2.a Raadsvoorstel Vaststellen notitie Duurzaam Bouwen

Nou, dankjewel, dankjewel voorzitter. Ten aanzien van het stuk over duurzaam bouwen denken wij dat we een gedegen notitie hebben die we inhoudelijk ook prima kunnen steunen, dus ook complimenten daarvoor, met uitzondering dan misschien voor het taalgebruik. Er wordt ook een opmerking over gemaakt in de reacties van de burgers. En dat brengt me dan ook op de reactie op die opmerking van de burgers. Ja, ik vond dat echt wel ten opzichte van het document zelf echt te herstellend, dus ik denk dat er veel meer gedaan zou kunnen worden met de vragen die daar gesteld zijn en de opmerkingen die gemaakt zijn. Waaronder bijvoorbeeld het taalgebruik. Dus ja, ik zou u daardoor willen verzoeken om daar nog eens goed naar te kijken. Dat komt ook een beetje terug op de participatie van burgers en het waarderen daarvan. Dat kan een stuk beter, dus dat zou ik mee willen geven.

Dank u wel, heer Hielkema. Dan de heer Elenbaas van GroenLinks, gaat uw gang. Ja, dank.

U wel, voorzitter. Nadat ik als nieuwkomer in deze Raad die notitie duurzaam bouwen toegeschoven kreeg, heb ik eerst geprobeerd een kleine rondgang te maken langs vertrekkende raadsleden met de vraag wat zij nou vonden van deze notitie. En ik moet hier zeggen dat het meest voorkomende antwoord was: dat staat mij op dit moment niet helder voor de geest. Het is misschien ook niet zo vreemd, want deze notitie heeft een lange voorbereidingstijd gekend en er zijn veel specialisten om advies gevraagd. Het is een inspraakprocedure geweest enzovoort. Maar ik moet u zeggen dat ik bij het lezen van die notitie steeds enthousiaster ben geworden over de mooie doelstellingen en ambities die wij ons als gemeente voornemen. De duurzaam gebouwde omgeving moet volgens deze notitie een omgeving zijn waar mensen optimaal functioneren, zich prettig voelen, waar zo min mogelijk belasting is van het milieu, bij de realisatie van de bouw, bij het gebruik ervan en bij een eventuele sloop. Het moet nu en in de toekomst waardevol zijn, moet voldoen aan de gebruikers en aan milieueisen. Nou, dit zijn, lijkt mij, allemaal zaken waar niemand echt iets tegen kan hebben en die op algemene instemming kunnen rekenen. Deze notitie gaat over niet al te lange tijd samenvallen, denk ik, met de nieuwe Omgevingswet die per 1 januari 2023 van kracht wordt en die de Wet ruimtelijke ordening en een heleboel andere wetten en algemene maatregelen van bestuur gaat vervangen. En dat betekent dat we vanaf nu in onze gemeente volgens deze notitie, en ik citeer, toekomstbestendig moeten zijn met oog voor de omgeving met kwaliteitsgaranties. Het moet allemaal circulair zijn. Nou, u begrijpt dat ik van al deze voornemens zeer enthousiast ben geworden, want het lijkt op een aantal punten wel alsof ik het verkiezingsprogramma van GroenLinks zit te lezen. Het doel is om klimaatneutraal te zijn in 2050 en een circulaire bouweconomie te hebben in 2050. Nou, dat zijn natuurlijk prachtige voornemens en het zou prachtig zijn als het allemaal lukt. Onze fractie steunt deze motie van harte, maar toch nog twee opmerkingen. Er wordt gesproken over 4.500 tot 5.000 nieuwbouwwoningen tot 2040. Dat lijkt op zijn zachtst gezegd aan de krappe kant, want u weet, we hebben het er net ook over gehad hoe groot de vraag naar woningen is. Dus mijn kanttekening is en mijn vraag is eigenlijk: is dat cijfer nog op te krikken? En dan de laatste opmerking. Het is vaak zo dat als een instantie een mooie nota heeft geproduceerd, wat nu het geval is, dat men het idee heeft dat daarmee ook het probleem is opgelost. En ik hoop dat dat hier niet zo is en dat we alles in het werk kunnen stellen om deze doelstellingen die in deze notitie staan te realiseren. Dank u wel.

U weet wel de heer Elenbaas, daar gaan we naar. Mevrouw van der Heijden van het CDA. Ja voorzitter, dank.

Dank u wel. Ook voor mij kan ik bijna zeggen, copy-paste van de introductie die mijn collega net gaf, want hè? Nieuwe dikke notitie en dan ga er maar eens induiken en voorkom ook dat je alles dunnetjes gaat overdoen wat heel veel mensen hier al eerder hebben besproken. Korte reactie, wel nog een aantal vragen over de notitie. Op hoofdlijnen vinden we het een prachtige nota met de vele ambities die we als gemeente hebben op het vlak van duurzaam bouwen en tegelijkertijd duizelt het mij als lezer en dat zal voor de meeste lezers gelden. Af en toe wel als je kijkt naar de terminologie hè. Natuurinclusief, klimaatadaptief, toekomstbestendig en dat willen we allemaal. En voor het CDA zijn drie dingen eigenlijk van belang. Als we naar deze notitie kijken, stellen we binnen al die zaken die we willen bereiken dan de juiste prioriteiten. Gaat het geld ook zoveel mogelijk naar maatregelen en niet vooral naar praten over maatregelen. En hebben we als gemeente ook genoeg kennis en expertise in huis om deze doelen op de gestelde termijn te kunnen bereiken? Even kort iets over die drie zaken. Als het gaat om prioriteiten, hè? Als iets blijkt uit de notitie is het wel de noodzaak voor de gemeente om een stevige regierol hier op te pakken. Maar op wat precies? Bij welk bouwproject volgens het CDA zijn dat geen keuzes die we aan de markt moeten overlaten, is gezonde lucht bijvoorbeeld belangrijker dan circulair bouwen of geluidskwaliteit even belangrijk als een groen dak. Voor ons CDA zouden de prioriteiten moeten zijn: isoleren, inzetten op isoleren. Dat zien we ook terug in de notitie, daar zijn we blij mee. Meer groen bij nieuwbouw, maar ook bij bestaande bouw en gebruikskwaliteit. Want uiteindelijk gaat het natuurlijk om, waarom bouwen we voor onze inwoners? Door de notitie heen zien we dus ook dat dat isoleren continu terugkomt als standaard prioriteit. Dat steunen we, maar we horen graag hoe het college denkt over prioritering van alle andere duurzaamheidsaspecten die door de hele notitie terugkomen en ook wie zo'n prioritering per bouwproject dan zou moeten bepalen. Kan de wethouder bijvoorbeeld aangeven hoeveel pilots er op dit moment al lopen met dat prestatie-instrument GPR Stedenbouw of wanneer de eerste pilot daarmee gaat starten? En hoe wordt de Raad geïnformeerd over de resultaten en de gekozen prioritering met het gebruik van het instrument? Er wordt natuurlijk gesproken over vier uitgangspunten voor de gemeente, hè? Die we hanteren bij duurzaam bouwen. Ook daarin lezen we bijvoorbeeld als het gaat om het principe oog voor omgeving, duurzaamheid stemmen we af op de mogelijkheden binnen een ontwikkeling en we prioriteren per project welke accenten van duurzaam bouwen het beste passen. Ook daar dus de vraag, wie bepaalt dat dan per project en hoe kijken we daar als Raad tegenaan? Vinden we dan inderdaad in het ene project klimaatadaptief toch wat minder belangrijk dan groen? Hoe kijkt de wethouder daar tegenaan? Laatste voorbeeld van gebrek aan prioritering wat we als CDA zien in deze notitie? Het gaat er onder andere om, hè, wat brengt zo'n project nou precies op? En in de notitie wordt terecht opgemerkt. Het zou nooit alleen maar moeten gaan over de financiële kant van het verhaal. Meer kosten, meerjarenplannen. Het gaat ook over de maatschappelijke baten. Tegelijkertijd spreekt de notitie over inzet op groen bij nieuwbouw, maar waarom alleen bij nieuwbouw? Uit het rapport wordt ook duidelijk dat juist inzetten op groen zo belangrijk is voor heel veel van de doelen, dus waarom niet ook standaard inzetten op groen op dezelfde manier als dat ook wordt voorgesteld voor energieneutraal? Tweede stukje: investeren in maatregelen in plaats van in het praten over maatregelen. In de financiële paragraaf, als je gewoon even op een rijtje gaat zetten van hé, hoeveel geld gaat er nou naar maatregelen? Dan valt het CDA wel op dat er vooral veel geïnvesteerd lijkt te worden op korte termijn in zaken als training en opleiding van de eigen organisatie. Het uitwerken van communicatiemateriaal, onderzoeken, procesoptimalisatie. En dat terwijl ik denk dat we het met zijn allen in elk geval erover eens zijn dat wat echt winst gaat opleveren als het gaat om duurzaam bouwen. Dat zit niet in die zaken, maar in zaken als isolatiemateriaal, groene en vijver daken, zonnepanelen. En als het dan toch naar de interne organisatie gaat, dan wat het CDA betreft vooral naar de salarissen van gemeentelijke medewerkers met expertise op het vlak van bouwvergunningen en duurzaamheid. We zouden het ontzettend zonde vinden als CDA als we over vier jaar moeten constateren dat vooral veel geld is opgegaan aan allerlei ondersteunende zaken, ambtelijke ondersteuning, consultants, communicatie in plaats van naar de daadwerkelijke maatregelen. En we horen ook daarvan graag een specificatie ontvangen we graag van de wethouder van, hoeveel wordt er nou daadwerkelijk geïnvesteerd in de maatregelen versus alle randvoorwaardelijke zaken daaromheen, zoals ambtelijke expertise, communicatie, consultants en dergelijke? Laatste over die kennis en expertise in huis en het inwerkprogramma hebben we ook te horen gekregen van de gemeentesecretaris. Hoe lastig het is om ambtelijke capaciteit in huis te halen en te behouden, zeker ook op dit thema. We vragen ons af als CDA, hoe verhoudt dus wat er in de notitie staat over het belang van bouw en kwaliteit en de juiste kennis en expertise in huis halen hierop zich tot wat de gemeentesecretaris eerder noemde over het tekort aan ervaren krachten en expertise, met name juist op duurzaamheid en bouwen. En wat is de wethouder van plan op het moment dat die expertise niet in huis is? Hoeveel geld mag bijvoorbeeld gaan naar externe expertise ten opzichte van het investeren in de maatregelen? Een laatste en dan is meer feitelijke vraag nog. Er wordt natuurlijk gekeken naar het kostenplaatje. In hoeverre is dat nog actueel, aangezien in de meerkostenberekening nog geen rekening is gehouden, lijkt ons, met de enorme stijging van grond- en materiaalkosten. In de afgelopen maanden is daar nog een actualisatie van mogelijk. Tot zover. Dank u.

Mevrouw Van der Heijden, een doorwrocht betoog. Ik kan me voorstellen dat er ook heel veel meer technisch lastige vragen niet onmiddellijk kunnen worden beantwoord. Die kunnen ook van tevoren worden gesteld, zodat het wat vlotter vanavond aan toe kan gaan. Dat is iets voor de volgende keer. Ik geef het woord aan de heer Van Wijk van Gemeentebelangen. Ja

Dank voorzitter, ik wilde net zeggen dat het misschien wel schriftelijke vragen zijn allemaal die we horen. Met dit raadsbesluit gaan we belangrijke kaders stellen voor duurzaam bouwen in Leidschendam-Voorburg. Het is een kader, dus wat wettelijk moet en wat ambitie van de gemeente is. Gemeentebelangen is blij met het voorliggende plan en is vooral blij dat dit document is samengesteld met de input van een ontwikkelaar. Zij weten immers wat er reëel en haalbaar is in duurzaam bouwen. Er ligt in onze ogen een goed en bruikbaar document waarmee we aan de slag moeten en het liefst zo snel mogelijk. Maar hoe krijgen we iedereen mee nu de bouwkosten sterk aan het stijgen zijn? Graag een reactie van de wethouder hierop. Gemeentebelangen wil dat we zo snel als mogelijk aan de slag gaan en daarover heb ik drie opmerkingen. Op 22 december eindigde de inspraak. Er zijn drie reacties gekomen, waarvan er twee zijn beantwoord. Hoe is het dan mogelijk dat dit onderwerp pas in mei in de raad wordt vastgesteld? Op bladzijde 39 staat te lezen dat we starten met een pilot circulair bouwen. We denken dat er geen tijd meer is voor pilots en laten we vooral beginnen. Hoe kijkt de wethouder hier tegenaan? En als laatste, voorzitter, op dezelfde bladzijde wordt gesproken dat er in 2022 en 2023 inspiratiemateriaal gemaakt gaat worden voor verschillende doelgroepen. Wij vinden dat dit een tandje sneller kan en dat er ook goed nagedacht moet worden over hoe we met name bewoners weten te bereiken met deze ideeën en uitgangspunten. Dank u. Dank u wel.

De heer Van Wijk, dan gaan we tot slot naar de heer Van Hoogdalem van de PvdA. Ja, ik

Ziet u het ja in de gang. Ja, dank u wel, voorzitter. Er ging een hele nieuwe wereld voor mij open toen ik deze notitie las en ik werd er eigenlijk steeds vrolijker van, want ik denk beleidsmatig zal het dus niet aan mankeren dat wij in Leidschendam-Voorburg duurzaam gaan bouwen. Dat klopt wel. Toch heb ik nog wel een paar kleine vragen, want ik ben benieuwd hoe, als we deze notitie hebben vastgesteld, hoe zich dat nu vertaalt en doorwerkt in andere zaken. Onder andere, hè, duurzaam bouwen richt zich op nieuwbouw, maar ook op ingrijpende renovaties. En leidt de vaststelling van dit beleid tot aanpassing van bijvoorbeeld de prestatieafspraken die wij hebben met de woningbouwcorporaties? En denk daarbij vooral aan het Oranjekwartier, wat op de schop moet. Leidt dit beleid tot aanpassing van afspraken die we met Schouten zijn gemaakt over renovaties? De eerstkomende die op de rit staat, is volgens mij de Vijverhof. De notitie spreekt ook over circulair bouwen. Dat is op zich een heel goed initiatief en er wordt gesproken over pilots. Kan de wethouder misschien al zeggen aan welke pilots hij denkt? En tot slot, circulair bouwen wil een bouwhub creëren en ook dat lijkt ons wel een heel aardig plan, omdat je daarmee bestaande materialen en gebruikte materialen weer in circulatie brengt. De marktpartijen moeten dat gaan realiseren. Zijn er ideeën hoe die marktpartijen gestimuleerd kunnen worden? Dank u, voorzitter. Dank u.

Wel, heer Van Hoogdalem, dan zijn we aan het eind van de eerste termijn van de kant van de commissie en dan vraag ik aan de wethouder om namens het college hierop te antwoorden. Wethouder Rabin Baldewsingh, dank u.

Wel voorzitter. Ik wil daarom dank aan de leden van de commissie voor hun inbreng. Naast mij zit inmiddels de wethouder. Hij heeft minder verstand van tiny houses, maar heel veel van duurzaam bouwen. Dus ik ben blij dat hij nu naast me zit, voorzitter, en verder ook blij met de inbreng. Ik geloof dat ik met dit stuk weer een beetje heb goedgemaakt wat ik met het vorige stuk bij de commissie een beetje negatieve toonzetting heb veroorzaakt, maar nu is het wat positiever allemaal. Ja, het is wel inderdaad, dat ben ik wel met mijn Hylkema eens, wel een wat ambtelijk stuk geworden, dus ook met het bijbehorende taalgebruik. Maar er komen dus inspiratieboekjes waar we aan de gewone, nou ja, gewone mensen, de inwoners gaan uitleggen wat hier precies bedoeld wordt. En daar gaan we ook het taalgebruik wat concreter maken. Dit is het echt wel, ja, het stuk voor op het stadhuis, daar ben ik wel met u eens. Maar we gaan dus weer het beleid begrijpbaar maken. Even richting meneer Elenbaas, 4 tot 5000 woningen. Dat aantal komt uit een ander beleidsstuk en dat is gebaseerd op het aantal bouwprojecten dat nu loopt en wat wij dus denken dat daaruit aan opbrengsten is aan nieuwe woningen de komende jaren. Dus dat is wat we concreet kunnen verwachten. Dat is niet een streefgetal, maar gewoon, nou ja, de realiteit waar we nu mee werken. Nou ja, we willen graag meer en dat zijn we ook met elkaar over eens, denk ik. Ja, nou ja, we hebben de ambities en doelen genoemd uit het duurzaamheidsprogramma en ik ben het ook met u eens. Dit is natuurlijk het beleid. Ja, beleid kun je altijd prachtig vaststellen op papier in mooie volzinnen en ook in meer concrete praktische zin nog wel vormgeven, maar het gaat ook om de uitvoering en kijken van wat gaan we daadwerkelijk mee doen? Dus ook daar, ja, het probleem, nou zou het ooit opgelost worden, is het nog niet vanavond opgelost. Als we deze notitie vaststellen, dan moeten we er nog steeds hard mee aan de slag. Ja, dat kan dan op verschillende manieren. Op dit moment is het natuurlijk sowieso bij de verduurzaming. Dat is ook in andere stukken die eerder over duurzaamheid zijn vastgesteld in deze raad. Is alvast gesteld van ja, alle energie die je niet kwijtraakt, alle warmte die je vasthoudt, ja, die hoef je niet meer op te wekken, dus isoleren staat op nummer één, hè? Dat is altijd praktisch. Hoe ga je dan verder met die andere prioriteiten? En dat is de vraag van mevrouw Van der Heijden. Ja, dan hebben we binnen een stuk uit te leggen. Je hebt een aantal doelstellingen die je wil bereiken. Tegelijkertijd weet je dat ontwikkelaars zullen zeggen van ja, wat ook meerdere sprekers noemden. De bouwkosten die gaan al behoorlijk omhoog, hè? Dat zijn de kosten van de ontwikkelaar, hè? De gemeente maakt geen bouwkosten. De ontwikkelaar die wil bouwen, die maakt zijn eigen kosten, maar die zal zeggen, ja, als ik alles moet, dan gaat het niet lukken, dan wordt het veel te duur, dan bouw ik niks, dus je moet per situatie gaan kijken van wat is hier het beste mogelijk, hè? Dat heeft te maken met de situering van het gebouw, hoeveel bezonning kun je daar vangen, bijvoorbeeld, hè, dat maakt voor het enige wat het verschil. Nou ja, en dat soort factoren moet je denken om per project te kijken, wat zijn hier de juiste prioriteiten? Maar dat moet je in het gesprek met elkaar, ja, moet je dat in overeenstemming proberen te komen en dat leidt tot bepaalde afspraken die je in een bestemmingsplan terugziet. En dan ziet de raad ook welke afwegingen er zijn gemaakt door het college om dit zo hier af te spreken en dan kan de raad daar ook zijn voor dat geval dan een oordeel over geven. Nou ja, de notitie heet duurzaam bouwen. Volgens mij gaat het om projecten die gebouwd of gerenoveerd worden. Daar mikken we nu op. Daar kun je dit beleid implementeren. Dat wil nog niet zeggen dat je bij bestaande bouw niks meer hoeft te doen, want daar moet ook nog voldoende gebeuren, maar het speerpunt van de notitie is natuurlijk op de nieuwe bouwprojecten die daar komen. Nou ja, we willen een pilot gaan doen met GP, maar we hebben die hier nog niet gestart, dus we weten er nog niet zoveel over te zeggen. En als het gaat over de kosten? De kosten die we nu begroten zijn inderdaad voor het zorgen voor de expertise dat we die in huis halen bij de ambtelijke organisatie, zodat die goed met de ontwikkelaar het goede gesprek kan voeren over welke materialen je moet gebruiken, hoe die moet gaan bouwen. Om, nou ja, je ook niet door iemand met meer kennis in de hoek te laten duwen, maar dat je echt zelf ook op niveau kunt meepraten om het goede resultaat te behalen en de kosten van het project zelf, hè? Ten koste van het bouwen zelf. Ja, die draagt de ontwikkelaar eigenlijk. Die wil een project ontwikkelen. Die heeft ook de opbrengst straks met de verkoop van de woningen, dus daar draagt de gemeente geen kosten in bij. Dus het gaat echt puur om de kosten van de organisatie om daar de expertise op peil te houden en inderdaad, daar zullen we misschien ook mensen van buitenaf tijdelijk moeten inhuren om ons die expertise te geven, hè? Dat is dus het linkje met wat de gemeentesecretaris zegt. Niet alles hebben we in huis, maar dat moeten we wel gaan ontwikkelen, want we willen als gemeente hier wel ons stevig op kunnen positioneren. Ja, meneer Van Wijk zei het nog, in december was het laatst ter inzage. Waarom is het dan pas in mei in de raad? Ja, de vorige raadsvergadering was 22 februari, de nieuwe verkiezingen gehad? Dat kan u niet ontgaan zijn, ja, en voordat we gaan nog veel waard je de commissievergadering in januari en dan moet je ook nog de aanlevertermijnen van de raad zijn ook nog zodanig dat dit echt wel de snelst mogelijke raadsvergadering was waarin dit kon. Meneer Van Roda vroeg me nog van, heeft dit gevolgen voor de prestatieafspraken met de corporaties? Ja, die worden van jaar tot jaar opnieuw gemaakt en dan neem je het gemeentelijk beleid in zijn volle breedte mee in de gesprekken, dus ook deze punten mee komen. Maar ja, ook voor de nieuwbouwwoningen van corporaties geldt natuurlijk het nieuwe beleid. Voor de scholen komt volgens mij een brief aan in de stemming. Zeggen van duurzaamheid hebben we al gezegd dat we bij gaan dragen aan de verduurzaming van scholen, dus ook daar kunnen we dit voor gebruiken. Ja, de stijging van de bouwkosten hebben meerdere mensen op gewezen. Ja, dat is natuurlijk een landelijk probleem. Maar nou ja, wat ik al meerdere malen heb gezegd. In die zin raakt dat dit beleid niet, want die stijging van de bouwkosten is vooral een probleem voor de ontwikkelaar. Die moet meer kosten gaan maken voor zijn bouwproject. Het heeft zijdelings nu wel een raakvlak dat hoe duurder het wordt voor de ontwikkelaar, hoe lastiger hij het vindt om aan allerlei eisen te voldoen. Want hoe meer eisen die moeten doen, hoe meer die kosten stijgen. Maar tegelijkertijd moeten we ook op de duurzaamheid wel blijven inzetten, toch eisen blijven stellen, dus het wordt inderdaad nog een hele klus. Dat noemde meneer Van Hoog daarom terecht van. Hoe gaan we die marktpartijen nou bewegen om meer te doen dan wat wettelijk vereist is, hè? Want dat willen we eigenlijk, het uitdagen beleid, het verleiden beleid van doe daar toch een beetje extra. Nou ja, dat kun je natuurlijk toch wel kijken om ze ook te bewegen tot, nou ja, wat in de notitie wordt genoemd, wat is de restwaarde van je gebouw? Hoe kun je misschien de maatschappelijke opbrengst toch op een bepaalde manier nog verdisconteren in je prijs? Nou ja, dat zijn ook dingen die we ook gaandeweg moeten gaan leren als gemeente, want het is ook voor ons voor een deel ook onontgonnen terrein. Maar we zien hier wel echt het belang van in om deze uitdaging wel aan te gaan, dus ook hier geldt, denk ik, een beetje net als bij het vorige onderwerp van we gaan het gewoon proberen en we gaan tegenaan lopen wat mogelijk is en wat niet mogelijk is. Maar we moeten wel met ambitie beginnen, want anders dan komt er niets van terecht. Tot zover, voorzitter. Dank u.

Wel. Ik zie een verhelderende vraag van de heer Hielkema, de heer Hielkema van D66.

Netjes opgevoed, ik ben gewend mensen uit te laten praten. Ook een beetje oefenen met interrumperen wat mij betreft. Druk zwaait.

Zo is dat? Nee, ja, dat is toch wel even terugkomen op het punt dat ik eerder maakte, hè? Dus dit document is niet alleen maar voor het gemeentehuis wat mij betreft. Het wordt ook ter inzage voor burgers neergelegd, dus dan moet je volgens mij ook bij het schrijven ervan rekening houden met: voor wie maak ik dit eigenlijk, hè? Dus ook om zo'n technisch ingewikkeld onderwerp juist toegankelijk te maken voor mensen die graag meedenken. En dan zou ik denken, als zo'n opmerking gemaakt wordt, neem hem dan ter harte en denk daarover na als gemeente. Dus misschien heeft het met cultuur te maken, want nu is de conclusie eigenlijk, hè? De gemeente ziet geen reden om het te herschrijven, terwijl ik denk van ja, waarom zou je zo reageren? Dus ik hou nog even vast aan: volgens mij moeten we ook proberen te leren van wat er terugkomt vanuit de burgers, om zo maar eens.

En de vraag is, bent u het hiermee eens, denk ik dan?

En de vraag is, wat vindt de wethouder daarvan?

Ja, u zegt eigenlijk dat de inspiratieboekjes leuk zijn, maar dit stuk is ook ter inzage gelegd. Dat moet ook helder zijn. Dat ben ik met u eens. De zin "Er is geen reden om te schrijven" is misschien wat kort door de bocht geformuleerd, maar als je hem inderdaad gaat herschrijven, ja, dan moet je hem ook weer opnieuw ter inzage leggen. En dan gaat hij een paar maanden opschuiven. Als u dat geen probleem vindt. Ik vind duurzaamheid een belangrijk onderwerp en hecht daar graag snelheid aan, zeker als er dan maar 3 reacties zijn. 3 Mensen die sowieso de moeite nemen mag ik interrumperen, hè?

Dat maak ik uit, maar ik zie inderdaad de heer Jukema nog een vervolgvraag.

Nou, je kan er ook van leren voor de volgende keer en dan kan je ook teruggeven, hè? Wat mij betreft verdient het hele stuk nu herschreven te worden. Dat was niet wat ik suggereerde, maar wel dat je teruggeeft: nou, wij hebben het gelezen en we gaan er iets mee doen in plaats van dat we beslissen dat we er niks mee doen.

De heer Elenbaas van der Heijden: Ja, ik.

Ik hoorde de wethouder zeggen: "Het is één cijfer, dan hebben we het over het aantal nieuwe woningen dat uit een ander stuk komt." En u zei daar kort achteraan: "Ja, we willen graag meer." Kunt u dat verder duidelijk maken? Wat willen we meer? Wat is de ambitie? Wat kan er meer?

Ja, ik ga nog even terug naar meneer Hiddema, als u dat goed vindt, die zei van ik, ik probeer uit te leggen waarom die zin zo stond, maar u heeft wel gelijk. Dat neemt niet weg dat we bij een volgend stuk van tevoren moeten nadenken of het beter opgeschreven kan worden. Daar zijn we het over eens. Dan meneer Helebaas. Ja, het probleem in onze gemeente is dat wij als gemeente weinig eigen grond hebben, dus er wordt gebouwd op grond van anderen die naar de gemeente toekomen. Wij hebben een bouwplan voor deze grond, hè? Wij kunnen niet een grondeigenaar vertellen van gaat u daar even bouwen? Dus dat betekent, we willen graag meer, ja, dan kan ik geen streefcijfer bij noemen, want we merken alleen dat er, hè, dat dat kan niemand ontgaan dat er woningnood is en dat we die voorlopig met dit tempo, waarin het nu gaat, ook de komende jaren niet oplossen. Daarom willen we graag meer, maar ja, u kunt er verder geen beleidsuitspraak aan mij ontlokken, want we zijn afhankelijk van, nou ja, wat mensen op hun grond willen gaan bouwen en wat daar mogelijk is. Helder dan.

Dan mevrouw Van der Heijden van het CDA. Ja, dank.

U voorzitter, ook een vraag ter verduidelijking. Als het gaat om die prioritering binnen al die aspecten van duurzaam bouwen. U gaf aan het verschilt per project, want het heeft te maken met de situering van het project en wat een ontwikkelaar ook mogelijk acht. Tegelijkertijd klopt het dat ik wel goed lees in de notitie dat de gemeente Leiden als uitgangspunt in elk geval altijd energieneutraal bouwen zegt. Die zou er altijd in moeten zitten, dus dat dat wel een prioriteit is. En zo ja, ziet u dan nog wel ruimte voor de gemeente om aanvullend te prioriteren in dat hele lijstje ten opzichte van ontwikkelaars?

Ja, het energieneutraal. We hebben de BENG-norm, hè? Dat is dus het bijna energieneutrale gebouw. Dat is al een wettelijke norm, dus daar moeten ze sowieso aan voldoen, dus daar ja die prioriteit staat, zeg maar. En nou ja, dan heb je dus nog veel meer andere eisen die we ook hebben en daar kunnen we dus per project in zien, in kijken van nou, wat past hier het beste met dat energieneutraal? Ja, dat is zo belangrijk, dat ligt daar wettelijk vast, dus daar kunnen we ook geen lagere prioriteit aan geven dan de wet geeft. Ja

En vindt u dan als wethouder ook dat je bij de andere aspecten nog zou moeten prioriteren als gemeente? In plaats van dat af te laten hangen van de ontwikkelaar.

Nou, we laten het niet afhangen van de ontwikkelaar, voorzitter. Kijk, het mooiste is natuurlijk als je alle punten in elk project allemaal kon realiseren. Tegelijkertijd moet je wel realistisch zijn, dat gaat gewoon niet altijd lukken. En als iemand met een verhaal komt van ik kan dit niet, of ik kan dat een beetje minder, maar dat een beetje meer. Kijk, zo moet je natuurlijk het gesprek voeren. Mijn ervaring met ontwikkelaars is dat ze beginnen met dat er heel weinig kan. Nou, als je daar meteen in meegaat, dan ben je vrij snel uitgepraat en dan gebeurt er niet zo heel veel, dus je moet zeggen van nou, we willen toch dit en dat en ga ik. En daar heb je ook die andere expertise dus voor nodig hè? Om ook echt gericht te kunnen zeggen van nee, want ik heb er ook verstand van. Dit kan wel hè? En dan kun je gaandeweg het gesprek voeren met elkaar van nou, dan doen we dit wel een beetje en dan doen we daar misschien niet het maximale, maar daar misschien wel weer meer als u hoopt, ja, zo werkendeweg moet je met elkaar tot een goede afweging komen, hè? Dat is een beetje het doel van hoe we willen gaan werken.

Oké, dank u wel. Dan de heer Van Wijk, Gemeentebelangen, met een vraag.

Ja, dank u voorzitter. U eindigde uw verhaal daarnet met ambitieuze plannen. U heeft nu net in het verhaal gezegd dat we vooral kijken naar wat wel kan, in plaats van wat niet kan. Dat miste ik in het vorige verhaal over de tiny houses. Maar goed. Even de vraag van meneer Hielkema, dat volgens mij niet echt in Jip en Janneke-taal voor onze inwoners was geschreven. Maar ik heb, dacht ik, ook gelezen dat er wel boekjes uitkwamen in een later stadium, hè? Waar het wel weer duidelijk wordt? Ja, oké, dan heb ik dat goed gelezen. En u hebt gezegd, de kosten, de bouwkosten voor het duurzaam maken, die lopen ongeveer per dag op. In hoeverre denkt u dat dat de plannen kan gaan stagneren? U zegt, het is een hele klus, maar in hoeverre kan het ook stagneren in deze projecten? Ja, kijk...

Kijk, de oplopende bouwkosten zorgen natuurlijk nu al voor stagnatie in projecten, hè? Omdat ontwikkelaars, nou ja, gewoon soms materiaal ook niet kunnen betalen, kunnen ze niet eens krijgen, omdat het gewoon niet, niet, niet voorhanden is, hè? Dus dat leidt nu al tot vertraging in de bouw. Kijk, natuurlijk heel, heel simpel geredeneerd. Hoe meer eisen je stelt, hoe langer het duurt en hoe duurder het wordt. Alleen als je zo gaat redeneren, ja, dan moet je dus maar flink gaan zakken met je eisen. Maar dan komt er van duurzaamheid niks meer terecht. Dus we moeten toch in het kader daarvan die afweging maken. Natuurlijk, je wilt tempo houden in je bouw en tegelijkertijd wil je je duurzaamheidseisen halen. Ja, dat is ook wat ik bedoel in de geest van mevrouw Van der Heide net. Daar moet je dus samen het gesprek over voeren. Dat de ontwikkelaar zegt van ja, beste gemeente, u vraagt nu zoveel van mij, ik moet sociaal bouwen een stukje, ik moet middenhuur bouwen een stukje en ik moet ook nog duurzaam bouwen. Maar economisch gezien gaat dit zo niet. Ja, dan moet je met elkaar het gesprek voeren. Wat moet dan wel, wat moet dan echt wel en waar kunnen we misschien nog een beetje iets minder op en waar kun je dat dan misschien compenseren door iets anders wat meer te doen? En zo moet je met elkaar het gesprek aangaan dat het betaalbaar blijft voor de ontwikkelaar, maar dat we toch ook echt duurzaam gaan bouwen. Ja, we willen veel, maar er moet ook veel. Dat is een beetje het punt. Helder dan.

Dan was dit de termijn van het college en gaan we over naar de tweede termijn van de commissie, waarvan ik iedereen zou willen vragen om een korte reactie te geven met met name de vraag natuurlijk of het antwoord op de vraag, wat gaan we hiermee doen? En ik heb wel wat vragen en opmerkingen gehoord. Ik denk dat ze allemaal ook toch wel redelijk afdoende voor dit moment zijn beantwoord door het college, dus ik kan me zo voorstellen dat dit een hamerstuk wordt in de raad, maar ik laat het natuurlijk aan u wat u het presidium en de raad gaat adviseren. Dan gaan we eerst naar de heer Hiddema weer van D66.

Ja, ik had natuurlijk de hoop dat dit stuk nog iets aangepast zou kunnen worden, maar zeker als het ging om de reactie naar burgers. Misschien kan dat nog individueel, maar om dat hele stuk nou weer opnieuw voort te gaan, dat zou niet bij een plan zijn. Maar ja, ik zou daar graag meer actie zien vanuit de gemeente richting de mensen die eens vragen hebben gesteld. Dus, maar ja, op zich is het niet de bedoeling om het weer helemaal opnieuw het proces in te gaan. Dank.

U wel dan de heer Elenbaas van GroenLinks. Nou, ten eerste lijkt

Lijkt me belangrijk, dus ik zou zeggen een hamerstuk. Dank u.

De heer Van Nee, mevrouw Van der Heijden van het CDA. Wat mij betreft helemaal.

Helemaal akkoord met inbreng als hamerstuk in de raad. Dank u wel dan.

Dan de heer Van Wijk van GBLV. Tempo maken.

Dank u wel, dan de heer Van Hoogdalem van de PvdA. Daar

Daar kan ik mij volledig bij aansluiten. Voorzitter, tempo maken, hamerstuk, hartstikke.

Hartstikke goed, dank u wel, dan kijk ik nog even snel naar de ChristenUnie en naar de VVD en naar de SP om nog mogelijkerwijs iets mee te geven. Ja, we...

Dank u wel VVD, de heer Bukkenja en de heer Van der Schaaf, hamerstuk. Dan stel ik vast dat het afdoende besproken is. Ik dank het College voor de beantwoording en de ambtelijke ondersteuning. En wij adviseren het presidium om dit als hamerstuk op de agenda van de Raad te zetten. Dank u wel, dan gaan we naar het laatste agendapunt tot de hamerstukken. En

Dat is het raadsvoorstel instemmen met aanvullende financiering voor het herstel van het park Vreugd en Rust. Het college verzoekt de raad om € 144.000 ter beschikking te stellen voor het project Herstel Park Vreugd en Rust. Eerder is al besloten om projectmatig te verbeteren. De provincie heeft subsidie ter beschikking gesteld, maar door de achtergrond van corona zijn er wat tegenvallers ontstaan voor € 144.000 en het college verzoekt de raad om dat bedrag ter beschikking te stellen uit de bestemmingsreserve herstelbeleid. En ja, ik heb nog een mededeling, die is een beetje technisch van aard en informatief. U heeft allemaal op uw app de spreektijden die resteren gekregen en ik kan bijna iedereen geruststellen dat er nog wat spreektijd is. Maar het CDA heeft nog 20 seconden en het kan zijn dat u in 20 seconden uw steun voor dit voorstel voor park Vreugd en Rust uitspreekt, dan is er geen probleem, en anders omdat het de eerste keer is. Voorzitter mag.