Raadsvoorstel Uitgangspunten en aanpak Lokale energiestrategie

Met het onderwerp van de lokale energiestrategie. Je hebt een tweetal stukken ontvangen: een visie op de lokale energiestrategie en een regionale energiestrategie. De Raad heeft daar nog niet in groepen over gesproken, dus als het goed is, bent u allemaal op de hoogte van de inhoud van deze stukken. En dan kunnen we gewoon nu beginnen met de bespreking. Op mijn lijstje staat dat mevrouw Van Gronden als eerste spreekt. Mevrouw Van Gronden, u heeft het woord. Ja. En, mag ik even de rest verzoeken om de microfoons uit te zetten?

Dank u wel, voorzitter. Want toen ik de stukken onder ogen kreeg, verwachtte ik een ruwe opzet te zien voor onze eigen lokale energiestrategie. Ik zat klaar om kritische, maar constructieve aantekeningen te maken. Wat ik las, heeft me eerlijk gezegd nogal verbaasd. Dit is zelfs niet het begin van het plan. Dit is een rijtje bulletpoints, een werkstukje over windmolens, zonnepanelen en warmtepompen. Twintig jaar geleden had ik dit verhaal niet zo heel gek gevonden. Toen werden dit soort schetsen ook wel tijdens de borrel op de achterkant van een bierviltje geschreven. Meer als een gedachteoefening dan als een plan om echt uit te voeren. We wisten wel dat we ooit zoiets moesten gaan doen, maar er was verder niet echt haast bij, dus we hoefden het allemaal nog niet zo precies te weten. Maar voorzitter, de tijd van borrelpraatjes en bierviltjes is echt voorbij. We hebben serieuze plannen nodig die uitvoerbaar zijn en realistisch. We staan voor een enorme uitdaging, logistiek en financieel. Ik stel me eens wat vragen die in de stukken niet zijn beantwoord. Mensen zullen straks allemaal individueel advies nodig hebben. Zijn er al genoeg adviseurs om al deze inwoners dan te helpen? En heeft het college zich afgevraagd of er genoeg aannemers zullen zijn om al die werkzaamheden überhaupt uit te voeren? Zal het misschien tot overlast leiden in de wijken als iedereen daar tegelijk begint met isoleren, warmtepompen installeren en misschien dan ook meteen een laadpaal en wat zonnepanelen? En wat gaan we doen voor al die mensen die die brieven, die websites en die folders überhaupt niet kunnen lezen? Zeven procent van onze inwoners is immers laaggeletterd. En de allerbelangrijkste vraag: hoe gaan we dit allemaal betalen? Want subsidies zijn leuk, maar tot nu toe alleen nog beschikbaar voor mensen die zelf ook een paar duizend euro kunnen bijleggen. En alleen lenen, dat klinkt heel sociaal, maar het is niet geschikt voor mensen die net een maximale hypotheek hebben moeten afsluiten om überhaupt een huis te kunnen kopen, of voor mensen van wie het inkomen onzeker is geworden door de coronacrisis, of voor mensen die al veel te veel schulden hebben. Maar al deze mensen moeten ook gewoon van het gas af. En volgens mij wil niemand deze mensen massaal de schuldhulpverlening induwen. Dus mijn vraag aan het college is: hoe gaan we mensen helpen dit te betalen als ze het zelf niet kunnen? En, voorzitter, dit waren alleen nog maar de eigenaren van koopwoningen. Want wat gaan we eigenlijk doen voor de huurders als hun huisbazen niet meedoen? Komen er sancties om die huisbazen te dwingen? Of komt er misschien hulp voor de bewoners? Ik hoop wel dat er een plan is, want aan keuzevrijheid heb je niks als je plotseling in de kou zit omdat je huisbaas heeft zitten slapen. Voorzitter, de naïeve gedachte dat we gewoon kunnen doen zoals we deden en een beetje verder kunnen kabbelen, heeft zijn beste tijd gehad. Grondstoffen blijken beperkt, de aarde is eindig en dat einde is in zicht. GroenLinks wil dus meer realisme, dat betekent duurzaamheid, maar ook solidariteit. Want de verschillen tussen arm en rijk dreigen maar weer eens versterkt te worden nu we deze transitie ingaan. Straks heeft iemand die geen geld heeft om zich aan te passen aan een nieuwe economie een achterstand van 3-0. Die heeft geen geld voor de energietransitie. Er is een te hoge energierekening en er is straks ook een probleem met hun huis dat gewoon koud is. Het is onze taak om te zorgen dat iedereen mee kan komen in deze energietransitie, dat iedereen mee kan gaan van het gas af. Ik hoop dus dat het college snel een realistisch plan kan schrijven met antwoorden op de vragen die echt spelen. Welkom in de realiteit. Dank.

U wel, mevrouw Van der Gronde. Er is een hoop rumoer op de lijn en misschien is het, hè? Het is jammer om het te moeten halen, maar ik zou het toch wel heel prettig vinden als iedereen zijn microfoon zou uitzetten. Zeker dat mensen die erin loggen of uitloggen. Daar merk ik van dat daar vooral iets gebeurt. Graag eventjes iedereen op die microfoon letten, dank u wel. Dan wil ik graag het woord geven aan mevrouw Kortman, dan even mevrouw Kortman gaat uw gang. Dank u.

Voorzitter, goedenavond. En we bespreken vanavond het raadsvoorstel uitgangspuntennotitie, lokale energiestrategie en in deze lokale energiestrategie geeft de raad richting voor de reactie van het college, ook op die regionale energiestrategie. En anders dan mevrouw Van der Gronde heb ik wel gelezen dat in ieder geval voor de middelen dat we die terug zullen zien in de kadernota. Maar allereerst wil ik natuurlijk mijn waardering uitspreken voor de wethouder duurzaamheid, mevrouw Van Eekelen, een complexe strategie waarbij in de voorbereidingen de raad hierin ook is meegenomen. Het zijn belangrijke vraagstukken waar we voor staan en tegelijkertijd vinden we het ook heel belangrijk dat de inwoners natuurlijk zelf ook autonomie houden. Hoe en wanneer en wat? Ik heb drie vragen in drie thema's eigenlijk aan de wethouder en het gaat over de warmtevraag, innovatieve energiebronnen en zonne- en windenergie. En als we kijken naar onze gemeente, onze mooie groene gemeente Leidschendam-Voorburg, dan zien we een woningbestand dat bestaat uit 70% van woningbouw van voor 1960 en daarvan is ook 60% gestapeld. Van de woningen in Leidschendam-Voorburg ligt daar natuurlijk een enorme opgave voor het warmtenet, waar wij later dan Voorburg waarschijnlijk net buiten de boot zal vallen van het warmtenet van Rotterdam naar Den Haag. En dat is mijn eerste vraag aan de wethouder om toch te door te vragen en te bekijken in hoeverre Leidschendam-Voorburg daar toch weer aan zou kunnen aansluiten, want dat zou meer mogelijkheden kunnen bieden. Isoleren blijft natuurlijk van groot belang. Dat begrijpen we ook, hè? Zeker voor de oudere huizen uit Leidschendam-Voorburg. En dat is volgens de VVD een goed initiatief om daarmee te starten in ieder geval. De VVD zet wel vraagtekens bij de haalbaarheid van het behalen van het energielabel B. We zien ook dat daar een verschil is in de regionale energiestrategie, want daarin uiteindelijk wordt volstaan met een energielabel C. Graag een antwoord van de wethouder hierover of zij het werkelijk wel haalbaar vindt om in Leidschendam-Voorburg te spreken over het behalen van energielabel B. Gezien het feit van die genoemde uitbouw en die hoogbouw lijkt dit eigenlijk bijna een onmogelijke opgave. Dus de VVD vraagt zich af of dit passend is bij de overwegend oudere woningen en de hoogbouw van Leidschendam-Voorburg. Mijn tweede punt is innovatie en andere bronnen van energie. Het is natuurlijk heel belangrijk om te kijken naar welke andere vormen van energie er eventueel ook zijn. Er ligt een grote energievraag om in ieder geval CO2-neutraal te worden en in het raadsvoorstel wordt als aanpak energiereductie door isolatie en toename van duurzame opwekking van elektriciteit van zonne- en windenergie voorgesteld. Tegelijkertijd lees ik ook wel een groot knelpunt. Een knelpunt voor grootschalige zonne- en windenergie, want het college wil namelijk terughoudend omspringen met de aanleg van die zonnevelden, totdat de bebouwde omgeving benut is. En dat kunnen wij begrijpen. Maar de plaatsing van windturbines kan tegelijkertijd ook niet in het verstedelijkt gebied of midden in het landschap, dus de VVD is eigenlijk op zoek naar mogelijke andere energiebronnen en kan de wethouder aangeven welke innovatieve of creatieve ideeën hierover nog leven. We hebben natuurlijk nog een periode te gaan en het zou ook zomaar kunnen zijn dat daar natuurlijk nieuwe plannen aan ten grondslag kunnen liggen. Maar wellicht zijn er ook ideeën in de gemeente om ons heen, de regio om ons heen.

Sorry, excuus, ik onderbreek u even. Er is een interruptie van de heer Dupont. Dupont, ga uw gang.

Dank u wel, voorzitter. Ik was met aandacht aan het luisteren naar mevrouw Kortman en volgens mij ging zij een pleidooi houden voor innovatieve alternatieven op windmolens dan wel op zonneparken. Maar heeft de VVD daar zelf dan ook een concreet idee bij hoe men dat zou willen vormgeven? Want we moeten wel een bepaalde richting gaan aangeven in deze lokale energiestrategie en hopen dat er een innovatieve methode komt. Nou, dat lijkt wel een beetje koffiedik kijken. Hopelijk is ze het dan met mij eens.

Dank u wel, voorzitter. Ja, inderdaad, de VVD mist een belangrijke andere energiebron en om ons heen zien we andere gemeenten, bijvoorbeeld, die een aanpak voor bijvoorbeeld kernenergie noemen. In Wassenaar is daarvoor ook bijvoorbeeld een motie ingediend. Er zijn andere gemeenten om ons heen in de regio, maar er zijn natuurlijk veel meer andere innovatieve ideeën die ook vanuit andere gemeenten komen. Dus mijn vraag aan de wethouder is of er reactie is om te horen waar zij eventueel bij aan zou willen sluiten voor een dergelijk initiatief in de regio.

Kort, maar ik heb een interruptie van de heer Willemse-Jacobson. Meneer Willemse-Jacobson, gaat uw gang. Ja, voorzitter, dank.

Dank u wel. Mijn vraag ligt een beetje in het verlengde. Wanneer duurt het punt? Ik sta hier met elkaar de uitgangspunten vast voor de lokale energiestrategie waar we met elkaar bepalen wat we hier lokaal willen doen om energie op te wekken. Nou hoor ik mevrouw Kortman kernenergie noemen. Nou neem ik niet aan dat ze ervoor pleit om in onze gemeente een kerncentrale te plaatsen, dus ik ben op zoek naar wat de VVD wel ziet als mogelijkheden om lokaal duurzame energie op te wekken als zij kritisch zijn over de mogelijkheden om dat via windenergie te doen, dus wat we lokaal dan wel kunnen doen om onze doelstelling die we volgens mij wel met elkaar delen te halen.

Dank u wel meneer Willems, ja, ik was al bij meneer Dupont, u hebt ook een interruptie, gaat uw gang.

In aanvulling op de voorgaande vragen begrijp ik uit het referaat van mevrouw Kortman dat zij een kernenergiecentrale in onze nabijheid prefereert boven windmolens.

Dank u wel, voorzitter. Nou, op de laatste vraag van meneer Dupont: natuurlijk niet, maar wel als je het in de regio samen met een paar andere regio's bekijkt. Kijk, natuurlijk is dit een lokale energiestrategie, maar uiteindelijk worden die lokale energiestrategieën samen geclusterd en gebundeld in een regionale energiestrategie. En ik roep de wethouder op, want er zullen vanuit meer lokale energiestrategieën ideeën naar boven komen. En we hebben ook nog wel even, hè, want het is nog geen 2050. En wind en zon zijn huidige technieken die we nu kennen, maar u weet ook, net als ik, de techniek staat niet stil en zo kan het zomaar zijn dat we natuurlijk veel meer andere innovatieve ideeën nog voorbij zien komen. En daarin... Ik breek.

Breek uw eventjes. Ik heb een interruptie van 3 leden, mevrouw Van der Gronden, de heer Du Pomme en meneer Willemse Jacobson. Mevrouw Van der Gronden, gaat uw gang. Dank u, voorzitter.

Ja, niet om mevrouw Kortman hierover in de haren te vliegen, want we komen alvast bij elkaar, denk ik straks. Maar als u het aanvaardbaar vindt om samen te doen met andere gemeenten of partners in de regio om kernenergie binnen te halen, eventueel, dan probeer ik daar even constructief zo uit af te leiden dat dit dus gewoon openstaat voor groene energie van buiten de gemeente halen. En kunnen we dan later nog steggelen of dat windmolenparken op zee mogen zijn en kernenergie, een kolencentrale of iets anders? Is dat juist?

Dank u wel, mevrouw Van der Gronden. Voordat mevrouw Kortman het antwoord geeft, ga ik de heer Dupont het woord geven en daarna de heer Willy Jacobs.

Ja dank u wel, voorzitter. Ik heb wederom goed geluisterd naar mevrouw Kortman en ik begrijp de bezwaren die zij heeft en ik begrijp ook dat zij vooruitkijkt naar innovatieve methoden. Tegelijkertijd heeft zij een amendement reeds ingediend om windmolens als mogelijkheid uit te sluiten. En mijn vraag aan haar is: Lees nu heeft en hoe wil zij concreet dat gat gaan dichten? Heeft ze daar een concreet dekkingsvoorstel voor? Daar ben ik heel erg benieuwd naar.

Meneer Dupon, op het cruciale moment viel u even weg, dus misschien kunt u uw vraag aan mevrouw Kortman even herhalen, alstublieft.

Excuses Voorzitter, mevrouw Kortman heeft een amendement ingediend en dat amendement zegt dat windmolens uit de strategie moeten worden geschrapt. Dan valt er een gat in de energieproductie, de voorspelde energieproductie die wij nodig hebben en ik hoor dat mevrouw Kortman alleen zeggen dat dat met toekomstige innovatieve methoden moet worden ingevuld. Kan zij dat op een of andere manier concretiseren of zegt zij nu gewoon de windenergie moet eruit en er komt niks voor in de plaats?

Dank u wel, meneer De Bont. Dat was goed te volgen. Meneer Willemse, gaat uw gang.

Dank u wel, voorzitter. Hoe dat luistert, mevrouw Koopman, nou precies zijn. Ik dacht ook te horen dat ze eigenlijk zei: we hoeven lokaal niet per se duurzame energie op te wekken. Dat kan ook in de regio. Dus ik wil ook mevrouw Koopman vragen: deelt zij wel het doel van de energietransitie om lokaal dus ook voldoende energie op te wekken? Ik geloof dat de strategie is om 40% duurzame energie, deelt ze dat doel? En als ze die windmolens eruit wil schrappen, dan sluit ik me aan bij de vraag van de heer De Vries: hoe wil ze dat dan opvangen lokaal of gaan ze naar de regio kijken? Zeggen we lokaal niet mee te doen, laat het ergens anders vandaan komen?

Mevrouw Kortman, geen interrupties, hopelijk een reactie.

Dank u wel, voorzitter. Ja, natuurlijk. In reactie op mevrouw Van der Gronde willen wij zeggen dat wij openstaan voor alternatieve en zeker innovatieve ideeën en energieopwekking. En het is natuurlijk zo dat voor een gemeente als Leidschendam-Voorburg, die een voorstad is van een grote stad als Den Haag, die enorm wordt gebruikt voor bereikbaarheid, wonen en werken, en die verstedelijkt is, maar in het stuk natuurlijk ook wordt aangegeven in het raadsvoorstel dat er geen plek is, bijvoorbeeld voor windmolens. Dat er wel plek is voor zonne-energie, maar dat je daar veel ruimte voor nodig hebt en dat we tegelijkertijd dingen niet midden in de polder kunnen zetten. Dus ja, linksom of rechtsom, we hebben gewoon ook een beperkte ruimte om dit te doen en we hebben hierbij ook te maken met onze inwoners van Leidschendam-Voorburg. Dus we kunnen natuurlijk niet alleen kijken naar de doelstelling van de lokale energiestrategie, maar ik denk dat we allereerst moeten kijken: we zijn gekozen door onze inwoners. Wat hebben de inwoners hieraan en wat kunnen wij voor deze inwoners betekenen? En wellicht moeten we dan ook net even ons hoofd over de grens steken van onze lokale energiestrategie en eens kijken. Wat gebeurt er bij de buren en wat kunnen wij samen doen? En dat zou ik ook aan de wethouder mee willen geven. Wat kunnen wij samen doen met de gemeenten om ons heen in die regionale energiestrategie? En ik ben blij dat de andere raadsleden ook zo geïnteresseerd zijn. Maar ik kwam daar nog bij, bij die windenergie en die zonne-energie. Dus, voorzitter, als u het goed vindt, ga ik dat nu ook vertellen. Anders dan antwoord op de interruptie, maar kan ik aan mijn toelichting hierover beginnen? Want ik begrijp dat er na het amendement behoefte is aan een toelichting en die wil ik natuurlijk heel graag geven. Ik...

Geef de heer Dupont nog even een interruptie op wat u net zei en dan gaan we verder, dan kunt u daarna verder gaan met uw betoog. Wanneer die? Ja voorzitter.

Het antwoord van mevrouw Koopman, luisterend: we zitten natuurlijk met een lokale uitvoering van een regionale energiestrategie en in die regionale energiestrategie zit een bepaalde solidariteit tussen gemeentes waarin iedereen ook zijn deeltje moet bijdragen. Het lijkt erop dat de VVD nu zegt: ja, wij zijn verstedelijkt en enzovoort enzovoort, en dat kan ik feitelijk gezien onderschrijven. Alleen, bent u het dan ook met mij eens dat ondanks dat we verstedelijkt zijn, ondanks dat we dichtbevolkt zijn als gemeente, we wel gewoon ons deel moeten doen in de regionale aanpak en dat we niet zomaar naar de buren kunnen gaan wijzen? Dank.

U wel, meneer De Pol. Mevrouw Kortman vervolgt, uw betoog alstublieft. En als u het antwoord aan de heer De Pol mee kunt nemen, dan graag.

Zeker, dank u wel, voorzitter. Ja, het verbaast me een beetje dat de focus alleen maar lijkt te liggen op bijvoorbeeld de windenergie waar men over valt, want ik begrijp dat andere partijen dan het land bijvoorbeeld vol zouden willen zetten met windmolens. Ik denk niet dat dat een oplossing is, maar zeker als u goed geluisterd heeft, heb ik ook in het begin van mijn betoog genoemd dat het heel belangrijk is om die isolatie, de warmte-energie, om dat allemaal vast te houden en ook aan te kunnen sluiten bij het warmtenet bijvoorbeeld. Dus wij zijn zeker voor de zonne-energie. Voor de warmtevraag staan we open en wellicht ook wel voor windenergie, maar niet in onze gemeente Leidschendam-Voorburg. Maar daar kom ik dus nu op, want daar zijn veel mensen die daar geïnteresseerd in zijn en dat is mooi, want het college geeft heel duidelijk aan dat ze naast die ambitie voor die duurzame energie een heel groot belang hecht aan het behouden van onze mooie woongemeente en vooral ook het gebied Duin, Horst en Weide landschappen, het veen- en weidelandschap. En als ik de kaart bekijk van Leidschendam-Voorburg en ik denk dat we dat allemaal wel voor ons kunnen nemen, dan zien we dat er nou vrijwel 97% dat daar geen plek op is om daar windturbines op te kunnen bouwen. Ook niet gesprokkeld, zoals eventueel nog een restmogelijkheid door het college wordt vastgesteld, hè? Het randje langs de A4 die ook nog verbreed gaat worden waar nog allerlei buizen in geïntegreerd moeten worden, of de Zoetermeerse Meerpolder. En ik wil erop wijzen dat de Zoetermeerse Meerpolder een van onze oudste polders is in Zuid-Holland. Die bestaat vanuit 1600. We hebben een weidevogelgebied om trots op te zijn en een recreatief en ecologisch gebied rondom Vlietland, waar tijdens coronatijd mensen dolblij zijn om te kunnen recreëren. Daar zetten wij als VVD liever geen windmolens neer en dat zou dan het enige stukje zijn waar het eventueel nog mogelijk is. Dus wij willen hier heel duidelijk in zijn en daar past het voor ons niet. Dus als het college al aangeeft, ja, we zijn verstedelijkt, daar passen geen windmolens. In het open polderlandschap past het ook niet, dan is er een restje langs de A4 en eventueel bij de Zoetermeerse Meerpolder? Ja, dat is een ecologisch gebied. Het zou schieten in je eigen voet zijn als je dat zou toestaan. De VVD ziet niks in de windmolens in onze gemeente en wat we ook geleerd hebben, er staat er een in Leidschendam-Voorburg aan de rand van Leidschendam-Voorburg, een Haagse molen, en die heeft ons ook geleerd wat het oplevert, niet zoveel. En ja, daar willen we er eigenlijk niet nog meer van. In het raadsvoorstel wordt dan ook duidelijk dat die windturbines geen plek zullen krijgen in dat verstedelijkte gebied en ook niet midden in het landschap. En wij zien hem dus ook niet passend in een ander stukje van Leidschendam-Voorburg. Omdat er toch nog een opening wordt gelaten in het raadsvoorstel voor een eventuele windturbine onder wel onder draagvlak van inwoners, zal de VVD daarom ook een amendement indienen dat windturbines of windmolens binnen LV wat de VVD betreft onwenselijk is en niet mogelijk wordt geacht. Ja, voor zover, dank u wel, voorzitter.

Dank u wel, mevrouw Kortman. De heer Bregman, ChristenUnie/SGP, gaat uw gang.

Ja, goeiedag. Nou ja, onze partij, die de klimaatplannen die zijn in gang gezet en de rest heeft daaruit, is uit voortgekomen met de les erachteraan. Richting.

Meneer Bregman, het lijkt dat te storen, excuus daarvoor. U hebt wel een heel mooi landschap achter u, maar uw verbinding stoort. Wij kunnen u slecht verstaan. Is daar nog iets aan te doen? Nou ja, u valt af en toe weg. Oh. Ja.

Oké, dan ga ik een andere ruimte opzoeken. Dan wil ik verzoeken om naar iemand anders eventjes eerder te schakelen. Dan ga ik eventjes een andere ruimte opzoeken waar je misschien betere verbinding hebt.

Dank u wel meneer Bregman, dan kom ik zo bij u terug. Dan wil ik het woord geven aan de heer Dupont, alstublieft. Dank u wel, voorzitter.

Voorzitter, ik neem graag de plaats in van de heer Bregman. Voorzitter, het CDA heeft kennisgenomen van de lokale energiestrategie en de regionale energiestrategie en in eerste instantie willen we de complimenten maken aan de wethouder. Want in tegenstelling tot collega's van GroenLinks zien we daadwerkelijk dat er een stap wordt gezet richting een energieneutraal 2050. Desalniettemin, voorzitter, en mijn bijdrage zal zich op drie hoofdpunten toespitsen, hebben wij een aantal vragen en opmerkingen bij de korte termijn. Het op energielabel B krijgen van woningen in onze gemeente. Ten tweede over de windmolens. En ten derde over de financiële onderbouwing van de stukken, zoals wij die voor ons hebben. Laat ik beginnen met de eerste, voorzitter. Het CDA heeft ook een aantal technische vragen gesteld in voorbereiding op deze vergadering. Want, en ik denk dat ik dat moet brengen als een compliment, wij hebben in april een subsidie opengesteld voor €170.000 voor woningisolatie en dat was binnen drie weken op. Nou, daarmee kunnen we volgens mij met elkaar vaststellen dat er genoeg animo voor is en dat er nog heel veel ruimte is en dat blijkt ook uit de beantwoording van de vragen om de woningvoorraad verder te isoleren en daarmee op een hoger energielabel te krijgen. Ik zou graag willen vragen, voorzitter, aan de wethouder hoeveel geld zij bij benadering nodig denkt te hebben om de komende jaren dergelijke subsidies te kunnen blijven geven. En daar zit een hele concrete gedachte achter, voorzitter, want mensen moeten een aannemer in de hand nemen, moeten werkzaamheden plannen. Maar ja, als je maar drie weken gebruik kan maken van de subsidie, dan ben je niet heel erg zeker als overheid, dan bied je niet heel veel zekerheid en wij zouden graag zien dat er meer geld beschikbaar komt en over verschillende tranches gedurende het jaar besteed gaat worden. En ik vraag de wethouder of zij hierop kan reageren en hoe zij tegen deze gedachte aankijkt. Ten tweede, voorzitter, zijn we een beetje verbaasd. In navolging van de Rekenkamer dat er simpelweg niet wordt gehandhaafd richting bedrijven. En bedrijven hebben sinds een lange tijd al een energiebesparingsplicht, maar er wordt simpelweg niet gehandhaafd en de vraag aan de wethouder is eigenlijk een hele simpele. Als er zoveel energie bespaard moet worden in onze gemeente, waarom handhaven we niet op basis van de wettelijke criteria die er zijn? Kom ik bij de windmolens, voorzitter, of windmolens eigenlijk. Zoals misschien bekend mag zijn, is het CDA allerminst een voorstander van, en ik noem hem maar eventjes, de Haagse windmolen die op een sneaky manier, anders kan ik het niet zeggen, op het laatste vierkante metrische Haagse grondgebied tegen Leidschendam-Voorburg aan is gezet. We hebben er helemaal niks aan. Er is geen participatie, laat staan informatie naar inwoners geweest. Als we nu kijken naar de lokale energiestrategie en kijken naar de beschikbare technische middelen die er op dit moment voorhanden zijn om te voorzien in energievoorziening van de toekomst, dan komen wij tot de conclusie dat er heel, heel, heel veel elektriciteit nodig gaat zijn en dat we er niet aan gaan ontkomen op een of andere manier ook de elektriciteit op te wekken en op een of andere manier ook regionaal onze bijdrage daarin te doen. Ik heb een aantal vragen bij, voorzitter, want hier is de lokale energiestrategie of het visiedocument in ieder geval extreem vaag en de vragen aan de wethouder zijn de volgende: kan zij de Raad informeren hoe de participatie inzake windmolens of windenergie is geregeld? En de tweede vraag is: waarom houdt zij vast aan het wettelijk minimum van 50% eigenaarschap van inwoners? Zou het de participatie niet ten goede komen, dat is de tweede vraag daarbij, als dit percentage hoger wordt, als inwoners van Leidschendam-Voorburg bijvoorbeeld voor 80 of 100% eigenaar worden van windenergie in onze eigen gemeente? Goed. Dat brengt me bij het derde punt, voorzitter, want in het stuk lees ik dat de wethouder daadwerkelijk van VVD-huizen is en dat is goed, want keuzevrijheid is een kernelement in het stuk en dat waardeer ik. Maar keuzevrijheid brengt ook met zich mee dat wie kiest, die betaalt en nu wordt er veel vrijheid neergelegd bij woningeigenaren om te kiezen wanneer, op welk moment, zij welke maatregelen gaan doen. Heel veel van de maatregelen in de energieladder die wordt voorgesteld, die komen bij huishoudens zelf. En nu heb ik eerder in een raadsbijdrage al aangegeven dat het CDA niet wil of in ieder geval wil voorkomen, zo moet ik het zeggen, dat de energietransitie een nieuwe sociale kloof in de gemeente teweeg brengt, dat de armen relatief armer worden en de rijken relatief rijker, alleen op basis van hun energierekening. En dat wil ik heel graag voorkomen en daar is het stuk en de energiestrategie ontzettend duidelijk. Want wat ons niet duidelijk is, is welk deel van de rekening gaat bij onze inwoners terechtkomen en welk gedeelte van de rekening wordt bij de gemeente gelegd. Misschien kan de wethouder daar iets van opheldering over geven en om haar een handje in de juiste richting te helpen, wijs ik haar in ieder geval alvast op de motie die bij de laatste begroting is aangenomen. De motie om een deel van de Eneco-opbrengsten te gaan besteden aan duurzame middelen. En ik ben heel erg benieuwd, nu een half jaar later, of zij al een indruk kan geven welk deel van deze middelen daadwerkelijk aangewend gaat worden en welk deel van de middelen zij nodig gaat hebben om al die mooie plannen die zij heeft opgeschreven daadwerkelijk te financieren. En daar wil ik het even bij laten, voorzitter.

Dat komt goed uit, meneer Depp, want de heer Van Mulder heeft een vraag. Meneer Van Maldegem, gaat uw gang. Meneer Van Maldegem, u heeft het woord. We hebben kennelijk geen verbinding met de heer Van Maldegem.

Kent de heer Van Maldegem ook beter dan dit. Meneer Van Maldegem, excuus, ik kan u niet het woord geven omdat u niet reageert. Dan ben ik bang dat ik doorga met de inleidingen en dan wil ik graag de heer Bregman het woord geven. Meneer Bregman, gaat uw gang. Nou.

Ik wou in ieder geval laten zien hoe de mooie omgeving is aan de achterkant, maar dat is dus niet gelukt. Ik hoop dat ik nu beter besta bij hem. Over de rest: het klimaatakkoord heeft een plan in gang gezet met als resultaat en daaruit voortvloeiende les richtinggevend. Onze partij onderstreept de duurzaamheidsrichting. Wij stemmen dus in met de uitgangspositie van de les, maar dan wel met ook de buurgemeente en de inwoners erbij te betrekken. Met draagvlak en acceptatie van inwoners kijken wat de mogelijkheden zijn in onze gemeente. Met bijeenkomsten en andere tools en ook met Common Energy en andere partijen. Om op die manier in contact te komen en te kijken wat mogelijk is. Draagvlak en acceptatie zijn daar dus belangrijke elementen in. Ik wil twee belangrijke punten eruit halen uit de les en dat is met name zon en wind. Wij zien weinig heil in zonnevelden. Ik ben al blij om te constateren dat het college daar terughoudend in wil zijn. Er zijn nog genoeg daken te vullen in onze omgeving. Er zijn nog zat daken die gevuld kunnen worden met zonnepanelen. Eventueel extra inspanningen vanuit de gemeente om het verder op te schalen zouden misschien gewenst zijn. De actie die een aantal jaar geleden was om samen zonne-energie of zonnepanelen. Tweede punt is de windturbines. In het buitengebied rondom Stompwijk en Wilsveen zijn veel natuurgebieden met onder andere ook beschermde vogelgebieden. Ja, dan is dat met veel locaties lastig in te plannen. Locaties langs de A4 en langs de Vliet komen dan misschien wel het meest in aanmerking. In de media is laatst ook verschenen dat de provincie daar ook een mening over gegeven heeft. En die zei, dat was gedeputeerde Potjer, dat hij graag ook langs de A4 of langs de Vliet daar mogelijkheden voor ziet. Ik zou graag de wethouder willen vragen wat de invloed is van zo'n uitspraak van zo'n gedeputeerde op de les van de gemeente. Het is wij. Vinden Brugman.

Excuus, ik zie een interruptie van de heer Van Maldegem. Die gaat over de vraag van de heer Dupont. Ja, voorzitter, hoort...

Hoort u mij nu wel, meneer Van Maldegem?

Fijn dat u er weer bent.

Gaat, ja, ik weet, ik weet niks meer en inderdaad, het was techniek en het was geen plankenkoorts zoals collega Dupont hoopte, wellicht excuses aan de heer Bregman. Ik zou toch nog even willen reageren omdat de heer Dupont zei, hij begon namelijk over het duurzaamheidsfonds, wat hij wilde instellen. En gisteren hadden we het in de Commissie Samenleving over het initiatiefvoorstel van D66 om het Eneco-geld slim volgens een aantal spelregels te gaan gebruiken zonder nog over de bestedingsdoelen te hebben. En daarin was volgens mij ook het CDA de partij die het voorstel van D66 verwees naar de commissie met een zekere groep raadsleden die eerst daar strategisch over na moest denken voordat we daar een besluit over konden nemen. En nu hoor ik toch het CDA een voorstel doen met Eneco-geld of de heer Dupont was gisteren niet aanwezig of er is tweespalt in deze fractie volgens mij. Dank u.

Dank u wel meneer Van Ojik, u hebt nu natuurlijk op de vorige spreker gereageerd en bovendien naar een debat verwezen van gisteren. U heeft uw punt gemaakt. Ik wil toch graag aan de heer Bregman vragen om zijn betoog voort te zetten.

Nu niet een nieuwe discussie voeren over dat punt. Ik wil graag de heer Bregman het woord geven, meneer Bregman gaat.

Uhm, ik was bijna aan het slot van mijn betoog gekomen. Wij vinden het nu te vroeg om helemaal geen windmolens uit te sluiten, maar meer de communicatietrajecten ook op te starten en de inwoners erbij te betrekken en eventueel ook innovatieve nieuwe projecten te bekijken. En op die manier die input te krijgen en door te gaan met de les zoals die nu voorligt. Dank u wel.

Dank u wel, meneer Bregman. Meneer Willemse, Jacobson, gaat uw gang. Dank u wel.

Voorzitter. Ik wil graag beginnen met mijn complimenten aan de wethouder voor de totstandkoming van deze uitgangspuntennotitie. In het voortraject heeft ze veel met de Raad gesproken in werkgroepen en dat waardeer ik zeer, want ze heeft ons meegenomen. Voor de Partij van de Arbeid is het uitgangspunt dat wij de les beoordelen dat hij duurzaamheid haalbaar en betaalbaar moet maken voor iedereen. En dat betekent wat mij betreft dat we op drie dingen inzetten en dat wordt ook de rode draad in mijn betoog. Allereerst de inzet op energiebesparing, ten tweede lokaal opwekken van de energie en warmte, en ten derde als belangrijke randvoorwaarde dat we onze inwoners daar goed bij betrekken. Om dan te beginnen met die eerste stap: het energiebesparen en isoleren. De les die benoemt terecht dat dit een belangrijke eerste stap is. Hier is op korte termijn heel veel te behalen en ongeacht de energiebron waar we op inzetten, is dit van belang. Hiervoor ken ik op dit moment twee instrumenten in onze gemeente: lokale subsidiepot en leningen voor duurzame investeringen. Ik wil beginnen met die subsidiepot. Het bleek dat daar erg veel animo voor was. Hij is in april geopend en binnen drie weken was hij leeg. Nou ja, positief dat er heel veel animo voor is, maar ook een gemiste kans dat er nu projecten die willen isoleren niet door kunnen gaan omdat er niet genoeg subsidie is. Gezien de grote prioriteit die aan isolatie wordt gegeven in de les, lijkt het me van belang om de middelen die we hiervoor hebben op te hogen. En ik ben benieuwd of de wethouder dit beeld deelt en of wij binnenkort een voorstel kunnen verwachten als Raad voor een significante ophoging van die subsidiepot. Ten tweede kennen we de mogelijkheid in onze gemeente voor inwoners om met zeer lage rente investeringen te doen. Daar ben ik zo benieuwd naar hoe dat nu staat in de uitputting van die regeling. Dus ik ben ook benieuwd hoe dat loopt. Laat ik nu met het tweede punt beginnen: het lokaal opwekken.

Willemse Jacobson, ik onderbreek even. Er is een interruptie van mevrouw Van der Gronde. Mevrouw Van der Gronde, gaat uw gang.

Dank u wel, voorzitter. Korte interruptie hoop ik, meneer Willemse. Jacobson, als linkse partij met een andere linkse partij, kunnen we het onder elkaar eens zijn dat de twee regelingen die u net noemt, de subsidies en de leningen, zeker niet toereikend zullen zijn voor mensen die helemaal geen spaargeld of zelfs kredietwaardigheid meer hebben. Hoe kijkt u daar tegenaan? Kunnen we daaraan werken?

Volgens mij moeten we op een heel breed scala aan instrumenten inzetten om de gemeente te verduurzamen. Ik zie dat ook terug in de lokale energiestrategie en dan gaat het over isoleren, maar ook over lokale energie opwekken. Warmte zijn er zeker niet alleen met een subsidiepot, dus dat uitgangspunt deel ik volgens mij volkomen. Maar het is een belangrijk instrument, wel op de korte termijn en mijn belangrijkste vraag op dit moment is: het instrument dat zich succesvol heeft bewezen, hoe gaan we het effect ervan vergroten nu op dit moment de pot leeg is? Dan ben ik bij het tweede punt. Dat was lokaal opwekken van energie. De PvdA vindt het positief dat naar alle mogelijkheden wordt gekeken in de LES om lokaal energie op te wekken. Voor de korte termijn is daarbij onze prioriteit meer zonne-energie op lokale daken. Maar het is duidelijk dat we het daarmee niet gaan redden. We moeten ook veel meer instrumenten inzetten. De PvdA vindt dan ook positief dat zonder taboe wordt gekeken naar windenergie. Daarvoor is wat ons betreft onder de juiste voorwaarden ook ruimte in onze gemeente. Daarbij gaat het in elk geval om de voorwaarde dat er een goede inpassing in het landschap is, dus niet dicht naast woningen. Ik begrijp dat daar ook veel angst zit bij andere partijen met een, nou, ik denk collectief trauma dat we hebben aan de Haagse windmolen die vlak naast woningen in onze gemeente staat. Er zijn op andere plekken in onze gemeente, mogelijk langs de snelweg en in de A4 bij het buitengebied, wel kansen. De tweede voorwaarde is goede samenwerking met onze inwoners, dus dat de wethouder daarbij nadenkt over modellen van collectief eigenaarschap, waarbij onze inwoners gedeeltelijk eigenaar zijn van de windmolen. Dat kan ik van harte steunen. Meneer Willems.

Excuus, ik heb een interruptie van mevrouw Koorn. Mevrouw Kortman, gaat uw gang. Ja.

Dank u wel, voorzitter. Ik hoor zeggen dat de PvdA genoeg ruimte ziet in Leidschendam-Voorburg. Nou, ik hoor wel graag van hen waar die ruimte gevonden wordt. Ik ben er bijna sprakeloos van.

Meneer Williams Jacobs, mag ik ook nog een interruptie van de heer Dupont? Meneer Dupont, gaat uw gang.

Mevrouw Koopman neemt mij de woorden uit de mond. Ik ben ook heel erg benieuwd waar hij al deze ruimte ziet en ik zou ook wel van de heer Willemsen Jacobs willen weten hoe hij aankijkt tegen het participatietraject, hoe hij vindt dat het vormgegeven zou moeten worden, want het is nu nog heel erg vaag, zoals ik zojuist al memoreerde, maar misschien heeft hij daar een concreet idee bij.

Meneer Willemse, Jacobson, gaat uw gang. Dank u.

Ja, we hebben denk ik allemaal de stukken gezien van de wethouder, waarin verkenning is gedaan van verschillende locaties in onze gemeente. En ik deel dat er aan verschillende locaties voor- en nadelen zitten, maar ik zie hier geen taboe op plaatsen van windmolens. Ik denk dat er locaties zijn die duidelijke nadelen kennen op het gebied van weidevogelgebieden, maar natuur eronder zou kunnen lijden. Maar het zijn volgens mij ook plekken met minder van dat soort nadelen, bijvoorbeeld langs de snelweg, noemde ik net als mogelijkheid, maar ook de gedeputeerde en de provincie kijken daarnaar. Ik zeg niet dat wij op voorhand dergelijke windmolenvoorstellen zullen afwijzen, maar het hangt af van de concrete voorstellen die er komen en de wijze waarop inwoners betrokken gaan worden. Een uitgangspunt daarbij is dat collectief eigenaarschap een voorwaarde is, maar onder die voorwaarden steunt mijn fractie windenergie. Dank u.

Wel, mevrouw Van den Interruptie daarna, mevrouw Veluw, en daarna mevrouw Bosch. Mevrouw Kortman, gaat uw gang.

Dank u wel, voorzitter. Ja, toch nog een vraag aan de heer Willems Jacobs, want ik hoor u zeggen, ja, dan is er nog wel een stukje langs de avond hier. Ik hoorde u aan de andere kant ook zeggen, er is voldoende ruimte, ruimte genoeg nou langs de A4. Ik zou u willen uitnodigen, kom daar eens kijken. Daar wordt de nieuwe snelweg ook aangelegd rondom die plek, dus daar lijkt het me al gauw overgeven, maar daarnaast wil ik u ook zeggen, van ja, mijn initiatief van woners zou het wel mogelijk zijn. Maar is de heer Jacobs Willems met mij eens dat een boer dat natuurlijk prima neer zou kunnen zetten op zijn land en daar zelfs misschien wel goed geld voor kan krijgen, maar dat de buren eromheen of wellicht de hele wijk, of nou ja, zoals hier met de Haagse wind wappert heel de gemeente Leidschendam-Voorburg meeprofiteert van dit uitzicht. Dat kan toch niet de bedoeling zijn, dus graag een reactie van de heer Willems.

Dank u wel, mevrouw. Kortom, mevrouw Veluwe, ga uw gang.

Ja, ik had even moeite met het microfoontje, maar ik wil nou eigenlijk over hetzelfde punt. Ik ben ook zo vreselijk benieuwd waar meneer Willems Jacobs de ruimte vindt. Ik weet niet of hij wel eens dichtbij de huidige Haagse molen is gaan kijken, maar wanneer je vier van dat soort dingen neer wil zetten, ja, dan moet hij me toch ook nog uitleggen waar hij echt die ruimte gaat vinden. Ik zie het niet helemaal, maar ik sta open voor suggesties.

Dank u wel, mevrouw De Vries. Mevrouw Borst, gaat uw gang.

Dank u wel, voorzitter. Ik ben ook benieuwd hoe meneer Matthijs Willemsen de samenwerking en de participatie voor windenergie ziet. Ik heb hem daar nog niet over horen praten.

Mevrouw Bosch, dank u wel meneer Willemse Jacobson. Ik heb nog een interruptie van de heer Dupont, die geef ik als eerste het woord. Meneer Dupont, gaat uw gang. Ja, dank u.

Voorzitter, ja, ik wilde mijn vraag van zojuist herhalen, maar die heeft mevrouw Bosch al herhaald en ik wil daaraan toevoegen, vindt de heer Willems Jacobsson een 50% aandeelhouderschap voor inwoners, wat de wettelijke eis is, voldoende of zou dat net als ons ook wel wat hoger mogen zijn? Misschien dat we mensen 100% aandeelhouder mogen maken, zodat zij niet alleen genieten van het aanzicht, zoals mevrouw Kortman zegt, maar er ook van mee kunnen genieten in hun portemonnee. En

En Willemse Jacobson, twee vragen: waar ziet u ruimte voor windmolens? En de tweede vraag van de heer Dupont: ziet u ook een brede participatie, financiële participatie? Gaat uw gang, voorzitter. Dank.

Dank u wel voor deze mooie samenvatting van de verschillende interrupties. Om te beginnen met de eerste vraag: waar zie ik dan ruimte? Ja, ik verwijs toch naar het onderzoek dat door de wethouder gedaan is, waarin zij veel verschillende locaties in onze gemeente heeft onderzocht en de voor- en nadelen in beeld heeft gebracht. Nou, het volgt niet dat er locaties zijn zonder nadelen, maar wel dat er locaties zijn met harde bezwaren en ook locaties met zachte bezwaren, effecten die wellicht te overzien zijn. Dat vraagt om een politieke afweging. En ik zeg dat wat mij betreft mijn fractie er plekken zijn waar de effecten klein zijn. Ik noem bijvoorbeeld langs de snelweg als mogelijkheid. Dat betreft de ruimte. Wat betreft het eigenaarschap of de betrokkenheid: daarom volg ik ook het voorstel van de wethouder in de lokale energiestrategie dat het uitgangspunt zou moeten zijn dat een windmolen in goed overleg met de omgeving geplaatst moet worden, waarbij ook sprake is van eigenaarschap, gedeeltelijk eigenaarschap. De heer De Bondt vraagt dan of dat hoger moet zijn dan het voorstel van de wethouder. Ik kan me in principe goed vinden in het voorstel van de wethouder van 50%. Natuurlijk ben ik niet tegen nog meer eigenaarschap, want het komt de inwoners van onze gemeente ten goede. Of we dat als harde eis moeten opleggen, daar wil ik niet meteen in meegaan.

Dank u wel meneer Willemse Jacobson, ik heb een interruptie van mevrouw Van der Gronde en dan een interruptie van de heer. Mevrouw Van der Gronde, gaat uw gang.

Dank u, voorzitter. Ik wilde de eerste vraag die door drie mensen is gesteld, toch nog even wat kleiner maken. Meneer Willemse Jacobson zegt dat er misschien nog wel ruimte is en geen taboes, maar als we het onderzoek hebben gelezen in opdracht van het college, dan kunnen we ook zien dat er eigenlijk twee plaatsen zijn waar zachte bezwaren zijn, dus waar eventueel in theorie een windmolen zou kunnen worden gebouwd en die zijn onder te verdelen in een woonwijk en een natuurgebied. En dan is mijn vraag voor de heer Willemse Jacobson: is de voorkeur voor een woonwijk of is de voorkeur voor een natuurgebied? Of hoopt de PvdA-fractie op nog een derde optie, namelijk geen van beiden?

Dank u wel, mevrouw Van der Gronde, meneer Dupon. Dank u wel, voorzitter.

Ik volg het voorbeeld van mevrouw Van der Gronde. Ik ga ook mijn vraag kleiner en simpeler maken voor de heer Willemsen. Heeft hij de voorkeur voor een aandeelhouderschap van inwoners in een eventuele windmolen van 50% of liever 100%? Wat heeft zijn voorkeur? Dank u wel, meneer.

De voorzitter, mevrouw Bosch, u hebt nog een interruptie, gaat uw gang. En ik zou

Graag toch iets specifieker willen weten wat goed overleg is. Dank u, voorzitter.

Dank u wel, Willemse Jacobs, u krijgt nog de gelegenheid om deze vraag te beantwoorden. Dan vind ik het fijn als u doorgaat met het betoog, kunnen we zo naar een volgende spreker gaan. Gaat uw gang, meneer Willemse Jacobs? Dank u, voorzitter.

Ja, als ik de vragen zo hoor, dan krijg ik de indruk dat men mij in plaats van de bestuurder wil plaatsen en dat men zou willen zien dat ik piketpaaltjes sla van: hier zouden de windmolens moeten komen en dan een vlaggetje zet. En dat is nog niet het stadium waarin we zijn, maar we hebben met elkaar een principiëler gesprek of we vinden dat er plaats zou kunnen zijn voor windmolens in onze gemeente. Nou, als ik het onderzoek van de wethouder zie, dan zie ik dat er meerdere plekken zijn waar geen harde bezwaren zijn. Ik denk nou, ik vind dat interessant. Dat zou bij de pakket moeten worden. Daar zouden de windmolens kunnen komen. Ik laat me niet verleiden om dan nu ergens een vlaggetje neer te zetten. Wat betreft betrokkenheid, ja, ik val een beetje in herhaling, denk ik, maar misschien wilt...

Wilt u het dan kort houden, meneer Willemse Jacobson?

Van betrokkenheid van inwoners en gedeeld eigenaarschap is wat mij betreft het uitgangspunt. En vervolgens fijn met oog. Want ik had ook een aantal vragen wel bij windenergie aan de wethouder. Allereerst ben ik benieuwd hoe zij het ziet als wij niet zouden inzetten op windenergie, wat we alternatief dan zijn voor de W daarop in te zetten. Ik heb zelf even aan het rekenen geslagen en ik kom ook uit tot dat een windmolen alleen vervangen zou kunnen worden door 25 zonneparken ter grootte van 25 voetbalvelden in ons buitengebied. Nou, dat zou wat mij betreft ook niet de bedoeling zijn. Hoe ziet de wethouder dat? Ten tweede heb ik ook de regionale energiestrategie tot me genomen, net als de rest van de Raad, waarin ook gekeken wordt naar de mogelijkheden van windmolens langs de A4. Ik zie zelf het risico dat als wij als raad niet proactief nadenken over onder welke voorwaarden wij windmolens zouden willen plaatsen in onze gemeente, dat we door de regio of door de nationale overheid gepasseerd worden en het uiteindelijk ons opgelegd krijgen. Misschien meer, misschien op minder goede plekken dan wij zouden willen. Ook benieuwd hoe de wethouder dit risico ziet? Tot slot, participatie. Ik gaf aan belangende samen met inwoners te doen. Wil ik inzoomen op de warmtetransitievisie. De wethouder geeft aan dat zij niet een oplossing ziet voor de warmte. Veel buurten kennen diverse woningvoorraad, waarbij maatwerk geleverd moet worden. Dan zie ik daar ook wel risico's bij, zo'n individuele aanpak, namelijk dat de voorlopers zelf vrijwillig hun woning gaan verduurzamen en alternatieve warmte inzetten, maar er ook achterblijvers zijn. Een soort kloof gaat ontstaan. Ook Thierry Baudet over sprak. Neem ook de wethouder, waren we ook oog te hebben voor regionale collectieve oplossingen, zoals aansluiten bij het warmtenet in Den Haag of andere regionale ontwikkelingen met warmtenetten? Ook de VVD pleit daarvoor. Ben ik benieuwd naar of de wethouder kan aangeven of ze van plan is daar serieus naar te kijken en ook of ze dat in de definitieve RES die we ontvangen later mee kan nemen. Daar wou ik mee eindigen. Dankjewel.

En, Willem Jacob dank u wel, dan wil ik graag het woord geven aan mevrouw Veen, mevrouw Veen u gaat uw gang. Dank u wel.

Voorzitter, ook onze fractie heeft met aandacht de stukken gelezen behorende tot vooral de RES. Er ligt een opgave waarvoor ook de fractie van Gemeentebelangen haar ogen niet voor wil sluiten en ook niet kan sluiten. We hebben een viertal bedenkingen bij met name de RES. De RES wordt mogelijk achterhaald door de coronacrisis en ik ga daar zo verder op in. Lokaal willen wij geen grotere inspanning leveren dan regionaal. Wij vinden dat er geen plaats is voor enorme windturbines en wij vinden ook dat onze inwoners niet met extreme kosten geconfronteerd moeten worden. Even in het rijtje afgaand: de coronacrisis heeft effect op de manier waarop we tegen privé en werk aankijken. Digitaal vergaderen was tot voor kort een uitzondering. Het is nu regel geworden: minder verkeer op de weg, daardoor minder CO2, minder uitstoot van fijnstof. Tegelijkertijd zal thuiswerken misschien meer energie vragen. Mijn fractie vraagt zich dus ook af of de uitgangspunten van de RES nu al niet achterhaald zijn door de coronacrisis en daar willen we graag een reactie over van de wethouder. Dan het lokale en regionale verhaal. Vanmiddag verscheen inderdaad het persbericht over de RES. Wat ons in de RES opvalt, is dat wordt gestreefd naar een energielabel C. De RES echter gaat voor onze gemeenten om energielabel B. Er zijn al meerdere sprekers die erover gingen, kan de wethouder uitleggen waarom wij ons lokaal meer moeten inspannen dan regionaal? Waar komt dat verschil uit voort? Dan de windturbines. Mijn fractie was eigenlijk met stomheid geslagen toen we de passage lazen over de windturbines. Vier windturbines met afmetingen van de Haagse molens zijn de enige oplossing in het streven naar winning van duurzame energie volgens het college. Heeft het college enig idee wat voor draagvlak er is onder de bewoners in deze gemeente en heeft het college enig idee welk beeld het geeft? Niet alleen qua horizonvervuiling, maar ook hoe wij eerst protesteerden tegen een Haagse molen en nu doodleuk zelf met vier megaturbines als plan komen. Ook hier graag een reactie van de wethouder. Dat moet helder zijn. Het is voor Gemeentebelangen onbespreekbaar. Daarom zijn wij met de VVD ook samen bezig over een amendement, waar mevrouw Kortman het eerder al over had. Er zijn ook andere oplossingen denkbaar en we dagen de wethouder graag uit om die te presenteren. Mevrouw Veluwe.

Ik heb een interruptie van de heer Dijkhoff. Meneer Dijkhoff, gaat uw gang. Dank u wel.

Voorzitter, mevrouw Veluwe gaf aan dat zij samen met de VVD werkt aan een amendement. Ik ben heel benieuwd, maar ik ga haar dezelfde vraag stellen als ik de collega van de VVD heb gesteld. Namelijk, als er dan geen windmolens komen, heeft GBLV dan een alternatief? Wat is dan haar idee om dit gat dat er dan valt op te vullen? Ik ben heel benieuwd.

Dank u wel, meneer de voorzitter, mevrouw, u gaat uw gang. Nou, daar

Wil ik graag op antwoorden. Dit plan, we zitten met een opgave tot 2050. Als je kijkt naar de les, dan is het krijgen. Is dit een langetermijnverhaal? Dit is niet iets wat morgen geregeld moet zijn. En ik. U had het daarnet zelf, meneer Dupon, over koffiedik kijken. Nee, dat kunnen we inderdaad niet, maar ik heb wel een heel groot vermoeden dat wij straks nog andere manieren krijgen om de energie op te wekken. Ik bedoel, er is geothermie bijgekomen, er is aquathermie bijgekomen en zo komen er iedere keer nieuwe ideeën en nieuwe manieren om onze samenleving van energie te voorzien. En dan is het natuurlijk heel makkelijk om een paar windturbines neer te zetten en te denken. Nou, dat was hem dan. Waarmee we het uitzicht verpesten en het voor bewoners minder aangenaam maken. Die kunnen weliswaar het licht aan doen, maar zien ook de slagschaduw. Dus ja, wat heb je liever? En ik daag juist het college uit om eens innovatief rond te gaan kijken, zoals windenergie kan op andere manieren gebruikt worden dan met die enorme grote turbines. En daarbij daag ik graag het college uit om daar eens verder naar te kijken, vooral omdat die dingen er niet morgen hoeven te staan.

Dank u wel, mevrouw. Nog een interruptie van mevrouw Bosch. Mevrouw Bosch, gaat uw gang.

Dank u, voorzitter. Mevrouw Veluwe, hoe kijkt de groep LV aan tegen de verkenning van andere vormen? Bijvoorbeeld zonneparken realiseren om inderdaad de opvang te realiseren van de windenergie die er blijkbaar niet is. Mevrouw, sorry, voorzitter. Kijk, als ik kijk naar zonne-energie en ik kijk om me heen naar de huizen hier om me heen, allemaal mooie zadeldaken enzo. Ik zie daar weinig zonnepanelen op liggen en ik wil niet. Ik weet dat we niet de energie die we nodig hebben alleen daarmee op kunnen wekken, maar dat zou al schelen. Als ik door Duitsland rijd, als ik door België rijd, dan zie ik op heel ontzettend veel daken zonnepanelen. Hier is het nog eigenlijk marginaal, nieuwe huizen ja, oude huizen, weinig. En ik denk dat daar nog een heleboel te halen valt en ik denk dat we dat ook eens even moeten gaan verkennen.

Mevrouw Veluwe, dank u wel, meneer De Poon, laatste interruptie. Oh, ik zie dan nog eentje van mevrouw Bosch, deze twee interrupties en dan wil ik graag door met de vergadering. Mevrouw, sorry, gaat uw gang. Ja, dank.

Dank u wel, voorzitter. Ik heb goed proberen te luisteren naar mevrouw Veluwe en ik begrijp haar notie dat er in de toekomst mogelijk alternatieven gaan komen. Echter, dat is wel een gok en met die gok nemen we ook een hypotheek op de toekomst en ik zeg bewust een hypotheek omdat er ook een kostenplaatje aan zit en ook onze inwoners gaan gewoon moeten betalen als wij niet op tijd de juiste voorzieningen treffen. Is mevrouw Veluwe zich daar ook bewust van dat er ook een moment is dat er keuzes gemaakt moeten worden? Dank u.

Meneer De Pol, mevrouw Bosch, gaat uw gang. Dank.

U voorzitter, ik herhaal even. Mevrouw Valuwe, ik ben het helemaal met u eens dat eerst de potentie van zon op daken moet worden benut. Maar windenergie is belangrijk in deze visie. U bestrijdt het gebruik van windenergie. Wat is dan het alternatief? Hebt u die zelf? Bijvoorbeeld, ik zat te denken aan het verkennen van zonnevelden.

Mevrouw Vermeer, mag ik u vragen een kort antwoord te geven op deze twee vragen? Gaat uw gang.

Ik ga mijn best doen. Nou, wat de zonnevelden betreft en, nou ja, wat ik al zei: er is op de daken nog heel veel te winnen en ik ben even de exacte vraag kwijt van mevrouw Bos, excuus. De vraag van...

Van mevrouw Bosch is of u het eens bent of u in zonnecollectoren velden.

Ja natuurlijk, ik bedoel daar daar, dat is een bijdrage, hè? Maar dat is niet genoeg. Daar redden we het niet mee. Ik bedoel, als je de les leest dan kom je, is dat niet voldoende? Dus er moeten ook wel andere bronnen bij komen. Alleen of dat dan enorme windturbines moeten zijn? Kijk, er zijn ook kleinere windturbines. Er zijn...

Allereerst onderbreek ik u eventjes, hè? De vraag van de heer Dupont was: als we nou geen windturbines gebruiken, welke energievormen dan wel? Kunt u daarop reageren, alsjeblieft?

Hij vroeg ook of hij vooruit kan kijken als Gemeentebelangen. Nou, dat doen we zeker. Dan kan ik ook tegen de heer De Pol zeggen van de windturbines. Die moesten vroeger allemaal gesubsidieerd worden om überhaupt te draaien. Tegenwoordig is dat niet meer zo, ze zijn zelfvoorzienend. Ze worden dus steeds goedkoper, dus in dat opzicht ben ik ook wel ervan overtuigd dat er nog betere oplossingen in die richting gaan komen en misschien ook door windenergie. Hebben wij een glazen bol waarin wij nu kunnen zien hoe we dat dan even op gaan lossen? Nee, want die vraag wil ik nou juist graag bij het college neerleggen. Dank u.

U wel mevrouw Veluwe, dan wil ik graag. U bent volgens mij klaar met uw betoog.

Als ik was bijna klaar, maar ik had nog een klein stukje te gaan, want wat ik graag nog even wilde zeggen was dat wij inderdaad het college oproepen om out of the box te denken en te kijken wat er aan mogelijkheden zijn zonder voor die enorme windturbines te gaan. En wij gaan daar ook een motie voor indienen. En dan mijn laatste punt, want ik had er vier. Ik heb er nu drie gehad. Dat gaat over de inwoners. Want de kosten die nu geraamd worden in de les. Dat is dat een eengezinswoning zo'n € 20.000 kwijt kan zijn aan het energiezuinig en gasloos maken en dan het appartement zo'n € 14.000. En dat zijn heel serieuze bedragen. Ik hoorde daarnet mevrouw Van der Grond dat er wel over. De termijn is ruim zonder meer. Maar niet iedereen is uw bracht prachtig om dat soort bedragen maar even uit een hoge hoed te halen. Bovendien moeten we rekening houden dat een groot aantal woningen van rond de jaren 60 gebouwd is en dat de behoefte toen aan de woningen dat er behoefte was aan woningen, maar niet aan de isolatie en duurzaamheid. Een heleboel van dat soort woningen zijn niet zomaar huppetee even aan te passen en zeker niet naar label B. Dat is energielabel B dat zie ik, dat zie ik gewoon niet. Dus voor veel huiseigenaren en ook kleinere VVE's wordt het een enorme last en ik ben dus ook heel benieuwd inderdaad hoe de wethouder daarmee omgaat en hoe zij denkt daarin tegemoet te komen. En dat was het laatste van mijn betoog, voorzitter. Er is een interruptie.

Van de heer Dupont als het heel kort kan, meneer Dupont, en niet in de herhaling is, dan wil ik u het woord geven, anders zou ik graag doorgaan met het betoog van mevrouw Bos. Meneer Dupont, gaat uw gang. Het is allesbehalve...

Een herhaling: Voorzitter mevrouw Geluk geeft aan dat zij niet ziet hoe een oude woning naar een energielabel B of hoger kan en ik nodig haar bij deze bij mij thuis uit voor een kop koffie. Op 1,5 m.

Met afstand natuurlijk en daar kan ze met eigen ogen aanschouwen. Het is gewoon mogelijk en te doen en betaalbaar.

Dank u wel meneer De Pol. Mevrouw Veluwe, hebt u uw uitnodiging voor vandaag weer binnen? Mevrouw Bosch, mag ik aan u...

Liever niet, en ik geloof ook niet dat dat het nou een hele kunst is om te zeggen dat u ingaat op de uitnodiging. Maar dat doet u maar met hem apart. Mevrouw Bos, u heeft het woord.

Dank u, voorzitter. We hebben het vanavond over hoe we samen een schonere, gezondere leefomgeving kunnen bereiken en over de wereld van onze kinderen en kleinkinderen. Een toekomst waarover D66 zich zorgen maakt en over de doelen en de weg ernaartoe. En hoe we iedereen aan boord kunnen houden. Want Nederland bungelt vergeleken met de rest van Europa. Onder die tijd natuur en milieu en hoe ver we ook achter zijn met hernieuwbare energie. En wij vinden de urgentie groot. Europees en landelijk, maar ook lokaal. En wij vinden dat dat een beter milieu bij onszelf begint. We vinden dat van het college niet ambitieus genoeg. We willen grotere stappen zetten en sneller stappen. We complimenteren wel de wethouder dat ze het goede voorbeeld wil geven in haar eigen bedrijfsvoering, maar waarom over 20 jaar? Dat kan sneller en makkelijker, want binnen 10 jaar is het wagenpark van de gemeente volledig vervangen. Als je vervangt, ook dan wagens en auto's die niet op fossiele brandstof lopen. En waarom zou je dan nog 10 jaar langer wachten? Kan de wethouder aangeven welk percentage van het huidige gemeentelijke wagenpark ouder is dan 10 jaar? D66 onderstreept om in te zetten op lokale opwek op huis- en buurtniveau, zonne- en windenergie. Maar dat is één grote maar. Het college wil zo'n 30.000 huizen in onze gemeente zodanig isoleren en geschikt maken dat ze allemaal energielabel B krijgen en dat kost gemiddeld per huis 10.000 euro. Niet alleen insprekers op het vervoer twijfelen aan het nut van die stap. Ook D66 denkt dat het niet kostenefficiënt en niet haalbaar is. Isoleren tot label C kost minder per huis en zet ook al flinke zoden aan de dijk. De strategie van het college stoelt vooral op de komst van 4 grote windmolens. Het is al gezegd, hè, een stuk hoger dan de Euromast. Maar 3 van die beoogde windmolens worden eigenlijk niets. Dan valt de bodem uit je plan, denken wij. En vraag aan de wethouder: hoe denkt de wethouder aan windenergie te gaan compenseren? Ziet de wethouder dat in die zon? Of kennen we dat nu tot 2030 niet verkend? Volgende, hoe helpen wij inwoners om in woning toe samen inzicht in kosten en baten te krijgen? De uitvoering geeft het voorstel niet. Het loopt nu tot de les kost linksom of rechtsom. De verduurzaming van de wereld gaat iedereen kosten, dat weten we, maar lang niet alle inwoners, zoals gezegd is, kunnen dat heel makkelijk zelf financieren. De pot van de subsidie was heel snel op. De fractievoorzitter van Malde ging net ook al zei nog. Moet ik serieus vraagstuk en naar het initiatiefvoorstel van geest voor de Eneco-gelden. De pad spatie. Deze is een eigen kat. Even interrumperen.

Uw signaal is wat haperig. Ja. Mevrouw Bosch. Het geluid is erg haperig, dus u bent heel moeilijk te volgen. We hebben nog net zoiets kunnen horen over hoe u de Eneco-gelden had willen besteden, maar daarna denk ik dat we een groot deel van uw betoog zijn kwijtgeraakt. Misschien kunt u vanaf dat punt nog even proberen te herhalen. En nu is het signaal helemaal verdwenen. Kunt u nog iets doen om dat signaal wat te versterken, dan wel ergens anders te gaan zitten of iets anders te proberen? Mevrouw Bosch, we zijn uw signaal nu kwijt. Ik zie dat u hier opnieuw bent ingelogd.

Bleef hangen. Ik ga vooral excuus voor deze interruptie. D66 vertrouwt altijd op de eigen kracht van mensen en onderschrijft de participatie. Derde punt en wij willen een stap verder gaan. Bewoners moeten altijd op de eerste plek staan of het om een windpark gaat, een warmtenet, een pilot. Dat is de les die blijkt uit allerlei beelden. En beantwoording van vragen die raadsleden tijdens de beeldvorming over de participaties stelden, maakten ons bezorgd. De gemeente lijkt de beloofde participatie niet tot stand te kunnen brengen en verduurzamen zonder draagvlak is echt als autorijden zonder stuur. Die komt niet op de bestemming aan, vrezen wij. Kan ook toezeggen dat in de eerste concept van de les die de raad daar zou ontvangen, een uitgewerkt idee zit om onze inwoners mee te nemen in de plannen van het college. Het laatste punt is het betrekken van de volgende generaties waar ik mee begon. Jongeren en jongvolwassenen. En ik verwijs naar de laatste corona-update waarin het college schrijft dat ze gaan nadenken over hoe de jeugd mag participeren in toekomstige vraagstukken en participatie. In de energietransitie is vervolgens een mooi voorbeeld hoe het college gestalte kan geven aan uw voornemens. En de jongeren zie ik niet vertegenwoordigd in het rijtje samenwerkingspartners, de woningcorporaties, de Energy Common, Duurzaam Leiden, Stedin, RKBLV en daarom wil D66 met een motie komen om hen een duidelijke plek in het participatietraject te geven en hen op de eerste plek ook net als al het bewoners in een zorgvuldig participatietraject. Dank u. Ik was verstaanbaar. U

Verstaanbaar, mevrouw Bosch, dank u wel. Ik heb nog een vraag. Mijn interruptie van de heer Dupont, meneer Dupont, gaat uw gang.

Ja voorzitter, want ik raakte even in verwarring aan het einde van het betoog van mevrouw Bosch, want aan de ene kant zeggen ze dat iedereen betrokken moet worden. Aan de andere kant is er ook een speciale positie voor jongeren en neem ik de uitnodiging aan: zou je dat willen toelichten? Waarom jongeren dan een speciale plek in de participatie moeten krijgen?

Ogenblik alstublieft. Ik heb nog een interruptie van mevrouw Kortman. Mevrouw Kortman, gaat uw gang. Ja, dank.

U wel voorzitter, ja, ik had ook een stukje gemist van mevrouw Bosch haar betoog, maar daarom nog even een vraag, want ik begreep dat zij ook iets benoemde over de windturbines en dat er daar een aantal te veel waren. Graag nog even een reactie of een toelichting van mevrouw Bosch daarop, dank u wel.

Dank u, voorzitter. Ten eerste, ten aanzien van de vraag van de heer Dupond. Het gaat erom dat bewoners sowieso op de eerste plek bij willen hebben. In de transitie is draagvlak cruciaal, blijkt uit alle voorbeelden, en jongeren en jongvolwassenen zien wij op dit moment niet vertegenwoordigd in het rijtje samenwerkingspartners zoals het in de les wordt genoemd. En wij denken dat de komende 30 jaar dat daar de jongeren een stem moeten hebben, omdat de komende 30 jaar hun toekomst wordt bepaald met de energietransitie en wij vinden dat daar dan ook recht aan moet worden gedaan. Dank u.

Mevrouw Kortman had ook een vraag gesteld, wilde ik zeggen.

Even. Dan maar de interruptie. Punt van interruptie van de heer gaat natuurlijk over wat hij net heeft gezegd. Meneer Dupont, gaat uw gang.

Ja, ik snap het eerlijk gezegd nog steeds niet, voorzitter. Ik bedoel, ik ben het met mevrouw Bos eens als we zeggen dat we iedereen moeten meenemen, dat we woningeigenaren, huurders, jong en oud moeten meenemen. Alleen ik snap niet zo goed waarom dan een specifieke groep? Ja, het enige wat ik kan bedenken nu is omdat jongeren langer zullen leven dan onze ouderen. Althans vanaf vandaag, maar waarom zouden we deze groep specifiek in een participatieproject moeten opnemen? Het argument ontgaat me volledig. Op

Dank u wel, mevrouw Bosch. Gaat u door met de bewoording van de vraag van mevrouw Kortman? U kunt ook nog even het verhaal van de heer Dupont meenemen, maar het is een herhaling van zetten. Mevrouw Bosch, gaat uw gang?

Dank Brouwer, Kortman, het ging erom dat drie van de vier tribunes nu in dit plan niet haalbaar lijken en wij denken de vraag aan de wethouder is van, wat is dan? Als de bodem eigenlijk uit het plan valt, hoe zij dat tekort van de windenergie gaat compenseren.

Dank u wel, mevrouw Bosch. We hebben de tijd van een uur die we hadden bedacht voor dit debat overschreden. En dat betekent dus dat we nu naar achteren gaan. Het woord is aan de wethouder. Wat ik u wil voorstellen is dat we de wethouder de gelegenheid geven om zonder interrupties de belangrijkste vragen te beantwoorden en dan even te kijken of we in een tweede termijn nog meer vragen kunnen stellen. In plaats van nu al de interrupties te doen. Wethouder van Eekelen, mag ik u het woord geven om de vragen vanuit de Raad te beantwoorden?

Ja, dank u wel, voorzitter. Ben ik goed te verstaan?

Dat is heel fijn, even als de aftrap. We staan namelijk aan het begin van een van de grootste transities als het gaat om onze woonomgeving. En we moeten alle woningen, bedrijven, scholen en ook ons eigen vastgoed gasloos maken en verduurzamen. En uiteindelijk kan dat allemaal alleen maar met draagvlak van onze bevolking. En vandaar ook de uitgangspuntennotitie van de les en mevrouw Van der Gronde, die zei: Nou, het viel haar wel tegen. Maar dat is nou eigenlijk niet dat tegenvallen, maar het is wel precies de bedoeling van de les dat dit zijn. De kaders en de kaders willen wij graag met u bespreken voordat wij die kaders gaan uitwerken. Dus dit is de basis op basis waarvan wij verder borduren, op basis waarvan wij ook de participatie gaan starten. En wij willen met u, de raad, afstemmen of dit ook is wat u wilt en vandaar dat wij een uitgangspuntennotitie hebben gemaakt die uiteraard uitgewerkt gaat worden in wijkplannen en warmtetransitieplannen. Er komen nog heel veel uitwerkingen aan. We hebben daar nog uitgebreid de tijd voor. We moeten in 2050 klaar zijn, maar dit is uiteindelijk de basis en dit zal ook de basis zijn voor onze inbreng als het gaat over de regionale energiestrategie. Dus vandaar dat ik graag met u nu het gesprek aanga of u zich ook kunt scharen achter de uitgangspunten zoals het college die heeft geformuleerd in de lokale energiestrategie. En ik zie een aantal vragen steeds terugkomen en permitteer mij dat ik het even cluster. Ten eerste de vraag over de warmtenetten. Velen van u hebben daar een vraag over gesteld. Ook bij de beeldvorming zijn daar vragen over gesteld. Gaat het college aan de gang met warmtenetten? Nou, wij zijn dat nog aan het uitzoeken. Wij staan daar zeker voor open, hè? We zitten ook met de warmtestructuur in de RES in de regio. Maar wij moeten wel vooruitkijken. Wij willen uiteindelijk dat onze bewoners, onze inwoners betaalbare energie krijgen en de warmtenetten. Dat is best een hele ingewikkelde techniek die veel ruimte vraagt ook in de ondergrond en die veel geld kost om aan te leggen, dus die uiteindelijk ook veel geld kost als energie wat je afneemt. Dus wij willen uitzoeken of dat warmtenet duurder is dan een andere vorm van energie. Ik zeg niet dat we het niet gaan doen, maar ik zeg wel dat dat een van de argumenten is voor ons om te kijken of een warmtenet wel of niet geschikt is voor onze inwoners. Dan heeft u het over label C en label B. Het klopt wat u zegt dat de regionale energiestrategie uitgaat van label C en wij gaan uit van label B. Dat is een streven. Waar de woningen die label B niet kunnen halen, die kunnen uiteraard wel label C, maar wij willen zoveel mogelijk proberen om woningen op label B te krijgen. En waarom willen we dat? Omdat als je label B hebt, je niet label C is geschikt voor hoge temperatuur en label B daarmee kan je dus meer energiebronnen binnenhalen, dus daardoor is het beter geïsoleerd. Is het sneller warm, zogezegd, en hoef je dus niet bij te verwarmen wat vaak met label C wel is, want daardoor omdat het minder geïsoleerd is, heb je dus meer temperatuur nodig en dat zijn vaak die warmtenetten waar ik het net over had en die warmtenetten. Dat is vaak dure energie, dus vandaar dat wij kiezen voor label B, want dan is het beter geïsoleerd en dan heb je ook meer keuze uit meer energiebronnen. Dus dat is de afweging die daarachter zit. Dan als het gaat over de kosten. Nou, u heeft daar allemaal wel iets over gevraagd. We hebben gezien dat de subsidie, zoals die door ons opengesteld is in april, dat dat ons ook wel heeft overvallen, maar dat dat een enorm succes was en dat het dus eigenlijk eind april alweer gesloten is, omdat er geen geld meer was. We zijn nu aan het zoeken naar extra geld, zodat we in juni nog een keer die subsidie open kunnen stellen. Maar daarnaast zijn we ook in de kadernota gaan wij geld vragen van de Eneco en dan gaan wij best flink geld vragen bij de Eneco. Eerst eens om de hele uitvoering van de energiestrategie tot 2050 te geven, maar ook om behoorlijke bedragen aan subsidie beschikbaar te stellen. Dus wij zien dat die subsidie een succes is en wij willen daar ook heel graag geld voor beschikbaar stellen, zodat mensen ook gestimuleerd worden om hun huis te isoleren, zodat we uiteindelijk alles wat je niet gebruikt ook niet hoeft te besparen. Dus zodat we in die zin ook al een eind op weg zijn met de energiestrategie. Dan als het gaat over wind. U heeft heel veel gezegd over wind. Nou, de windenergie, kijk, we zitten met een opgave. We moeten elektriciteit opwekken. Dat kunnen we doen door zon, dat kunnen we door wind. Mevrouw Kortman heeft gelijk, dat kunnen we ook doen door kernenergie, maar dat is denk ik meer een landelijk iets. Ik denk niet dat wij een kerncentrale hier in Leidschendam-Voorburg kunnen gaan neerzetten. Ik denk niet dat u daar op zit te wachten. Dus wij krijgen ook heel veel vragen van inwoners die zeggen: nou, mag ik een windturbine exploiteren? Nou, we hebben met elkaar gekeken en we hebben ook dat onderzoek laten doen en hebben gekeken, ja, waar kan het nou? Het klopt dat het lang niet overal kan en er zitten ook restricties op van de provincie. We hebben de provincie daar ook bij nodig, want de provincie zal daar ook ontheffing voor moeten geven. Want het is natuurlijk ook, je zit ook met natuurregels, flora en fauna. Uiteindelijk kom je terecht het dichtst bij de A4. Maar of we windturbines gaan neerzetten of niet? Kijk, dat ligt ook een beetje. Dat vraag ik ook aan u. Vindt u dat een idee dat wij ook met windturbines aan de gang gaan? En wij hebben zelf als college daar wel mee geworsteld. Vandaar dat wij komen met tussen de één en de vier en een windturbine levert ongeveer 4% op van de energie, dus opgeteld met alle zon op dak die we willen gaan benutten en de windenergie. Daar komen we totaal op ongeveer 40% van onze energiebehoefte. Doen we dat niet? Ja, dan moeten we naar grootschalige zonnevelden kijken. Maar ja, dan moet u wel bedenken en een van u heeft dat ook gezegd dat een turbine ongeveer 25 voetbalvelden beslaat en dan heb je heel wat voetbalvelden nodig wil je dezelfde elektriciteit opwekken van een turbine. Dus dat is eigenlijk als alternatief, hebben wij daarom gezegd, zetten wij niet in op grootschalig zon, maar uiteindelijk is dat ook wat de raad wil en uiteindelijk kan de raad ook natuurlijk zelf daar voorwaarden aan verbinden. Een van u heeft ook gezegd van nou, de innovatie hè? Steeds windturbines worden misschien steeds geavanceerder. Nou, we hebben daar 10 jaar de tijd voor, dus we gaan naar. Ook de techniek schrijdt ook voort, dus misschien dat daar ook inderdaad innovatie op toegepast wordt. Dus dat is ook wat wij allemaal gaan bekijken in die 10 jaar die wij de tijd hebben om tot dat plan te komen. En uiteindelijk zullen wij die participatie en ik heb u dat ook in de raadsbrief heb ik u het participatieplan gestuurd uiteindelijk gaan wij ook met inwoners in gesprek en gaan we ook kijken hè? En Energy Common heeft bijvoorbeeld al met de adviesraad gesproken, van ja, hoe staan mensen daar nu in? Want dat is wat wij uiteindelijk willen. We willen het alleen maar doen met draagvlak en mede-eigenaarschap. En de bond zei van nou, kan het dan niet 80 tot 100% worden eigenaarschap en dat kunt u dat kunnen we allemaal met elkaar bepalen met het klimaatakkoord, zegt 50% eigenaarschap, maar als u zegt nou, ik wil 80 tot 100%. Dan kunnen wij dat natuurlijk uiteraard met elkaar aanpassen. Dus wij bepalen met elkaar de spelregels hoe we dit willen gaan doen en zo is het ook uiteindelijk hoe we de participatie gaan vormgeven. En nou, we gaan we doen dat we hebben het al gedaan. We zijn met onze afronden hebben we ook gelijk het energy verhaal in de wijken verteld. Maar we gaan nu ook participatie gaan we ja door de corona. Helaas zullen we dat nu online moeten doen en via dettes en dergelijke. Maar uiteindelijk willen we zodra het weer kan, ook fysiek de wijken in en ook met Stichting Duurzaam en ook met Energy Common en ook met MKB om ook hun netwerken en hun achterbannen aan te spreken. En uiteindelijk is dat hoe we willen komen tot het plan. Met zoveel mogelijk draagvlak van inwoners. En ja, het moet betaalbaar zijn. Dat hadden ook veel van u gezegd. Uiteindelijk zegt u ook van ja, wat doet u met de mensen die het niet kunnen betalen? We zijn met de corporaties in gesprek, dus ook de huurwoningen, hè? Dat leggen we dan bij de corporaties neer. De corporaties moeten zorgen dat die huurwoningen verduurzaamd worden. Maar, maar de rijk is ook aan het verkennen van hoe kunnen wij? Hoe kunnen zij nu omgaan met die financiering door inwoners door van landelijk dus als inwoners, als er inwoners zijn die het niet kunnen betalen? Dan ja, dan is het rijk over aan het nadenken van ja, hoe nemen we die dan mee? Want uiteindelijk is het natuurlijk wel de bedoeling dat iedereen hierin meegenomen wordt en dat uiteindelijk iedereen ook. We laten niemand in de kou zitten, dus dat daar ook uiteindelijk iedereen meedoet en meegaat in die energietransitie. Wethouder.

Van enkele, ja, u hebt een hoop punten. Genoeg daarvan heb ik ook genoteerd. Bent u aan het einde van het betoog aan het komen?

Wel voorzitter, ik had het nog over mevrouw Bosch en de elektrische auto's. Nou, ik kan haar geruststellen. Die worden nu al op het moment dat ze vervangen moeten worden op deze manier vervangen. En verder, ja, nou ja, wat ik nog wel wil zeggen is over, en dat gaat toch weer over de windenergie. Velen van u hebben ook het voorbeeld van de Zeeheldenwijk aangehaald en dat snap ik heel goed, want in die Zeeheldenwijk staat een windturbine echt tegen de huizen aan. En dat is ook niet in overleg gegaan en niet met draagvlak en zeker niet met mede-eigenaarschap. En ik begrijp dat die mensen ontzettend balen van die windmolen, maar daarom willen wij, als u dat goed vindt en als u ook zegt dat windenergie goed is, het op een andere manier doen en zeker van onderaf met participatie en draagvlak. Dus dat vind ik wel een belangrijke toevoeging nog voor u om mee te nemen.

Wethouder Van Dijk, dank u wel. Ik zie een drietal interrupties. Mevrouw Bosch, sorry, mevrouw Veenhof, gaat uw gang. Ja. Voorzitter, ben...

Ben ik. Nou, om even in te spelen op wat het laatste wat de wethouder zei over dat de windturbine bij de Zeeheldenwijk als voorbeeld genomen wordt en dat als er windturbines langs de A4 zouden komen, dat dat een kwestie van participatie moet zijn. En in het verlengde, ja, met alle respect, maar die windturbine, die ene Haagse molen, die kun je overal in de omgeving zien. Zoetermeer, waar je ook staat, overal zie je dat ding. Dat houdt dus in dat er nog 3 of 4 van die dingen naast komen te staan. De vogels die er langs vliegen, nou, dat worden een soort gehaktmolens ben ik erg bang voor. En dan denk ik van ja, in hoeverre draagvlak? Ja, als mensen er veel geld aan verdienen, maar degene die er geld aan verdient, dat is niet de enige die uitzicht heeft op die molens en er wellicht ook last van heeft. En dan het tweede punt, wat ik u net hoorde zeggen dat er met coöperaties naar woningen gekeken wordt, dan denk ik ja, het zijn altijd de coöperaties waar naar gekeken wordt. Maar ik breek nu juist een lans voor die particulieren die op hoge kosten gejaagd worden en die dat misschien helemaal niet hebben. En ik denk dat het een illusie is dat de jaren 60-woningen. Ik hoorde daarnet meneer De Pool zeggen dat hij zijn woning aangepast heeft. Dat vind ik prachtig. Ik woon zelf in een woning van '54. Die is niet zomaar aan te passen en ik vind dat toch wel punten die heel belangrijk zijn. Ik bedoel, als we onze inwoners straks allemaal...

Nou, de vraag is helder hoe de wethouder omgaat met die arme inwoners. Als die allemaal hoge rekeningen gaan krijgen. Dank u.

Mevrouw Weet. Mevrouw Bosch. Over een paar jaren. Ja, dank u. Mevrouw Bosch, gaat uw gang?

Dank u, voorzitter. Wethouder, wij hadden nog een vraag over hoe de participatieaanpak van de LES zich verhoudt tot de participatieaanpak van de omgevingsvisie die we later op deze avond bespreken. En kunt u ook aangeven welke les u gaat meenemen uit de participatieronde bij het Kompas van de Leefomgeving? Wat is daaruit gekomen? Kunt u daar iets over zeggen, mevrouw Borst?

Dank u wel, mevrouw Van der Gronde. Dank u wel, voorzitter.

Even mijn geluid weer aan. Ik zal proberen me te beperken tot 3 vragen en de eerste heeft de wethouder zelf al beantwoord. Als ik dat goed begrijp, wat gaan we doen voor mensen die niet kunnen lenen of zelfs spaargeld kunnen bijleggen? U zegt dat weten we nog niet, begrijp ik. Vraag is, begrijp ik dat goed? Tweede vraag, wat doen we voor huurders als hun huisbaas niks doet? Deze vraag stel ik als antwoord, want niet alle huurwoningen zijn van de corporaties en ook dan blijft gelden als een corporatie niks doet, wat doen we dan voor de bewoners? De derde vraag, gewoon om mij gerust te stellen dat u wel echt bezig bent, misschien achter de schermen met een plan van aanpak dat daadwerkelijk kan worden uitgevoerd vanaf begin 2021. Ik herinner u eraan dat u zelf heeft gepland dat u dan begint met de eerste wijk. Mijn vraag is, welke wijk is dat? Waar gaat u beginnen? En misschien als u eraan toekomt, ook waarom gaat u in die wijk beginnen? Ik ben benieuwd.

Dank u wel, mevrouw Van der Gronde, meneer Dupon. Hou

Het klopt, voorzitter, dank u wel. Ik had een vraag gesteld aan de wethouder ten aanzien van de handhaving op de energiebesparingswet richting bedrijven en onze, maar die heeft zij nog niet beantwoord. Dank u wel.

Dank u wel, voorzitter. Ja, nog even een vraag aan de wethouder. Natuurlijk, participatie en draagvlak van inwoners. Daar kennen we de wethouder ook van, wat hij altijd hoog in het vaandel heeft staan, tegelijkertijd ook van draagvlak. Daar wordt die windmolen niet minder erg van, die zonnevelden. Daar had ik nog een vraag over openstaan, want ik hoor de wethouder ook zeggen 25 voetbalvelden of windturbine? Ja, dat zijn twee vergelijkingen. Het is net als zwart-wit, maar daar zit natuurlijk een keuze tussen. We hebben bijvoorbeeld ook nog steeds vraag naar geluidswerende voorzieningen langs de A4. En dat bedoelde ik eigenlijk met de innovatieve mogelijkheden: daar zou ook heel goed zonne-energie voor gebruikt kunnen worden. Dus mijn zoektocht is meer van: nou ja, wat kan er in de regio? Wat kan er in de gemeente om ons heen ook als alternatief op deze wijze worden ingezet zonder alleen maar die zonnepanelen gewoon neer te leggen op de grond, maar ook om ze goed te kunnen verwerken. En ik zie, als ik fiets naar mijn werk, ook de zonnepanelen langs het spoor. Dat zijn allemaal mogelijkheden die op een andere wijze ingevuld kunnen worden. Dus graag nog de reactie van de wethouder.

Dank u wel mevrouw Kortman, meneer Willemse ja.

Dank u wel, voorzitter. Dank aan de wethouder voor de antwoorden. Ik wil twee specifieke vragen nog even doorvragen. Kan de wethouder zeggen dat zij ook serieus gaat kijken naar warmtenetten? Daarbij aansluiten ben ik blij mee, ben wel benieuwd hoe we daar meer over kunnen horen? Die verkenning die u nu doet, wanneer kan u ons daar als Raad meer over vertellen, is dat bij de definitieve lokale energiestrategie of zo niet, wanneer dan wel? En de tweede vraag gaat over de verhouding tussen de lokale plannen en de regionale plannen. Na een aantal pleidooien, gehoord vanavond, lijken die niet te leiden tot mogelijk een gat in onze lokale energiestrategie, waarbij we minder lokale energie opwekken dan beoogd door de wethouder. Ik ben wel benieuwd welk risico zij daarin ziet als we lokaal niet nadenken over wind of op onze voorwaarden. Is er dan ook een risico dat we vanuit de regio of met de nationale overheid geconfronteerd worden met energie die niet op onze voorwaarden is?

Meneer Dupont, hebt u nog een extra interruptie? Nee, dank.

U wel. Het woord aan enkelen. Misschien nog even dit laatste rondje en dan gaan we over tot de tweede termijn.

Ja dank u wel, voorzitter. Een aantal vragen die ik nog opgeschreven heb. Wat gebeurt er als inwoners het niet kunnen betalen? Het is niet zo dat ik heb gezegd, dat weet ik niet. Ik heb gezegd, het Rijk is daarmee bezig. Die is aan het kijken hoe we nu iedereen kunnen meenemen in die energiestrategie, dus ook mensen die het niet kunnen betalen. Als voorbeeld om maar te noemen, is de gebouwgebonden financiering. Dat zijn bijvoorbeeld maatregelen waar het Rijk mee bezig is om te kijken hoe we ervoor kunnen zorgen dat iedereen bij de energiestrategie aan boord komt. En de vastgoedeigenaren die niks doen voor hun huurders, die worden door ons vanzelf aangesproken op het moment dat hun wijk aan de beurt is. Dus op het moment dat wij met de warmtetransitievisie komen met de plannen per wijk. En dat is ook gelijk een antwoord op mevrouw Van der Gronden: in 2021 komen we met die transitievisie. Daarin vertellen we ook precies welke wijken als eerste aan de beurt zijn. Dat weet ik nog niet. Maar in die transitievisie warmte wordt dus één thema opgenomen: welke wijk wanneer aan de beurt is. En op het moment dat een wijk aan de beurt is en de vastgoedeigenaar niets doet voor zijn huurders, wordt hij door ons aangesproken dat hij ook aan de slag moet. De heer Dupon vroeg nog over de handhaving van de energiebesparingsplicht, die ligt bij de ODH. Dat is eigenlijk een ander dossier. Die zienswijze ligt nu bij uw Raad en wij hebben de ODH ook aangesproken erop dat zij beter moeten handhaven over die energiebesparingsplicht. Maar naast het handhaven gaan wij ook zelf met bedrijven in gesprek over hoe zij energie kunnen besparen en hoe zij dit ook gaan doen en wat hun plannen zijn. Dan over de zonnevelden als alternatief voor de windturbine. Ja, op zich kan dat natuurlijk, maar u moet echt wel denken aan een heel groot gebied. Dus ik zoek, ik heb dan bijvoorbeeld, hè, bijvoorbeeld van de start tot en met Vlietland. Dat is ongeveer waar u aan moet denken hoe we dan zonnepanelen moeten gaan neerleggen. Daarnaast kunnen we natuurlijk ook zonnepanelen in geluidsschermen plaatsen of parkeerplaatsen overdekken. Er zijn nog wel andere manieren om zon op te wekken. Dat is natuurlijk zon op dak in de bebouwde omgeving, maar u moet natuurlijk wel zien dat de zon 's avonds en in de winter niks doet, dus je eigenlijk uiteindelijk altijd een bron ernaast zal moeten hebben om ook in de winter elektriciteit op te wekken. Maar goed, het is ook aan u als u zegt, wij zien echt, wethouder, ga niet die participatie op de windturbines doen, want wij zien het echt helemaal niet zitten. Ja, dan zullen wij naar de regio toe moeten melden dat onze Raad geen windturbines wil. Dan lopen we alleen wel het risico, en dat is wat meneer Willems Jacobsson zei, dat wij niet door de rest, want de rest kan niks, maar dat we door de provincie of door het Rijk worden aangewezen. En dan gaat het niet meer op onze voorwaarden, maar dan gaat het op hun voorwaarden. Dus nu kunnen we nog aanpassen, bijvoorbeeld het eigenaarschap. We kunnen de hoogtes aanpassen. We kunnen de hoeveelheid aanpassen. Daar kunnen we met zijn allen over nadenken. Daar kunnen we met zijn allen over praten. Op het moment dat we aangewezen worden, kan dat niet meer. En ook de warmtenetten, die heb ik gezegd dat ik die mee ga nemen, maar uiteindelijk komen die terug in de transitievisie warmte. Tot zover, voorzitter. Dank u.

Met de huidige. Wij gaan even geen interrupties zinnen. Dan staan we nu in de tweede termijn. Wat ik u wil voorstellen, hè? Het ziet er toch naar uit alsof we dit in de Raad willen gaan bespreken. En dan is natuurlijk een timer. Het debat voor zo'n omvangrijk stuk wordt kort, dus ik wilde voorstellen naar een half uurtje te gaan, maar dan zouden we wel een aantal uitgangspunten moeten proberen te verzamelen waar we het over willen gaan hebben, hè? Om maar even een voorbeeld te geven, de uitgangspunten die ik van u heb gehoord en heb genoteerd gaan over de windenergie, de kloof tussen arm en rijk, het financiële plaatje, de participatie en de warmtenetten. Dat zijn de punten waarvan ik denk dat dat punten zijn die ik u heb horen noemen die mogelijk nog in de Raad kunnen terugkomen. Dus misschien kunnen we proberen daar omheen te clusteren. Minder is altijd beter, maar misschien kunnen we proberen hier omheen te clusteren. Ik heb een ordevoorstel van de heer Van Menen van Mogen. We hebben even geen verbinding met de heer Van Maldegem. Dan ga ik de tweede termijn inzetten met excuus. Nou, ik ga het in ieder geval zien in de chat. Ik wacht er dan toch heel eventjes op. Orde gaat voor. Meneer Van der Beginnen, ik zie dat u weer de vergadering hebt. Bijna gesloten bent, gaat uw gang ordevoorstellen?

Ja, dank u wel, voorzitter. Ik hoop dat u mij hoort. Ik begin het inmiddels een klein beetje hinderlijk te vinden, deze technische problemen van gis vanavond. Ik snap niet wat er fout gaat, maar mijn ordevoorstel. Ik hoorde u, voorzitter, voor de tweede keer vanavond zeggen dat er niet geïnterrumpeerd mag worden en dat vind ik een beetje onbegrijpelijk, want daarmee laten we onszelf heel erg gijzelen door de omstandigheden dat we het debat niet toelaten. Dus ik wil daar toch een klein beetje aandacht voor vragen dat we wel een debat voeren in deze discussie en dat we niet op voorhand interrupties niet moeten toestaan wat mij betreft.

Het is technisch geen ordevoorstel, meneer Marollen, wat ik heb gezegd is we laten eventjes de wethouder haar betoog houden, even zonder interrupties, zodat we alle punten daarna kunnen noteren. Dat hebben we net gedaan. Er kwam nadat ik aan het afronden was, nog een laatste interruptie en die heb ik niet toegestaan omwille van de tijd, tenzij wie je krijgt, omdat we hier om 12 uur nog zitten. Dus, ik wilde het eventjes parkeren. Ik wil doorgaan naar de tweede ronde en dan begin ik eventjes met mevrouw Van der Gronde graag eventjes 1 1 1 lijstje uitgangspunten waar je het over zou willen hebben, zit in de Raad van bespreken mevrouw Van der Gronde. Dank.

Dank u, voorzitter, en leid je uitgangspunten. Nou, u heeft er een paar genoemd, die vind ik prima. Ik ben ook benieuwd naar, nou ja, natuurlijk, hoe we het gaan betalen, ook juist voor de mensen die dat zelf niet kunnen. En dan hoop ik dat de wethouder tegen die tijd ook wat huiswerk heeft gemaakt op dit punt. En daarnaast schrik ik echt ontzettend van het antwoord van de wethouder. Ze weet nog niet in welke wijk we gaan beginnen in januari 2021. Dat is over 6 maanden en 5 dagen op de punten af. In ambtenarendagen is dat eigenlijk heel weinig als we de hele voorbereiding moeten gaan treffen om te zorgen dat we dan kunnen beginnen met communiceren aan inwoners waar ze aan toe zijn. Dus ik wil het ook heel graag gewoon hebben over de planning, over het tijdspad en over wat de wethouder van ons nodig heeft om er misschien wat meer kracht op te zetten. Wat meer wind onder de zeilen, zogezegd. Want het is echt tijdverspilling, dit, en treuzelen, daar hebben we geen tijd meer voor. Dat zijn mijn twee punten. Dank u.

Dank u wel, mevrouw Van der Gronde, mevrouw Kortman. Mevrouw Kortman heeft de vergadering verlaten. Als ze weer terugkomt, dan zal ik haar nog even de gelegenheid geven het woord te nemen. De heer Bregman, mijn aanvullingen.

Dank u wel meneer Bregman, meneer Dupont. Dank u wel, voorzitter.

Ja, ik ga wel de mogelijkheid benutten om nog te reageren op de heer Van Maldegem in de eerste termijn, toen hij mij niet meer toestond, want de heer Van Maldegem refereerde aan het begrotingsdebat van vorig jaar en het debat dat gisteren heeft plaatsgevonden over zijn initiatiefvoorstel. De lijn van het CDA is heel duidelijk en we hebben een motie als raad aangenomen. Dan is ieder Eneco-gelden aan gaat gewend gaat worden voor de duurzame besteding en daar staan we nog altijd achter. En de heer Van Maldegem had het over onduidelijkheid bij de CDA-fractie. Nou, die is er absoluut niet, maar die is er volgens mij wel bij D66 die enerzijds een voorstel deed voor een motie, daarna haar medewerking gaf aan een raadswerkgroep en vervolgens met een initiatiefvoorstel kwam, allemaal op hetzelfde onderwerp. Maar misschien vergis ik me en heeft de heer Van Maldegem wel een heel duidelijk beeld. Vrij dat als reactie daarop, voorzitter, en dan in een reactie op uw samenvatting, daar kunnen wij mee leven. Wij zullen sowieso met een amendement komen als het gaat om de participatie inzake windmolens. En met een motie als het gaat om de verschillen tussen particulier woningbezit en huurders. Op suggestie van de wethouder zullen wij onze bezwaren over het ontbreken van de handhaving bij bedrijven verder inbrengen en daar wil ik het voor deze tweede termijn bij laten. En ik wil de wethouder natuurlijk wel bedanken voor al haar antwoorden. Dank u.

Meneer Dupon, ik zie dat mevrouw Kortman de vergadering weer bijwoont. Zo mevrouw Kortman, hebt u nog iets voor de tweede termijn? Wij horen u niet, mevrouw Kortman, dan geef ik het woord aan de heer Willemse Jacobson. Voorzitter, dank.

Dank u wel. Ik kan mij goed vinden in de uitgangspunten die u schetst voor het debat in de Raad. Het punt van de windenergie zou ik wel willen verbreden. Volgens mij moeten we met elkaar het gesprek hebben over op welke manier wij het doel van meer lokale energie, duurzaam groene energie willen behalen. Windenergie is een optie, maar ik ben ook nog steeds benieuwd naar de partijen die dat niet als optie zien. Wat zien zij dan wel voor mogelijkheden? Als ik de wethouder goed heb gehoord, als het over 4 windmolens gaat, gaat het over 100 voetbalvelden aan zonneparken. Wat mij betreft zou dat ook onderdeel van het debat moeten zijn. Meneer.

Ja, volgens mij hoeft dat niet meer meegenomen te worden in het debat, want de verschillende leden hebben daar vragen over gesteld en de antwoorden zijn telkens heel consistent geweest dat men geen alternatief heeft op de binnen afzienbare termijn. Dus ja, dat kunnen we nog een keertje over gaan doen, maar daar zie ik het nut echt niet van in.

Dank u wel meneer De Kok. Meneer Willemse Jacobson.

Dank u, voorzitter. Ja, ik hoop toch dat de partijen die met nieuwe voorstellen komen wel alternatieven zien en niet teleurgesteld zijn dat er nu geen duidelijk alternatief op tafel ligt. Dank.

Jawel, dat waren nou even gelijk aan te haken bij mijn voorganger als je het hebt over alternatieven. Ik vind, ik wil eigenlijk niet op de stoel van het college gaan zitten. Ik vind namelijk dat zij daar een rol in hebben. Maar als ik nou wat moet noemen, dan is er bijvoorbeeld: we hebben groene gebieden waar wel gebruik gemaakt kan worden van geothermie. En er zijn voor wat betreft windenergie ook andere toestellen die energie opwekken. Nou, windbomen bijvoorbeeld. En er zijn ook nog andere toestellen voor. Dat wil ik graag meegeven, maar wij gaan een motie indienen. Dan heb ik als tweede punt: wil ik even mevrouw Van der Gronden bijvallen, want ik vind als je in 2020 pas komt met welke wijken aan de beurt zijn, ik zou willen pleiten om die lijst van wijken zo snel mogelijk beschikbaar te hebben, zodat eigenaren en VVE's daar rekening mee kunnen houden, ook met hun budgetten dat er de energietransitie in hun wijk aan zit te komen. Dus daar wil ik echt met klem voor pleiten, want op die manier hou je mensen ook aangehaakt. En dan een punt waar de wethouder niet op ingegaan is, dat is de coronacrisis. Wij vragen ons dus af als Gemeentebelangen wat de effecten dus zijn van het thuiswerken, het minder verkeer, en we vragen ons dus af. We zouden willen graag voorstellen om volgend jaar een herijking te doen of inderdaad het nieuwe normaal waar we het allemaal over hebben, of dat inderdaad normaal aan het worden is. En als ik daarin een toezegging kan krijgen van de wethouder, prima, anders overwegen wij een motie omdat wij het wel belangrijk vinden om dat overzicht te hebben met het oog op hoe verder hiermee. Tot zover, voorzitter. Dank u.

Wel, mevrouw de voorzitter, ik zie dat mevrouw Kortman weer in de gelegenheid is om te spreken. Mevrouw Kortman, gang tweede termijn.

Dank u wel, voorzitter. Ja, bedankt aan de wethouder voor het beantwoorden van de vragen. Ik sluit me aan bij uw voorstel om dat mee te nemen naar de Raad voor het debat. Die drie punten die u ook noemde, de wind, het warmtenet en de zon en de windenergie, daarover wil ik nog zeggen, want ik heb even een deel gemist, omdat de verbinding hier even werd verbroken, dat wij het heel erg belangrijk vinden om dat juist nog een keer te kunnen bespreken. Het is een te belangrijk onderwerp en voor wat de VVD betreft lijkt het nu een te zwart-wit stelling, zon en windenergie en verder geen alternatieven. En er wordt gevraagd naar de fracties om alternatieven. Maar ik denk ook dat we die vraag bij het college neer kunnen leggen, dus ik sluit me er graag bij aan om in het debat voor de Raad daar juist nog wel over te hebben. Dank u wel.

Voorzitter, dank u wel. Ik wilde nog even eraan herinneren, u en de wethouder, dat de vragen die D66 had gesteld over het participatie-ambitieles zich verhouden tot de participatieaanpak van de omgevingsvisie en welke participatierondes de lessen daarvan worden meegenomen. Dat waren de twee vragen die de wethouder niet heeft beantwoord. Het valt natuurlijk onder de participatie, maar ik zou toch graag, als het mogelijk is, nog even kort een reactie van de wethouder daarop willen hebben. En, ik ben het eens met uw punten van het overhevelen naar het debat, uw samenvatting. Ik wou nog wel met klem vragen of wind en zonne-energie label base financieel onzeker kan niet in de eerste transitieperiode nu al worden gekeken naar ook eventueel buiten onze gemeentegrenzen het inzetten van zonnevelden. En ik zou graag dat D66 ook een motie op deze inventarisatie in de eerste transitieperiode gaat indienen. Dank u wel.

Dank u wel, mevrouw Bosch. Wethouder van Eekelen, ik heb geloof ik een viertal vragen gehoord. Misschien bent u nog in de gelegenheid om daarop te reageren. Wethouder van Eekelen. Ja, dank u.

Wel voorzitter, even kijken of ik nu al een vraagje heb. Het gaat eerst eens over het tijdspad. Mevrouw Van der Gronde had het daarover, mevrouw Veluwe ook. En, het is niet zo dat wij op 1 januari 2021 gaan beginnen met een wijk en dat dat dan in een jaar klaar moet zijn. Wij nemen daar 10 jaar de tijd voor, dus we gaan een transitievisie warmte maken. Daarin maken we een schema voor alle wijken. We gaan in 2021 beginnen met één wijk en dan nemen we daar 10 jaar voor, dus daar gaan we participatie in doen. Dan gaan we de hele transitie in doen en dus het is niet zo dat die mensen overvallen worden en dat het allemaal in een paar weken tijd geregeld moet zijn. We gaan daar echt, echt de tijd voor nemen met mensen.

Dan de bus is aanvullende interruptie van mevrouw Van der Ronde, mevrouw Van der Bron.

Dank u wel, voorzitter. Ja, ik wil hier nou toch heel even op doorvragen als het mag, want natuurlijk. Gaat u 10 jaar de tijd geven aan iedere wijk vanaf het moment dat ze daar bijvoorbeeld eerst te horen krijgen dat de transitie begint en dat ze van het gas af moeten? Mijn zorg is: weet u wel waar u mee bezig bent als u nu nog niet kan zeggen waar u over 6 maanden voor het eerst de brieven op de mat laat vallen? Het is toch onvoorstelbaar dat u nog niet weet wat het plan is, althans, dat het nog niet duidelijk genoeg is dat u kunt zeggen: in deze wijk gaan we voor het eerst beginnen met de proef van het gas af. U bent nu tijd aan het verspillen aan treuzelen met voorbereiden die u eigenlijk moet geven aan de wijk straks om dus 10 jaar lang van het gas af te kunnen, en anders komt u helemaal niet aan uw doel van in 2030 de eerste wijk van het gas af. Snapt u? Dus ik wil niet, ik hoef niet antwoord op de vraag hoe lang de wijk de tijd krijgt om van het gas af te gaan. Ik wil antwoord op de vraag: wanneer weet u in welke wijken u gaat starten en hoe gaat u in vredesnaam elkaar krijgen dat we weer in 6 maanden tijd weten waar u op 1 januari begint met brieven sturen dat de wijk van het gas af moet? Dat is mijn vraag. Sorry dat hij te lang werd.

Dank u wel, mevrouw Van der Gronde en meneer Van Eekelen. Ja, voorzitter. Kijk.

Wij krijgen de tijd tot en met 2021 voor de transitievisie warmte en tot en met 2021 hebben wij dus de tijd nodig om te kijken waar we wanneer gaan beginnen. En op het moment dat wij die transitievisie warmte hebben en die hebben we dan ook gepresenteerd, dan gaan we beginnen met de eerste wijk en dan gaan we ook aan die wijk vertellen waar we gaan beginnen. En dan gaat die periode van 10 jaar in, dus dit is gewoon wettelijk geregeld. Wij moeten gewoon voor eind 2021 deze visie warmte opleveren en met daarin de volgorde. Red harde.

Dus mevrouw Van der Gronde, laatste interruptie op dit termijn op dit tweede punt. Daarna mevrouw Veluw. Mevrouw Van der Gronde, dank.

U voorzitter, dank voor het geduld. Ja. Prima, kunt u mij dan geruststellen dat u in ieder geval zelf een idee heeft welke wijken als eerste zullen worden aangedaan, want over een half jaar is dus 2021 aangebroken en ik hoop dat er al tenminste bij u achter in het hoofd wat in de pijplijn zit. Kunt u me daarop geruststellen?

Een vrouw Veluwe op het veld? Mevrouw Veluwe, op ditzelfde punt, ga uw gang.

Ja voorzitter, nou ja, in feite sluit ik me weer aan bij mevrouw Van der Gronde. Ik vind het gewoon dat zelfs als jij als eerste twee, want het gaat om twee wijken die aan de beurt komen. Als eerste, zelfs als je als eerste twee wijken aan de beurt bent, dan wil je dat zo snel mogelijk weten. En dat geldt ook voor andere wijken die daarna komen en de termijn, en dan kan je 10 jaar hebben om de zaken uit te voeren, maar je wilt gewoon weten wanneer de eerste wijk aan de beurt is of de eerste twee wijken moet ik zeggen. Dus ik vind dat echt een punt. Ik vind dat die wijken zo snel mogelijk geïnformeerd moeten worden. Het haar van enkele

Enkele vraag is, weet je wanneer u eerst de weken voor ogen hebt en in uw achterhoofd welke eerste week dat zou kunnen zijn, gaat uw gang.

Voorzitter, wij zijn nu bezig met de criteria en wij zijn nu ook bezig met de criteria voor de participatie en wij komen. Eind 2021 hebben wij de transitievisie warmte klaar en daarin wordt bepaald welke wijken op welk moment aan de beurt zijn en we gaan met een zorgvuldig proces in en die criteria hebben we hard nodig. Niemand wordt overvallen en iedereen wordt meegenomen, grondig en zorgvuldig. Dan, volgens mij had mevrouw Velu gevraagd, daar heeft u inderdaad gelijk in. Over de coronacrisis. Ik weet eerlijk gezegd op dit moment niet wat thuiswerken en dergelijke doet. Ik weet wel dat dit over een langere periode gaat tot 2050, dus ik hoop wel dat dan de gevolgen inmiddels van de coronacrisis wel verholpen zijn, dus ik moet u dit antwoord echt voor de korte termijn schuldig blijven. Maar ik zie voor de lange termijn, denk ik wel dat wij gewoon onze huidige inventarisatie kunnen aanhouden. Dan de participatie met de omgevingsvisie. Dat moet ik eerlijk gezegd even met mijn collega Rouwendal overleggen. En ik neem aan dat daarover en weer mocht er als gevolg van de energietransitie in de omgeving iets wijzigen dat dat in de omgevingsvisie verwerkt wordt. Maar daar kom ik graag even bij u op terug. Als u dat goed hebt, mevrouw Bosch. En heb ik dan nog antwoorden gemist? Vragen? Vraag ik even aan u, voorzitter. Ja, nog...

Nog een vraag die we gemist hebben over de samenhang tussen de participatie in dit traject en die bij de omgevingsvisie. Met daarvan enkele. Ja

Ik dat probeerde. Ik denk dat ik als antwoord moet geven dat ik dat even schuldig moet blijven aan mevrouw Bos. Ik kom daar even op terug. Mijn collega Rouwendaal is bezig met de participatie op de omgevingsvisie en hoe dit daarin past. Wij gaan ons eigen participatietraject volgen als het gaat over de energietransitie. Maar eigenlijk zal dat toch samenkomen met de omgevingsvisie, maar hoe precies? Dat zal ik haar nog apart beantwoorden. Dankjewel nog.

Nog even de laatste interruptie van mevrouw Bos en dan wil ik graag tot een afronding komen. Mevrouw Bos, gaat uw gang. Dank u.

U voorzitter, de tweede vraag die ik ook had was: welke lessen gaat u meenemen uit de participatieronde bij de omgevingsvisie? De eerste vraag heeft mevrouw Van Eck inderdaad beantwoord. Met de tweede vraag lag dat nog open. Dank u, mevrouw voorzitter.

Voor excuus, wethouder van Eekelen, laatste antwoord op deze vraag. Vindt u...

Is het goed als ik die gelijk meeneem met die andere vraag? De participatievraag, dan maak ik daar een mooi antwoord van voor mevrouw Bos. Dank u wel. Dan.

Meneer Makhoukhi, een interruptie. Meneer Maslouhi. Mijn excuses. Ik wilde toch naar een afronding gaan en het volgende onderwerp over de participatieaanpak in de omgevingsvisie. Dus ik denk dat we nu gewoon voorzichtig aan het overstappen zijn naar het volgende agendapunt. Excuus. Graag. Nou. Excuses.