft ingetrokken, dus ik vraag u verder te gaan met uw betoog. Dank.

Voorzitter. Ik kom op een ander aspect van bestaanszekerheid. In het afgelopen jaar hebben we grote debatten gevoerd over veiligheid in deze gemeente. Er waren autobranden, mensen voelden zich onveilig op straat. De politie kwam stevig patrouilleren, er werd zelfs gedreigd met een avondklok. Raadsleden gingen mee op pad met buurtpreventieteams en politieagenten midden in de nacht om te kijken wat er speelt en om dat goed te begrijpen. Mijn collega Natalie van Weers wilde daar een perspectief aan toevoegen en zij stelde toen voor om juist ook eens overdag te gaan en om nu eens niet alleen 's nachts te spreken met toch weer vooral de mannen, de jongens en vaders, maar om ook eens overdag in gesprek te gaan met de vrouwen, de meisjes, de moeders, want de autobranden, de politiepatrouilles en de opstootjes raken hen ook. Maar misschien belangrijker nog, zij hebben ook invloed op hun eigen omgeving. Zij hebben ook een samenleving om te dragen. We gingen naar het schoolplein in de Prinsenhof en we vroegen aan de moeders, de meisjes en de vrouwen die wij daar troffen hoe het ging in hun wijk. Een moeder vertelde ons dat ze zich bekeken voelde met haar hoofddoek, omdat ze het gevoel kreeg dat mensen de ramadan de schuld gaven van de autobranden en daarmee dus ook alle moslims. Een verloskundige die we spraken was bezorgd: als de avondklok wordt ingesteld, kan ik dan nog wel naar mijn werk fietsen als ik 's nachts gebeld word voor een bevalling, word ik dan gearresteerd? Moeders vertelden ons dat ze bezorgd zijn over hun jongens. Ze zijn bang dat die afglijden, ook al doen ze het gewoon goed op school, maar puur omdat ze geen stageplaats of werk kunnen vinden, gewoon omdat ze in een wijk wonen waarover zoveel negatieve berichten zijn in de media. Een meisje vertelde ons ook hoe ze zich extra onveilig had gevoeld sinds de autobranden, omdat ze weer eens langzaam gevolgd werd door een auto midden in de nacht. Normaal rende ze dan snel weg, want ze was wel eens lastiggevallen en dat wilde ze nooit meer meemaken. Maar deze keer dacht ze, misschien is het een politieauto op patrouille en zou het dan niet verdacht lijken als ik plotseling weg zou rennen en zou ik dan niet gearresteerd worden? Ze kon in het donker niet altijd meteen zien of een auto van de politie was of van mensen die haar willen lastigvallen en reden er niet eigenlijk ook politieauto's in burger door de wijk. Dat had ze ergens gelezen, maar ze wist het ook helemaal niet zeker en ze voelde zich vooral onveilig. Voorzitter, zoals collega Van Weers het treffend verwoordde: we moeten ook blijven luisteren naar de zachte stemmen in onze gemeente. Een wijk bestaat uit heel veel verschillende mensen die verschillende levens leiden. Die mogen allemaal gehoord worden. En met al die verschillende mensen en belangen is het voor ons de kunst om zowel groen als ook links te doen.

Het is binnen voordat het volgende punt gaat, eerst een interruptie van, zie ik, de heer Van Maldegem en daarna Rosenberg. Ik ga kijken welk punt hier heil.

Ja, ik word even laten vallen, maar suggereert u nou, mevrouw Van der Gronde, dat mensen zich in de wijk onveilig voelden omdat er politie aanwezig was? Is dat echt wat u zegt?

De heer Van Maldegem is het op hetzelfde punt. Of heeft u een ander punt? Nee, bij

Bij mij is het meer een algemeen punt.

Dank u wel, voorzitter, en de heer Rozenberg.

Dan gaan we eerst even over het punt van de heer Heil. Mevrouw Van der Gronde. Voorzitter.

Het korte antwoord daarop is ja. Dan ga ik verder.

Ga ik naar de heer Van Maldegem, want ik zie verder geen andere interrupties dan een andere interruptiepunt, de heer Van Maldegem. Dank u.

Voorzitter, gisteren bij de jaarstukken hebben wij al iets uitgewisseld over het monopolie hebben op gedachten en toen heb ik gezegd: als je financieel degelijk bent, zoals vanavond ook zei, dan ben je niet tegen jeugdzorgproblemen. Die collega van de Gronden beschrijft zijn inderdaad belangrijk genoeg om te bespreken, maar dat betekent niet dat alleen GroenLinks overdag de straat op is gegaan. Dus ik zou die suggestie verder van mij willen werpen. Ook dat de suggestie gewekt wordt dat alleen GroenLinks met vrouwen in de wijk heeft. De heer Rosenberg.

Heeft u ook een punt op dit punt? Ja, voorzitter.

Voorzitter, wij hebben volgens mij 10 stappen genomen voor het Versterkingsprogramma Leidschendam Noord, dus inderdaad dat GroenLinks dat nu allemaal opneemt, het is fantastisch. Laten we ook weer hier even bij de werkelijkheid houden wat ik eigenlijk ergerlijker vind. Voorzitter, is dat mevrouw Van der Gonde het woord macht gebruikte. U zei: ze zijn namelijk als u aan de macht was geweest dan. En dat is nou juist precies wat het Gemeentebelangen niet doet. Wij zijn niet belust op macht, maar het feit dat mevrouw Van der Gonde dat woord gebruikt geeft aan hoe zij politiek wil bedrijven vanuit machtsdenken. Dus niet gericht op de inwoner? Nee, vanuit het eigen machtsdenken van haar eigen partij. De socialistische heilstaat. Utopia.

Voorzitter, ik heb eigenlijk geen vragen gehoord, maar ik zal de heer Rosenberg een plezier doen en reageren. Als hij mij namelijk probeert weg te zetten als een machtswellusteling, dan vraag ik mij eigenlijk af wat hij hier zelf komt doen. Want als ik meningen wil roepen van langs de zijlijn en het niet belangrijk vind dat gebeurt wat ik wil, dan was ik wel voetbalcommentator geworden. Als ik vervolgens mijn betoog mag vervolgen.

Gaat u verder, mevrouw. Heeft de heer Rozenberg nog iets op dit punt? U heeft de microfoon niet aan, meneer.

Rosenberg, voorzitter, dat had zeker gekund. Ik heb begrepen dat er tegenwoordig vrouwelijke voetbalcommentatoren zijn, dus u heeft misschien nog een roeping. Dank u, voorzitter. Mevrouw van

Deze laat ik maar gewoon even langs me voorbijgaan. Welnu, ik kom toe aan mijn volgende punt. Het is voor ons nooit een kwestie van óf óf als het gaat om groen en links. Wij kunnen vaart zetten met de energietransitie en zorgen dat iedereen kan meedoen. We kunnen natuurinclusief bouwen en zorgen dat nieuwe woningen betaalbaar zijn. We kunnen onze straten en pleinen vergroenen en ook zorgen voor een stevig sociaal vangnet. En dat zit dan ook soms in kleine dingen, zoals bijvoorbeeld toen mijn collega Knoester u voorstelde om overtollige parkeerruimte terug te geven aan het groen. Misschien wat extra inheemse bloemen planten op die plek. Dat zou echt een win-win zijn: minder auto's op straat, minder CO2-uitstoot, betere luchtkwaliteit en meer groen, meer waterberging, meer biodiversiteit en een prettigere ervaring voor de inwoners van de straat. En het zit hem ook, bijvoorbeeld in zoiets kleins als ruimte vinden voor extra fietsnietjes in het Damcentrum, zoals collega Depré en Van den Heuvel deden in het afgelopen jaar. Ook weer een kwestie van dubbele winst. Want wie met de fiets komt, doet iets goeds voor de luchtkwaliteit, voor het klimaat en voor de veiligheid op straat. Maar ook fietsen is na lopen de goedkoopste manier om je te verplaatsen. Ieder fietsnietje is ook een beetje extra ruimte voor mensen die überhaupt geen geld hebben om met de auto te komen. We kunnen veel doen om de bestaanszekerheid van onze inwoners te versterken, maar we hoeven ons misschien ook weer niet belangrijker te maken dan we zijn. Want hoeveel we ook vergaderen, we weten allemaal best: alles wat mooi is in deze gemeente wordt gemaakt door de inwoners zelf. En zo moet het ook, dat is toch zeker de kern van democratie. De kunst is om samen te werken en om te zorgen dat de overheid en de inwoners elkaar versterken. De gemeente zorgt voor groen in de wijken en ondertussen kijken de mensen thuis of ze ook wat stenen uit de tuin kunnen halen of hun balkon kunnen vergroenen. De gemeente zorgt dat een wijkcentrum open kan en onze inwoners starten een klaverjasclub, een yogales, een wijkfeest of een ouderensoos. De gemeente zorgt dat de stoepen begaanbaar zijn voor iedereen, of die nou gaat op gympen, op wielen of op hoge hakken. Dan kunnen alle inwoners even een boodschapje langsbrengen als de buren weer eens in quarantaine zitten. De gemeente zorgt voor een sociaal vangnet, zodat een kunstenaar het aandurft om haar kantoorbaan op te zeggen. De gemeente zorgt ook voor een sociaal vangnet, zodat een ondernemer eindelijk haar restaurant durft te gaan openen. En de gemeente zorgt dat de theaters open blijven. Inwoners komen theatermaken met elkaar, cultuurbeleving, inspiratie delen. Voorzitter, ik herhaal en voor de laatste keer: alles wat mooi is in deze gemeente wordt gemaakt door de inwoners zelf. We hoeven ze alleen maar te versterken. En dan weer afsluiten?

U hebt nog een minuut spreektijd. Die besteedt u.

Ik voeg nog graag iets toe aan de boodschap aan de heer Van Maldegem. Voorzitter, namens mijn hele fractie: we wensen je alle geluk en we gaan je van harte missen. Dank.

U wel. Nog een interruptie van de heer Streefkerk en de heer Heil. De heer Streefkerk: Ja, dank u wel.

Voorzitter, ik heb bewust niet gedurende het betoog geïnterrumpeerd, want dit is een mooi moment. Als fractievoorzitter voor het eerst algemene beschouwingen doen. Daar wil ik collega Van der Gronden ook mee feliciteren. Dat is duidelijk een doordacht betoog. Het idealisme spreekt mij ook eigenlijk wel aan, in tegenstelling tot waar de collega's op aansloegen. Nou, misschien een beetje borstklopperij, maar ach, dat is stijl, de inhoud stelt. Voorzitter, ik heb een hele concrete vraag, want collega Van der Gronden is vrij uitgebreid ingegaan op het thema bestaanszekerheid en het bieden van sociale vangnetten waar wij als Partij van de Arbeid over vielen. In deze kadernota is de manier waarop de rechtencheck is omschreven, de gesprekken die worden ingepland met bijstandsgerechtigden in deze gemeente. Die omschrijving is op dit moment zo dat bijstandsgerechtigden in een verdachte hoek worden gezet, dat het per definitie nodig is om met hen over de regelmatigheid van hun uitkering te spreken. We zullen daar een amendement voor voorstellen. Dat zal ik zo dadelijk doen, die heeft u misschien al gezien. En eigenlijk is mijn vraag, deelt GroenLinks onze opvatting over die toelichting dat daar een wijziging in nodig is? De heer Help.

Help, ik weet niet of u op ditzelfde punt een interruptie heeft, anders ga ik eerst naar mevrouw Van der Gronden, hè?

Nee, gaat u eerst mevrouw Van der Gronde.

Gaan we dat doen, mevrouw Van der Gronde?

Voorzitter, dank en ook dank aan de heer Streefkerk voor de complimenten en vooral ook voor het amendement. Want inderdaad, wij zijn wat dat betreft van dezelfde kleur en wij willen dat amendement graag steunen. We zijn ontzettend blij dat u het heeft ingediend.

Dank u wel, dan gaan we naar een ander punt van interruptie, de heer Heil. Ja

Ja dank u wel voorzitter, ik ga een heel lang verhaal hebben. We hebben het vandaag over de kadernota, hele mooie plannen, hele mooie vergezichten. Niet mijn vergezicht overigens. Hele simpele vraag: hoe was u van plan dit allemaal te gaan betalen? Mevrouw van

We kunnen het nogmaals hebben over het afschaffen van parkeersubsidie om te beginnen. Vervolgens zou ik ook natuurlijk heel graag in een verder vergezicht de onroerendezaakbelasting gelijktrekken met de gemeentes rondom ons. Dat betekent, verhogen. En natuurlijk denk ik ook dat het interessant is om wat naar de prioriteiten te kijken, dus misschien hoeven we niet zo ontzettend veel te investeren in extra asfalt, beton en parkeerplaatsen en kunnen we dat geld terug investeren in de gemeenschap op een groenere en linksere manier. Ik heb ontzettend veel zin om hier verder over te praten met u in de volgende coalitieonderhandelingen. Dank u.

Wel. Die rozen nog op dit punt. Voorzitter.

Ik heb al aangegeven dat ik me altijd verheug op de bijdrage van GroenLinks en toch even een concrete vraag. We hebben een motie ingediend over een vergroeningsplan, een bomenplan. Ik begrijp na dit boeiende betoog van mevrouw Van der Ronde dat ze dit gaat steunen, is die veronderstelling juist? Mevrouw Van der Ronde?

Nou, als de heer Rozenberg mij graag de interruptie geeft om daarop te reageren, doe ik dat graag. Ik wil als eerste opmerken dat wij vanzelfsprekend heel erg blij zijn met het bomenplan van de Stichting Duurzaamheid, want ze hebben weer nieuwe plekken gevonden waar we bomen en groen kunnen toevoegen en we hopen ontzettend dat dat gewoon zal gebeuren het komende jaar. Wij hebben veel vertrouwen in onze wethouder die alles gaat doen om te zorgen dat dat kan. Waar ik me zorgen over maak, is dat u nu direct 2 ton probeert te graaien uit de algemene reserve, terwijl ik nog niet goed kan overzien waar u dat dan precies aan wil uitgeven. En mijn grootste zorg daarin is eigenlijk dat ik bang ben dat we dat misschien helemaal niet uitgegeven krijgen. Als we zomaar daar 2 ton neerzetten en nog niet weten of daar ambtelijke ondersteuning voor mogelijk is, wat we eigenlijk precies gaan doen en hoe dat eruitziet. Ik weet niet of we dat dan volgend jaar meteen klaar hebben. En als ik 2 ton wil reserveren in onze begroting voor een bepaald doeleinde, dan wil ik eerst weten waar we het aan kunnen gaan uitgeven. Of dat echt lukt, want dan kunnen we het niet meer aan iets anders uitgeven en daarom wil ik heel graag eigenlijk vragen of u deze motie niet zou willen aanhouden tot na de zomer, zodat we gewoon even rustig kunnen praten over wat werkelijk mogelijk is. Maar ik wacht ook heel graag af wat de wethouder hierover te zeggen heeft, want misschien is er wel iets moois aan de hand?

GroenLinks, die op een keer gaat roepen of die in haar betoog allemaal utopische dingen roept. Vervolgens komt er een concreet plan en dan wordt er gezegd dat er wordt gegraaid in de algemene reserve. Het is werkelijk te zot voor woorden, voorzitter. Maar het is helder hoe mevrouw Van der Gronde wil opereren. Veel mooie woorden, veel roepen, maar als het erop aankomt, dan geeft ze niet thuis. Dank u, voorzitter.

Ik zag nog een interruptie van de heer Van Maldegem.

Ja dank u wel, voorzitter. Met het risico dat ik citeer uit stukken die niet geheel openbaar zijn, maar LinkedIn zie ik toch als een openbaar medium. Ik heb mevrouw Van der Gronden hier zien aankondigen dat ze lijsttrekker wordt voor GroenLinks en dat bericht besloot ze met 3 hashtags, namelijk links, groen, gelukkiger. Ik heb dat als een rekensom gezien: links plus groen is gelukkiger. Nou ja, met die uitspraak in combinatie met zo'n mooie motie van Gemeentebelangen die D66 ook mee ondersteunt, kan ik me toch niet voorstellen dat GroenLinks tegen gaat stemmen?

Mevrouw Van der Slot, ter afsluiting nog een reactie.

Voorzitter, ik wil daar graag op reageren met de opmerking dat wij gisteravond woorden hadden over de vraag of de jeugdzorg gewoon moet gaan proberen af te knellen door ze maar 4 miljoen niet te betalen aan een jeugdzorginstelling. Omdat we vinden dat er te weinig geld is en dat nu toch wordt gevraagd of we 2 miljoen kunnen uittrekken voor een plan dat volstrekt niet onderbouwd is op financiële wijze. Ik vind het echt heel goedkoop dat de heer Rosenberg probeert om mij weg te zetten als iemand die toch niet zo groen is. Ik geloof niet dat iemand daar een woord van gelooft. Oh, ik...

Ik stel voor de laatste interruptie op dit punt, de heer Rosenberg.

Ja voorzitter, wat nou het leuke is? Volgens mij is die motie die we hebben ingediend met D66 gebaseerd op het plan, waarvan ze zelf zegt dat die stichting dat morgen gemaakt heeft. Dus ja, sorry, ik blijf bij mijn woorden voorzitter.

Mevrouw Van der Gronden, tot slot nog, dan ronden we dit af. Dank u, voorzitter.

Ja, ik ben ook heel erg blij met dat plan en ik geloof ook dat de wethouder gaat proberen om dat plan zoveel mogelijk uit te voeren binnen de bestaande programma's voor groenbeheer en voor bomen planten. En als daar dan niet genoeg geld zou zijn om al deze plannen uit te voeren, en als dat nou de bottleneck zou zijn, dan wil ik best wel praten of we kunnen kijken of we voor concrete kostenposten meer dekking zouden kunnen vinden in de begroting. Maar u schrijft hier gewoon een blanco cheque uit omdat u denkt dat deze plannen ongeveer 2 ton extra zouden kosten. Ik weet niet waar dat op gebaseerd is, dus ik wil dan eerst wel eens uw feiten zien. Hiermee sluit ik af.

Sluit ik dit punt af en daarmee ook de bijdrage van GroenLinks. Dan ga ik naar de volgende fractiebijdrage van de Partij van de Arbeid, de heer Streefkerk, aan u het woord. Ja, dank.

U wel, voorzitter. Voorzitter, dit is de laatste kadernota waar de Raad zich in deze samenstelling over zal buigen. En het is de eerste waar de PvdA zich vanuit een oppositierol over heeft gebogen, en om daar maar meteen mee te beginnen. Want anders dan komt het ongetwijfeld als vragen op mijn bordje. We neigen ernaar om deze kadernota te gaan steunen. Mits is wel een belangrijke, mits natuurlijk het college ook op bevredigende wijze reageert op wat we aanvragen en voorstellen gaan inbrengen. Want ondanks onze betrokkenheid in de voorbereiding van deze kadernota in het voorjaar, toen we nog deel uitmaakten van de coalitie, zijn er ook vreemde sprongen gemaakt of sprongen juist niet gemaakt die wel nodig waren. En daar leggen we vanavond nog de vinger op. Om te beginnen, voorzitter, in de kadernota wordt een aantal maatregelen aangekondigd om, zoals dat heet, sterker uit de crisis te komen. Nou, dat is heel verstandig. Zes terreinen komen aan bod, van het bevorderen van bestaanszekerheid tot het versterken van winkelgebieden. Nou, daar kunnen we ons allemaal in vinden. Maar als we vervolgens kijken of en hoe die terreinen ook concreet aandacht krijgen in maatregelen en uitwerking in programma's, dan valt ons een aantal dingen op die verbetering behoeven. Allereerst, en dat is voor ons een belangrijk punt, waar we ook een amendement over indienen, de aangekondigde rechten.