Raadsvoorstel: Economische agenda Leidschendam-Voorburg
Dan ga ik met u naar agendapunt 11, wat handelt over het raadsvoorstel, de economische agenda. Ik heb begrepen dat er ook fracties zijn die daar nog amendementen op willen indienen. Voor zover dat mogelijk is, zou ik willen verzoeken ook dat in de eerste termijn te doen, zodat we dat in de brede bespreking zouden kunnen meenemen. Ik noteer de heer Klaassen, de heer Overmeer, de heer De Jager, mevrouw Van Giessen, de heer Venter, de heer Rouwendaal, mevrouw Van Rossum. De heer Klaassen, aan u het woord. Voorzitter.
Dank u wel, voorzitter. Onlangs heeft het MKB Leidschendam-Voorburg zijn verkiezingsmanifest gepresenteerd. Een heldere agenda waarmee we als partij bijzonder blij zijn. Vandaag staat de economische agenda op de agenda en in de commissie. Onlangs zijn we hier uitermate kritisch op geweest: te veel gepraat en te weinig doen was onze reactie, weinig samenhang en weinig keuzes. Toen hebben we zelfs aangegeven dat terugtrekken van het stuk ook een optie zou kunnen zijn, om zo de portefeuillehouder met een beter verhaal te laten komen. Maar dat zou echter nog meer vertraging opleveren. En belangrijk voor ons is dat er nu voortgang wordt geboekt. Vandaar dat wij ervoor kiezen om met een aantal amendementen en moties de koers van de economische agenda enigszins bij te stellen. Graag neem ik u even mee, voor zover mogelijk, in ieder geval langs de moties en amendementen. We hebben hem, ja. Ja, u hebt.
Het woord? Meneer Klaver ja, maar ik denk u gaat mij helpen met de moties en amendementen op het scherm achter u, dus vandaar dat ik even naar u keek. Ik begin met motie één, zullen we maar even voor het gemak noemen, die wordt ingediend door Gemeentebelangen, Partij van de Arbeid en D66. Die heeft te maken met het opstellen van het uitvoeringsprogramma en de vraag is om voor de behandeling van de begroting 2018 met een uitvoeringsprogramma te komen en een budgettaire doorvertaling voor de onderdelen van de portefeuille economie daarin op te nemen. Motie twee die is gericht op de expats en nagaan. Dat is de vraag, althans die wij hebben, of woningen kunnen voldoen aan de eisen van expats en die wensen zijn met name gericht op bijvoorbeeld een extra badkamer of een bijkeuken. En daarnaast is het interessant om te weten dat beide wijken waarin de motie over wordt gesproken gelegen zijn aan buslijn 45. Tevens roept deze motie op om na te gaan of er in het Huygenskwartier meer activiteiten kunnen worden georganiseerd, gericht op de expats. De kerstboom uit Tsjechië is een voorbeeld, maar wellicht kan er veel meer. Dan zijn er nog een aantal andere moties waarvan ik aanneem dat de Partij van de Arbeid zelf zal meekomen, dus wellicht dat ik dan mevrouw Van Giessen het woord daarover laat. Dan hebben we nog een aantal amendementen. En, die heb ik maar even amendement één genoemd. En, die heeft weer te maken met de expats. Wat wij vinden van het totale stuk, is dat het weinig concreet wordt op een heleboel punten. Vandaar dat we zeggen, maak het nou concreet door het opstellen en uitvoeren van een actieprogramma gericht op de expats, want er ligt namelijk al een plan en gebruik dat en denk bijvoorbeeld wanneer je die plannen gaat uitvoeren aan partners, zoals bijvoorbeeld de Expat Agency, Meijs en Alink. Het is maar een voorbeeld. Amendement twee voor het gemak. Daar wordt gesproken over gesprekstafels, maar dat zouden wij liever willen vervangen door uitvoeringspartners. Het gaat immers om het doen en de tijd van praten is wat ons betreft wel een beetje voorbij. Dan hebben we een amendement nummer drie. De website eropuit in Leidschendam-Voorburg. Die moet op zo kort mogelijke tijd worden geüpdatet en de toeristische websites die er zijn. Ja, die zouden wij niet willen samenvoegen of integreren, maar werk in ieder geval een goede doorverwijzing, want die websites hebben namelijk al een andere doelgroep. Dan hebben we een vierde amendement. Ja, die heb ik eigenlijk maar genoemd. Wie is verantwoordelijk voor wat? Achter iedere activiteit op pagina 4 tot en met 7 van de Economische Agenda zouden wij graag de portefeuille toegevoegd willen zien. Dan hebben we nog een amendement nummer vijf die heeft te maken met de revitaliseringsstrategie van de bedrijventerreinen. Ja, ook hier weer. Volgens ons is het tijd voor actie, want er is namelijk al jaren over gesproken. De overige twee moties die worden dan ingediend door de Partij van de Arbeid, mevrouw Van Giessen. Ik hoop dat u het een beetje kunt bijhouden, want het zijn er nogal wat. Maar hier wou ik het bij laten in eerste termijn, voorzitter. Voorzitter.
Van de heer Overmere. Was er nog iemand anders die een interruptie vroeg? De heer Overmere. Ja, ik zal...
Straks wil ik in mijn inbreng iets vertellen over wat ik van deze gang van zaken vind. Maar ik vraag me wel af, want Gemeentebelangen was behoorlijk kritisch afgelopen dinsdag in de commissie of met deze 5 amendementen en moties in totaal een pakket van 10, ze helemaal tevreden zijn, zodat ze, als dat allemaal aangenomen wordt, ook daadwerkelijk de agenda kunnen accepteren.
Wil ik daarop reageren. Het is juist. Wij waren uitermate kritisch en volgens mij begon ik mijn verhaal daar ook mee dat wij nog steeds kritisch zijn. Maar dat we een overweging hebben gemaakt om het helemaal terug te nemen. We lopen vertraging op. Dat is wat we niet willen en vandaar dat we enigszins willen bijsturen. Dat is het verhaal. En voorzitter, enigszins.
Enigszins bijsturen is voldoende voor uw akkoord vanavond. De heer Klaassen gaat verder.
Goed. Volgens mij heb ik gezegd dat wij de koers van de economische agenda enigszins willen bijstellen en ik ga ervan uit dat dat voldoende is om die economische agenda doorgang te laten vinden. Nogmaals, het gaat om de vaart die wij erin willen houden en niet om processen te stoppen.
Dank u wel. Daarmee zijn er twee moties ingediend en heb ik hier welgeteld vijf amendementen die ingediend zijn door de heer Klaassen. Dan geef ik het woord aan de heer Overmeeren.
Ja, dank voorzitter. De economische agenda. Om met het belangrijkste te beginnen: de VVD herkent zich in het economisch profiel. We zijn een woonstad en natuurlijk is economie belangrijk en zelfs essentieel. Maar als focus zijn we een woonstad met een economie die gekoppeld is aan die woonfunctie en aan de banen in de regio. Duidelijk was vanuit de uitgebreide commissiebehandeling vorige week dat wij en ook overige partijen een aantal zaken misten in de agenda. De wethouder erkende dat ook en zij gaf mondeling al een toelichting op wat de ambitie bijvoorbeeld was van dit college. Deze ambitie is echter hiermee nog niet opgeschreven in de agenda en die toelichting kunnen we dus ook vanavond niet vaststellen. Er was ook geen analyse van kansen en bedreigingen waarop met name ingespeeld zou moeten worden en verder ontbrak in het rijtje van economische sectoren zoals retail en zorg. De bouwsector met een link naar de energietransitie. Duurzaamheid als een zeer nadrukkelijke kans. Er werd ook niet gekeken in de agenda naar de economische kansen bij de buren. En verder bestond de agenda uit wel heel veel langlopende zaken die eigenlijk al voor de besluitvorming vanavond gedaan zouden moeten zijn, als voorbeeld het onderzoek naar die ruimtebehoefte van bedrijven en zzp'ers. Dat hoeven we echt niet in 2017, in 2018 en in 2019 te doen. Het voorstel van Gemeentebelangen om deze agenda vanavond nog niet vast te stellen, maar om die met de besproken losse eindjes verder uit te werken en in te vullen, ondersteunden wij dan ook van harte en graag wilde de VVD daarin ook de bereikbaarheid van onze winkelgebieden en bedrijventerreinen meenemen als economische factor. Immers, in de startnotitie van 30 augustus 2016, stond dat de agenda een integrale benadering zou hebben. En die missen we dus. Met name op het gebied van duurzaamheid, op bereikbaarheid en op de samenhang binnen de Metropoolregio. En die vertraging, dat zeg ik ook in de richting van de heer Klazinga, die hoeft wat ons betreft de besluitvorming over de middelen aanstaande donderdag in de kadernota niet te beperken. Economie is belangrijk en het geld daarvoor is nodig. Het gaat ons er wel om dat de agenda op basis van de analyse van kansen en bedreigingen de juiste en scherpe accenten legt waar de prioriteiten zijn en dat er ook doelen gesteld worden waarop we effecten kunnen beoordelen. Overigens staat er in het raadsbesluit dat we ook over de middelen besluiten vanavond, terwijl in de tekst van het voorstel staat dat we dat pas bij de kadernota doen, dus daar ben ik enigszins verward, voorzitter. Maar tot onze grote verbazing ontvingen we minder dan twee uur voor deze vergadering 10 moties en amendementen waarvan we daarnet al 7 hebben gehoord of 8. En die proberen iets bij te sturen op de agenda en dat suggereert dat de coalitie voornemens is deze vanavond toch te willen vaststellen. En wat ons betreft is dat niet de ideale aanpak en ik voel me daar ook ernstig mee overvallen. De agenda blijft essentiële analyse en punten missen, vaag op een aantal onderwerpen en heeft een planning die weinig ambitie kent. En wij hadden graag in de gelegenheid geweest om daar ook amendementen en moties wellicht op in te dienen, maar waren in de veronderstelling dat die vanavond nog niet zou worden vastgesteld. Interruptie de
Mag ik u dan vragen dat u, hè, want ik hoor een beetje het aankomen dat u zegt van, we doen het liever niet, dus u prefereert stilstaan boven een, zoals u het zelf zegt, een te langzame vooruitgang.
Dat dat zeker niet, kijk, het werk kan gewoon doorgaan en er kan ook geïnvesteerd worden. Dat geldt net zo goed ook voor het evenement- en het toerismebeleid. Waar het om gaat is dat als we een agenda vaststellen voor een aantal jaren, dat die een goede analyse kent en een goed integraal verhaal. Zo is die ons ook beloofd op 30 augustus 2016 in de startnotitie en we hebben allemaal geconstateerd vorige week. U had ook opmerkingen dat afgelopen dinsdag het stuk dat nu voorligt, dat dat stuk nog niet voldragen is, wat dat betreft. En met een paar moties en amendementen vanavond kan je misschien een klein beetje bijsturen, maar het stuk blijft niet voldoende. Volgens mij is dat de conclusie. Het is in ieder geval mijn conclusie en dat wil niet zeggen dat we het college op dit gebied niet willen ondersteunen en de goede kant op willen gaan. Maar we willen het wel eigenlijk scherper hebben en dat is de inzet. Als ik dan inga op de moties en amendementen, weet ik. Interruptie de
Ja Voorzitter, er knaagt toch een vraag aan mij, nog even los van dat de coalitie op een hoop gegooid is. Mijn naam staat niet onder die voorstellen, dus ik voel me daar niet door aangesproken. Maar ik hoor de heer Overmere zeggen, in die mate toch even naar mijn hoofd. Ik had ook graag een amendement willen indienen, want ik dacht dat het vanavond niet vastgesteld zou worden. Ja, sorry hoor, maar het staat gewoon op de agenda en ik heb vorige week geen meerderheid geproefd, want ik heb vorige week ook al gezegd dat hij wat mij betreft vastgesteld kan worden. De heer Overmere.
Reagerend daarop. Het was een voorstel van de heer Klazinga van Gemeentebelangen, dat gesteund werd door het CDA en de VVD. Ik tel daar een meerderheid in en ik was dus in de veronderstelling dat het op die manier zou gaan en twee uur later of twee uur voor de vergadering met 10 moties en amendementen komen. Dat is niet eentje die een klein beetje bijstuurt, dat is toch echt te fors. Maar voorzitter, als ik inga op die...
Ja voorzitter, interruptie, dank u wel. Twee reacties tot nu toe, althans op het verhaal van de heer Overberg. Eén, als u op aannames afgaat, dan had u mij misschien even kunnen bellen. Dan zeggen: joh, luister, gebeurt er nog iets, want heb ik het goed begrepen? Dat is een mogelijkheid. En twee, ik verwacht van u dus nu ook een aantal voorstellen. Omdat u zegt, stopzetten wil ik niet, u zit in dezelfde lijn als wij. We gaan door met elkaar, dus ik ben heel benieuwd naar de voorstellen die u concreet doet om dit gezamenlijk vlot te trekken.
Nou, voorzitter, ik heb zowel in de commissie als zojuist een aantal suggesties gedaan waar het naartoe zou moeten. Die werden ook positief ontvangen door de wethouder in de afgelopen commissievergaderingen op het gebied van de kansen in de energietransitie, op het gebied van de ontwikkelingen die in Den Haag bijvoorbeeld gebeuren op het gebied van bereikbaarheid. Dat zijn de kanten waar we op gaan. Daarnaast heeft de wethouder heel expliciet gezegd wat de ambitie is van het college ten aanzien van de tevredenheid van de ondernemers over de gemeente Leidschendam-Voorburg. Dat zou het criterium zijn, niet bijvoorbeeld het aantal vierkante meter arbeidsplaatsen, niet bijvoorbeeld de werkgelegenheid. Toen heb ik nog de opmerking gemaakt: wat zegt dat over de ambitie van wethouder Stemerdink en de werkgelegenheidsmonitor? Nou, kortom, de wethouder geeft aan welke keuzes ze maakt, maar die staan niet in de agenda en die stellen we vanavond wel vast.
Dan rijst bij mij toch de vraag, kijk de wethouder was het dus kennelijk met u eens in de commissie? Ik was erbij, dat was ze ook. U zou natuurlijk nu ook gewoon de vraag kunnen stellen aan de wethouder van goh, vindt u niet dat en als zij het ermee eens is, dan kunt u het toch ook op die manier doen?
Nou, ik ben ook heel benieuwd straks naar de reactie van de wethouder, net zoals dat ik ook heel benieuwd ben. Dat zou mijn volgende zin zijn. Voorzitter, naar de reactie van de wethouder op de amendementen en moties die al ingediend zijn en die straks ook nog ingediend gaan worden, als ik het goed begrepen heb. Specifiek, want ik heb ze net snel gelezen, hebben wij als VVD de volgende opmerking. De motie en ik weet niet eerlijk gezegd, voorzitter, of ze allemaal ingediend zijn, want ik ben de tel kwijt. Maar de motie concretisering expatbeleid hoeft wat ons betreft bij een economische agenda niet over de blauwe plannen in Vlietvoorde of Klein Plaspoelpolder te gaan. Bij het amendement uitvoeringsprogramma evenementen 2017-2021 staat het voorstel het budget voor een evenementencoördinator te schrappen en dit geld in te zetten voor een evenement voor bijvoorbeeld ouderen of mensen met een beperking. De VVD vraagt zich af waar die dekking vandaan komt, want er is immers van 2018 tot en met 2020 maar €180.000 budget en voor €230.000 aan de ambitie structureel, dus al €50.000 tekort. Is die €30.000 er überhaupt wel? Dan kan de wethouder ongetwijfeld iets over zeggen. In het amendement uitvoeringspartners, in plaats van gesprekstafels, staat dat alle actiepunten worden voorzien van een concreet te behalen resultaat en financieringsvoorstel. Nou, voorstellen, dat is een mooie zin, maar dat kunnen we volgens mij niet vaststellen, want dat is dus nog iets wat moet gebeuren. Als wij een agenda moeten vaststellen waarin staat dat we nog iets moeten opnemen, dat lijkt mij raar en datzelfde gaat op voor het amendement, verduidelijking portefeuilles. Want die invulling moet eerst nog komen in de agenda voordat we die vanavond kunnen vaststellen. En bij de motie SCALE UPS, voorzitter, is het nog maar de vraag of dit ook voor onze gemeente geldt. Wij hebben hier amper een innovatiecluster. De groei komt in onze gemeente eerder vanuit de retail en horeca, maar een onderzoek kan geen kwaad. Maar we vragen ons dan wel af wat voor zin het heeft om dit lokaal te doen. Scale ups werken minimaal regionaal, dus het zou ons beter lijken om dit op MRDH-niveau bijvoorbeeld via Innovation Quarter op te pakken. Ten aanzien van het evenementenbeleid zal het CDA straks nog een amendement indienen dat wij van harte ondersteunen. Al met al, voorzitter, veel vragen. Wat besluiten we nu? Vanavond besluiten we nu wel of niet ook over het geld of komt dat pas donderdagavond? Besluiten we over aanvullingen die nog gedaan moeten worden, zoals dat in de amendementen staat? Eerlijk gezegd is de VVD het overzicht een beetje kwijt en het lijkt ons als VVD nu nog meer dan vorige week beter een aangepaste agenda zo spoedig mogelijk na het reces op een ordentelijke manier vast te stellen. Dank u wel, voorzitter.
Dank u wel, dan is het woord aan de heer De Jager. Met betrekking tot de cijfers van het afgelopen kwartaal zien we een duidelijke groei in de omzet.
Met dank u, voorzitter. De economische agenda is voor deze coalitie een belangrijk document, niet alleen omdat het verschillende beleidsterreinen met elkaar verbindt, maar ook omdat het gaat om de vraag wie we zijn en wat we willen bereiken als gemeente. Dat moet niet alleen gezien worden vanuit, even kijken, dat moet niet alleen gezien worden vanuit de vraag het coalitieakkoord of nou, hè, economie, maar ook vanuit de afspraak die wij gemaakt hebben dat we meer met de inwoners gaan overleggen. Dat uitgangspunt staat in de economische agenda dan ook terecht centraal. Leidschendam-Voorburg ligt niet op een eiland. We zijn een woongemeente met veel inwoners en die verdienen hun geld vaak in de regio en daarbuiten. Dat betekent dat die economische agenda wat ons betreft vooral de leefbaarheid moet behouden en verbeteren. Het ondernemers- en vestigingsklimaat moet stimuleren en de profilering naar buiten moet ondersteunen. D66 kiest ervoor om ruimte te geven en te ondersteunen. Maar dat kan. De gemeente moet een constructieve partner zijn voor ondernemers en inwoners. Laten we dadelijk niet ondernemers onnodig voor de voeten gaan lopen wanneer zij met nieuwe ideeën komen, zoals de boekhandel die wijn schenkt of wanneer zij een goed idee hebben binnen de deeleconomie. Bedrijfsverzamelgebouwen hebben zich op meerdere plekken in ons land bewezen als broedplaats voor creatief talent en succesvolle bedrijven. Dit moet ook in Leidschendam-Voorburg meer kans krijgen, bij voorkeur in samenwerking met de markt. D66 vraagt zich dan ook af of een meldingsplicht voor evenementen de vergunningsplicht zou kunnen vervangen en welke effecten dat heeft op het woongenot, de lokale economie en de kwaliteit van de evenementen. De agenda lezen we binnen deze periode, lezen we iets wat binnen deze periode bereikt is waar we heen gaan. En ik las dan ook het manifest met het MKB Leidschendam. Het is daarnet al omhoog gehouden. Onze dank daarvoor aan de opstellers hoeveel er al bereikt is. Zo is een centrummanager aangesteld, een accountmanager voor bedrijven aangetrokken, is een werkgeversservicepunt gekomen en er wordt meer overleg gevoerd met de detailhandel. Er is een actieprogramma toerisme en recreatie en er zijn meer aanlegplaatsen langs de Vliet gekomen. Nog maar een deel van wat er allemaal in dat boekje staat en wat er al bereikt is. Maar het geeft wel aan dat de economische agenda geen punt op een tijdlijn is, maar deel uitmaakt van een duidelijke positieve ontwikkeling. Er is gekozen voor een benadering die maximale input van bewoners, ondernemers en deze raad mogelijk maakt en daarvoor verdient de wethouder hulde. Wij delen de ambities die deze economische agenda uitspreekt. De dienstverlening aan ondernemers is al verbeterd. Winst valt er nog wel te behalen in samenwerking, het vereenvoudigen van het vergunningensysteem, regelverlichting in winkelgebieden en een verbetering van de ontsluiting van digitale informatie. Ook de ambities voor de leefomgeving, waaronder bijvoorbeeld het verlevendigen van de winkelgebieden en het verbeteren van voorzieningen, kan op onze instemming rekenen. Extra aandacht, en ik sprak daar ook al over in de commissie, is nodig op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en er liggen bijvoorbeeld binnen de MRH voldoende mogelijkheden om werk te maken van vergroening van onze economie, onder andere op het gebied van zonne-energie en ook op het gebied van de overgang van afval naar grondstoffen. Ik spreek daar vaker over. Hier kunnen wij als gemeente het bedrijfsleven nog helpen. In dit document wordt ook gesproken over het vereenvoudigen van het vergunningsproces. Dit is voor veel ondernemers, en ook inwoners trouwens, vaak een onnodig ingewikkeld en tijdrovend proces, belangrijk dus.
Ja, ik ben benieuwd of de heer De Jager met een amendement komt om die vergroening van de economie wat meer te verankeren in de agenda. De heer De
Nee, maar wij zullen daar in de kadernota nog wel het één en ander over gaan zeggen.
Ja, dat is een keuze. Ik ga even verder. Wat op korte termijn gedaan moet worden, kan gedaan worden. De agenda bevat zoals gezegd veel goede aanknopingspunten, maar wat ons betreft mogen die in een aantal gevallen wel wat meer toegelicht worden. Digitale toegang wordt een aantal keren benoemd in de agenda en de vraag is dus op welke wijze en wanneer komt de wethouder dan met een uitwerking? Het eerder al genoemde overleg komt mooi terug in het voornemen om een of meerdere overleggen te organiseren en het staat in het stuk nog als een overlegtafel, maar in de motie wordt gesproken over een ander woord. Ik bedoel er nog steeds hetzelfde mee. Wel vragen wij de wethouder om deze agendapunten concreet te benoemen en op een tijdspad te plaatsen.
Mij bedoelt de indiener van het amendement daar niet hetzelfde mee, maar gaat het om een veel actievere relatie.
Daar wordt inderdaad een actieve relatie bedoeld. De vraag is echter wat dat betekent: het ene woord en het andere woord? Voor ons betekent het gewoon dat iedereen die er belang bij heeft, en het zijn met name ondernemers, een kans krijgt om met de gemeente te gaan overleggen over waar we heen gaan. Tot zo lees ik hem. Op een aantal punten vinden wij dat dit college meer ambitie mag tonen. De toekomstvisie bedrijventerreinen en de verkenning van de ruimtebehoefte voor kleine ondernemingen zou dit jaar afgerond kunnen worden. Is dat haalbaar? Vraag ik aan de wethouder. Zo kan wat D66 betreft ook het gemeentelijke inkoopbeleid voor de volgende raadsperiode al worden aangepast. Het manifest en uitvoering, actieplan maatschappelijk verantwoord ondernemen staan over een langere periode gepland, maar zijn er ook quick wins en kan de wethouder misschien na deze zomer al een aantal aan de raad presenteren? Wat ons betreft is een verkenning van uitbreiding van het zorgaanbod op dit moment, zoals genoemd wordt in het stuk, niet nodig. De gemeente heeft op dit vlak uitdagingen genoeg en we denken niet dat deze inspanning heel veel op gaat leveren. Een ander punt waar D66 al eerder aandacht voor vroeg, is de aanleg van echt snel internet. Ondernemers en inwoners maken op dit moment gebruik van een, nou ja, laten we het een provinciale weg noemen. Maar voor een goed investeringsklimaat hebben we een snelweg nodig. Glasvezel zorgt ervoor dat grotere bestanden snel verzonden kunnen worden en inwoners gebruik kunnen maken van digitale revoluties, zoals in de toekomst, bijvoorbeeld virtual reality. Wat heeft de gemeente op dit punt gedaan en welke mogelijkheden ziet de wethouder om dit te versnellen? Wij denken daarbij nadrukkelijk aan het onder de aandacht brengen van aanbieders van glasvezel bij grote infrastructurele projecten, zoals het aanleggen of vernieuwen van riolering, dat soort zaken. Wellicht is er extra budget nodig om hier meer vaart achter te kunnen zetten en wij zijn dan ook zeker bereid om hierover te spreken. Dit college zoekt geheel terecht maximale input van ondernemers en daar is het ook succesvol in. Toch weet de gemeente nog onvoldoende welke ondernemers de grootste bijdrage leveren aan de groei van de banenmarkt, of weet daar onvoldoende over. Dit is immers een ander speerpunt van het college. D66 vindt daarom dat de wethouder dit scherper in beeld moet krijgen en deze ondernemers vraagt wat zij vinden van het economisch beleid en wat de gemeente kan doen om hen verder te helpen. Ik heb het dan inderdaad over scale-ups en het klopt dat die ondernemers vaak regionaal werken, maar ik stel me zo voor dat dit ook ondernemingen zijn die we vinden bijvoorbeeld in die bedrijfsverzamelgebouwen. Ik weet niet of dat zo is, maar ik denk dat het ons best kan helpen. Het concrete voorstel is om de gemeente als opdrachtgever meer te laten doen voor kleine ondernemers. Het toegankelijker maken van die opdrachten voor die kleine ondernemers is daar een krachtig middel bij. D66 wil dan ook dat tenminste 20% van alle opdrachten toegankelijk moet zijn voor het MKB. Daartoe dienen we dan ook een motie in. De gemeente kan veel leren van deze vaak jonge en zeer succesvolle ondernemers en laten we dat dan ook doen. Wij geloven in de kracht van het individu en zoals het een liberaal betaamt, betekent dat dat we de taart graag groter maken. De economische agenda geeft een uitstekende aanzet en de wethouder stelt zich daarbij flexibel op en zoekt actief naar verbindingen met ondernemers en andere actoren. Wij ondersteunen de agenda dan ook van harte. Dank u wel.
daartoe is er nog een motie toegevoegd. En dat wordt motie 3. Die gaat over kleine ondernemingen. Dan geef ik het woord aan mevrouw Van Giessen. Dank u, voorzitter, en
En dank aan de wethouder. Een ambtenaar die toch in die korte tijd dat ze er zit die agenda gewoon naar voren heeft gehaald en neer heeft gelegd. Hij is toch niet compleet? Het is een agenda, hij moet uitgewerkt worden, maar het geeft wel aan dat we er nu mee aan de slag moeten. En het geeft ons ook de gelegenheid als Raad om daar aan mee te denken en ideeën mee te geven. En ik denk dat het heel belangrijk is dat we deze economische agenda niet als één helemaal uitgeschreven document beschouwen, maar als iets waar we met zijn allen aan werken en met zijn allen, dan bedoel ik echt de gemeente, de ondernemers, maar ook maatschappelijke organisaties en ook inwoners. Het is iets wat van ons allen moet zijn. Ja, de uitwerking is nog niet altijd even concreet. Dat is ook al eerder gezegd. Het is ja, we zoeken vaak naar Jip en Janneke-taal, maar soms is het misschien wat veel Jip en Janneke, die uitwerking. Die moet er gewoon nog aan gegeven worden en we hebben daar op zich vertrouwen in. En we denken daar ook heel graag aan mee. Er staan wat zaken in die daar nog niet helemaal duidelijk over zijn die ons ook het idee geven: wat wordt ermee bedoeld? Maar ik ga ervan uit dat in die uitwerking dat aan de orde komt. Een punt waar we nog wel graag echt specifiek even aandacht voor willen vragen in die uitwerking, dat zijn ook de bedrijfsverzamelgebouwen. Het staat er als een actiepunt en ik zou de wethouder ook willen vragen, hoe ziet zij dat we daar wat meer vaart in kunnen krijgen? Ik weet het zelf ook niet. Daarom geef ik het als vraag mee, maar we hechten daar wel gewoon heel veel belang aan. Er staat in de economische agenda ook een actiepunt op de bibliotheek. Ik heb ook in de commissie al gezegd dat de PvdA vindt dat dat daar eigenlijk niet thuishoort. Wij vinden dat iets wat ook vanuit het cultureel en sociaal bekeken moet worden, niet alleen naar het gebouw, dus wij zien dat veel liever uitgewerkt in sociaal, cultureel en dan natuurlijk ook wel economisch, maar niet specifiek hier. Dus in die zin zullen we ook een amendement van het CDA daarover steunen. Wat wij graag zouden willen zien, juist omdat die uitwerking nog niet is, is dat we gewoon elk jaar een goed beeld krijgen. Wat is er gedaan in die uitwerking en wat gaat er komend jaar gebeuren zodat we ook kunnen meedenken en misschien ook mee kunnen prioriteren? En ik denk dat we op die manier met zijn allen de komende jaren daar uitwerking aan kunnen geven en ik hoop dat de wethouder zo'n rapportage daar iets op kan toezeggen. Voorzitter, wij hebben inderdaad ook twee amendementen die wij willen indienen, samen met Gemeentebelangen en met GroenLinks. Het eerste amendement wat ook al aangehaald is, is dat nu een budget wordt gereserveerd voor een evenementencoördinator en we hebben al een centrummanager, een accountmanager en de PvdA vindt een evenementencoördinator gewoon eigenlijk niet nodig. Dat zou juist bij de gemeente moeten liggen met de korte lijntjes. De contacten houden met ondernemers en degenen die evenementen organiseren en wij zien dat geld veel liever ingezet voor wat meer sociaal gerelateerde evenementen. In de commissie is al aangehaald het festival Unlimited. Dat vinden wij gewoon een heel mooi voorbeeld van een activiteit die een andere doelgroep trekt dan die evenementen die we met elkaar al hebben, zoals Wolken in het Park en de Vlietdagen. Het zijn hele leuke evenementen voor een best breed publiek, maar er is toch een bepaalde doelgroep die daar niet naartoe komt en daar zouden we iets extra's voor moeten organiseren of faciliteren. Dat kunnen ouderen zijn, kunnen mensen met een beperking zijn, kinderen. Denk bijvoorbeeld aan vakantiepret, wat kunnen we daar extra voor organiseren? En wij willen dus een amendement indienen om het geld van de evenementencoördinator te schrappen en in te zetten voor sociaal gerelateerde evenementen. Het tweede amendement gaat over in het uitvoeringsprogramma recreatie en toerisme. Daarvan willen wij graag een actiepunt dat in deel twee staat, verschuiven naar deel één en dat is het informatiepunt Mall of the Netherlands. Wij denken dat de Mall of the Netherlands een hele belangrijke rol en functie gaat vervullen in onze gemeente. Er wordt nu al gebouwd en wij vinden het heel belangrijk dat het informatiepunt er ook op korte termijn komt, zodat de mensen die naar de Mall of the Netherlands gaan, kunnen overhalen om ook andere interessante delen van onze gemeente te bezoeken. Dus wij willen dat graag naar deel één halen en daarvoor in de plaats het Forum Hadriani op de UNESCO-werelderfgoedlijst naar deel twee schuiven. Dus ook een budgetneutrale schuif, omdat wij denken dat zoiets echt iets van langere adem is en ook best ambitieus is. We hechten meer belang aan het snelle informatiepunt en daarom dit amendement om dat om te ruilen. Dank u, voorzitter. Dank u.
Daarmee worden amendement 6 en amendement 7 toegevoegd aan de lijst van amendementen en moties. Ik geef het woord aan de heer Venter.
Voorzitter. De economische agenda wordt gepresenteerd als een kapstok voor alle activiteiten die bijdragen aan de economie, geeft een overzicht van de prioriteiten die voortkomen uit de onderliggende visies. Dit alles moet een bijdrage leveren aan toerisme, cultuur en het versterken van een economisch profiel. Bijna 6 ton wordt hiervoor opgenomen in de begroting. Maar zoals eerder gememoreerd tijdens de Commissie AZ zijn niet alle kosten inzichtelijk. Zo worden bijvoorbeeld de kosten van bijna € 300.000 voor het evenement, de tijdrit van de BinckBank Tour, bij een ander budget ondergebracht. Het CDA is voor een open en transparante bestuursstijl. Dat moet het college toch aanspreken. Wij verzoeken daarom de wethouder om meer inzicht te geven in alle gerelateerde kosten om zo op een eenvoudige manier de Raad haar controlerende taak te kunnen laten uitvoeren. Opvallend is dat in het voorstel ook een activiteit is opgenomen waar de Raad nog geen beslissing over heeft genomen: de hervorming van de bibliotheek. Wij dienen daarom samen met de VVD en de PvdA een amendement in om dit onderwerp uit het Raadsvoorstel te halen. In de Commissie AZ hebben we ons hier uitgebreid gesproken over de economische agenda. Tijdens de behandeling gaf de heer Klazinga toen en deze week ook nog eens in de media aan: het kan vele malen duidelijker, concreter en scherper. Dit sluit precies aan bij het standpunt van het CDA. De ambitie en doelstellingen kunnen veel scherper en smarter om duidelijk te kunnen sturen door het college en zodat wij als Raad de komende jaren de resultaten en investeringen in relatie tot de activiteiten kunnen beoordelen. Zoals we vanavond al eerder hebben gezien, zijn goede doelstellingen en transparantie van belang. Tenslotte, het CDA vindt het jammer dat de wethouder na de diverse verbetervoorstellen van verschillende fracties tijdens het algemene zaken niet heeft besloten het stuk terug te nemen en aan te passen. Dan hadden we na de vakantie een gedragen voorstel gehad zonder noemenswaardige vertraging. Ik ben benieuwd of de wethouder de vele amendementen gaat overnemen. Dank.
Dank u wel, voorzitter. Ja, in de commissie heb ik dit punt onbesproken gelaten. In de veelheid aan stukken moet je soms een keuze maken en dan is deze afgevallen. Ik wil vanavond nog even een kort puntje maken bij de economische agenda. Ik lees daarin dat Leidschendam-Voorburg relatief veel detailhandelsvestigingen kent, dat kan ik alleen maar beamen natuurlijk, maar als je kijkt hoe de aandacht daarover verdeeld is, dan wordt er gezegd, we hebben vier winkelgebieden, maar als je gaat tellen hoe vaak het Huygenskwartier wordt genoemd, die wordt in zijn eentje vaker genoemd dan alle anderen bij elkaar. En dat is niet alleen in dit stuk zo, dat is in een heleboel andere stukken die we aanstaande donderdag gaan behandelen ook zo. Ik zou toch willen pleiten voor een wat meer evenwichtige benadering op dat punt en met name richting het winkelcentrum dat het dichtst bij het Huygenskwartier gelegen is, het Damcentrum. Daar lees ik over dat de uitstraling enigszins gedateerd is en dat verdient een verbetering. Ik zou denken, met het Huygenskwartier willen we iets leuks en iets unieks maken met een winkelstraat die er anders uitziet dan al die standaard winkelstraten die we in Nederland hebben. Nou, dat lijkt me een heel mooi streven dat we daar vooral mee doorgaan. Maar dan zou het Damcentrum daar mooi complementair aan kunnen zijn, want al die winkelketens die je overal ziet, die zie je toch niet voor niks overal, die zijn blijkbaar ook nodig en daarvoor is ook behoefte aan, dus dan zou je dat daar kunnen concentreren op het Damcentrum en daar dus een soort twee doelgroepenbeleid van kunnen gaan voeren. En dan help je dus beide centra in plaats van nu eenzijdig de focus te leggen op het Huygenskwartier, waar we toch al zo heel veel voor doen. Voor de rest, voorzitter, heeft het ook mij verbaasd dat we zo'n enorme hoeveelheid moties en amendementen op het laatste moment kregen, maar anders dan sommige andere sprekers heb ik nog niet het idee dat de koers echt wordt verlegd. Het is allemaal heel mooi om in plaats van het woord gesprekstafel het woord uitvoeringspartners te gaan gebruiken, maar dat het nou echt een verandering is, dat klinkt al een beetje mooier. Nou, ik heb ze nog niet kunnen beoordelen, maar daar kom ik in de tweede termijn dan misschien op terug. Dank u wel.
Dank u wel, meneer Van Rossum. Aan u het woord. Dank u, voorzitter.
Voorzitter, ik ga het kort houden, want er is in de Commissie AZ al ontzettend veel over deze economische agenda gezegd en volgens mij zijn daar ook een hoop ideeën al gewisseld, die vanavond weer de revue passeren. En ik heb de wethouder in de Commissie horen zeggen dat ze na de zomer terug zou komen met wat meer uitwerkingen. Dat is ook meteen de verklaring, voorzitter, waarom GroenLinks niet onder al deze voorstellen staat. Ik voel me net iets minder in de verleiding om deze ultieme voorstellen drang voort te zetten, al was het maar omdat we dan een record gaan breken deze week. Van donderdag vliegen de moties en amendementen ons ook om de oren. Twee pijlers die ik graag nog zou herhalen en niet omdat het een vraag is, maar omdat ik het zo fijn zou vinden als de wethouder in dit gremium zou bevestigen dat ze daar inderdaad aandacht aan gaat besteden. Ik zou het heel fijn vinden als de wethouder na de zomer als ze terugkomt bij ons met haar uitwerkingen vooral de begrippen sociaal ondernemerschap en duurzaam ondernemerschap niet vergeet. En voordat ik de interruptie krijg van de heer Overmannen: ik hoef daar geen voorstel voor in te dienen, want als ik vanavond een ja krijg, dan heb ik hem twee keer gekregen. En staat het twee keer op band, daar doe ik het voor. De strijd tegen gelden naar toerisme, voorzitter, die geeft GroenLinks vanavond dan maar schoorvoetend op, dus we gaan daarmee ook akkoord dat daar moeite en aandacht in gestoken wordt. Overigens een praktische vraag, voorzitter: GroenLinks zou graag na de beantwoording van het college, want ik ben heel erg benieuwd wat het college gaat doen met al deze voorstellen, graag een korte schorsing willen, zodat we door de brei van papieren kunnen bepalen welke voorstellen we wel en niet steunen. Dank u.
U wel. Ik zal zeker voor de beantwoording nog een schorsing voorstellen, maar dat doe ik niet voordat mevrouw Hohage ook haar bijdrage heeft kunnen geven in de eerste termijn, voorzitter.
Ik neem aan, voorzitter, dat u bedoelt na de beantwoording van de wethouder een schorsing.
Nee, ik kom straks met een voorstel, de heer De Jong. Dan geef ik nu het woord aan mevrouw Hohage. Dank u.
U Voorzitter, ik houd het kort hierbij, economische agenda prachtig prima zeker nodig de bereikbaarheid van onze economische centra. Dat is inderdaad een heikel punt. Ik sprak vandaag nog een aantal ondernemers die zich sterk afvroegen, hoe gaat het nou met de Mall of the Netherlands? Hoe gaat dat worden? Blijft een heikel punt. Nogmaals werd net ook gezegd, de meldingsplicht over economische evenementen lijkt me een goed plan als die blijft. Want hiermee voorkomen we heel veel juridische conflicten. Scheelt ons geld klaar. Glasvezel, daar zijn we al bijna 6 jaar in de Raad mee bezig. Ik ben blij dat de heer De Jager daar weer mee komt voor de ZZP'ers die bijvoorbeeld een escape room of zo willen gaan bouwen in de leegstaande kantoorgebouwen, lijkt me dan een uitkomst als er glasvezel komt. Maar goed, we hebben daar nog niet voldoende onderbouwing voor. Die 6G kan inderdaad een stuk smarter en ik ben heel benieuwd naar de antwoorden van de wethouder. Hier laat ik het bij. Dank.
Dank u wel. Dan wil ik voor de beantwoording voorstellen om wel even te schorsen, omdat we hier nu liggen. Welgeteld 3 moties en 8 amendementen, zodat ook het college even de beantwoording op deze amendementen en moties verder kan afstemmen. Ik sluit niet uit dat na de beantwoording eerste termijn ook nog een gelegenheid van schorsing nodig zou kunnen zijn, maar dan zie ik daar het ordevoorstel ook wel tegemoet. Dus ik schors de vergadering voor 15 minuten. Dames en heren, ik verzoek u plaats te nemen. Ik heropen de vergadering. En aan de orde is de beantwoording van de eerste termijn over de economische agenda. En daarbij ook de behandeling van de ingediende moties en amendementen. En ik geef daartoe het woord aan wethouder De Ridder. Ja, bedankt voorzitter.
Voorzitter, aan de orde is de economische agenda, een agenda met een heel duidelijk doel: het doel om het ondernemersklimaat, het internationale vestigingsklimaat van de regio, de vitaliteit en de leefbaarheid van deze gemeente en het profiel van de gemeente te versterken. Deze agenda bevat agendapunten om de komende 3 jaar samen met ondernemers de schouders te zetten onder activiteiten die invulling geven aan 4 prioriteiten, te weten: ruimte voor bedrijvigheid, de gemeentelijke dienstverlening, het stimuleren van een levendige leefomgeving en het consequent uitdragen van de kwaliteiten van Leidschendam-Voorburg. Het kenmerk van deze economische agenda is dat het een verbinding legt tussen verschillende beleidsterreinen die in deze gemeente gehanteerd worden. En dan noem ik recreatie en toerisme en evenementen aan de ene kant heel expliciet, maar ook kunst en cultuur. En duurzaamheid. Een ander heel belangrijk kenmerk is dat wij uitvoering willen geven aan ons beleid in samenwerking met de ondernemers. Dat past bij de open bestuursstijl die we willen hanteren. Het past ook bij de lijn die de afgelopen periode al ingezet is met onder andere de centrummanager, de accountmanager en het gestarte overleg met onder andere het platform voor economie, onderwijs, economie en arbeidsmarkt. De consequentie van deze keuze om samen met ondernemers verder richting te geven aan de economische agenda, is ook dat wij op dit moment vanuit de gemeente nog niet met een uitvoeringsprogramma kunnen komen. Want ja, immers, als je wil samenwerken, dan ga je niet al eenzijdig met een uitgewerkt programma komen. Want dan zegt een andere partij ook: als je het dan zo goed weet, doe het dan maar zelf. Nou, dat was nou net juist niet de bedoeling. Hierover hebben wij het in de commissie ook gehad. In de commissie zijn heel veel suggesties en voorstellen gedaan en ik ben ook heel blij dat nu tijdens deze raadsvergadering een aantal suggesties omgezet zijn in een motie of een amendement, zodat de raad ook zelf duidelijk richting geeft aan die agenda die wij met ondernemers verder gaan invullen. En na deze algemene inleiding zou ik op een aantal sprekers kort willen reageren en daarna de amendementen en moties willen behandelen. Om te beginnen de richting van Gemeentebelangen inderdaad. Ik ben heel blij dat u die keuze gemaakt heeft om niet voor vertraging te gaan, want juist als we dit hebben vastgesteld, dan hebben we een basis om concreet met ondernemers in gesprek te gaan en met ondernemers te spreken over de acties die wij gewoon ondernemen om invulling te geven aan deze agenda. In de richting van de VVD zou ik willen zeggen, ja, zoals ik net al zei, duurzaamheid en dus ook de energy efficiency en het vergroenen van de economie past binnen de economische agenda, omdat die ook de integrale agenda van deze gemeente hanteert. En verduurzaming is daar heel nadrukkelijk onderdeel van. Dat geldt overigens ook dus voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, waarmee ik tegelijkertijd antwoord heb gegeven op de vragen van D66 en GroenLinks. Sociaal ondernemerschap en duurzaam ondernemerschap zijn van belang. Dat vinden wij niet alleen overigens, dat vinden heel veel ondernemers zelf ook. Dan. De.
Digitale snelweg waar D66 over gevraagd heeft? Ja, daar hebben wij veel aandacht voor in deze gemeente, ja. Want nou ja, wij zijn op dit moment heel nadrukkelijk bezig met onderzoek. Wat is de snelheid? Op welke plek in de gemeente? Want als wij goed weten wat de snelheid overal is, dan weten we om te beginnen of we in kunnen grijpen omdat we als overheid nou eenmaal niet overal mogen ingrijpen. Maar we kunnen ook met die kennis kijken welke activiteit, welke inzet wij kunnen plegen om de markt te verleiden om extra inzet te plegen. Want wij als moderne gemeente kunnen wij ook onze inwoners en onze ondernemers een snelle ontsluiting bieden, dus we zijn er druk mee bezig om dat onderzoek te doen. En zodra we daar resultaten over hebben en weten wat we verder kunnen doen, dan zullen we daarmee naar de Raad komen. Dan in de richting van de PvdA. Hoe meer vaart, hoe beter. Hoe gaat u komen tot meer inzicht met betrekking tot bedrijfsverzamelgebouwen? Sorry, ik moest even zoeken. Dat gaan we doen samen met de ondernemers. Ik heb u in de commissie ook verteld over het in mijn ogen zeer effectieve bedrijfsverzamelgebouw aan de Vlietweg op dit moment. Nou, dat is typisch zo'n ondernemer waar je goed mee kan spreken. Wat komen ze tegen, wat is er handig? En natuurlijk de bedrijven die in dat bedrijfsverzamelgebouw zitten. Dus ja, het begint toch met het goede gesprek. Als je een goed gesprek voert, dan leer je elkaar kennen. Als je elkaar kent, dan leer je elkaar vertrouwen en als je elkaar vertrouwt, dan kun je ook ondernemen. En dat is volgens mij de volgorde waarin het werkt. Met dat kennismaken zijn we begonnen. De volgende stap willen we graag snel zetten. Dat was het volgens mij, voorzitter, dan kan ik nu doorgaan.
Ja, ik heb nog een. Ik heb een heleboel vragen openstaan, maar een hele nijpende en dat is even de dekking van het uitvoeringsprogramma evenementenbeleid waarin 2018, 2019 en 2020 er € 50.000 tekort staat.
€ 15.000 tekort, u bedoelt minder dan eerder voorgenomen? Nee, ik ga nu even kijken. Ja, ik probeer mee te lezen.
Over naar bladzijde 5 van het uitvoeringsprogramma. En dat sluit in 2018 op min 52.400, het jaar daarna min 51.600 en in 2020 op min 49.600.
Als daar voor dit moment even geen antwoord op gegeven kan worden, dan stel ik voor dat
Ik had ook nog een vraag gesteld over de jaarlijkse voortgangsrapportage. Ik weet niet of we die apart beantwoorden of dat hij die meeneemt in de motie over het uitvoeringsprogramma. Maar ik had gevraagd of we niet jaarlijks een beeld konden krijgen. Wat is in gang gezet en wat gaat er in gang gezet worden? Wethouder.
Dat nu als de agenda is vastgesteld, dan gaan wij starten met alles en op het moment dat wij tot afspraken zijn gekomen die de moeite van het vermelden waard zijn, dan komen we bij u terug en dat doen we zo snel mogelijk. Dan ga ik nu toch naar de moties en amendementen. Hoop. Dan is het handigst denk ik, als ik van boven naar beneden ga om te beginnen met de amendementen over de evenementencoördinator. Ja, daar moet ik u meedelen dat in de bezuinigingsdiscussie die wij hebben gevoerd in het kader van de kadernota, het budget voor de evenementencoördinator geschrapt is. Ja, het werd al naar voren gebracht, dus dat we het budget ook niet kunnen overzetten naar een andere bijdrage, naar een andere bestemming. Het is overigens wel zo dat de voorstellen die hier genoemd moeten worden om evenementen met een sociale doelstelling te financieren, daar hebben we op zichzelf vanuit het sociaal domein ook budget voor en dergelijke activiteiten hebben we daar ook eerder uit gefinancierd. Omdat immers sociale participatie en samenleven belangrijke doelstellingen zijn, mede in het kader van de preventie van het sociaal isolement, zoals we dat als doelstelling hanteren binnen het sociaal domein. Voorzitter.
Nu concreet dat er geen evenementencoördinator komt. U geeft net aan dat het budget voor de evenementencoördinator is geschrapt. Dus mijn vraag is, betekent dat dat er geen evenementencoördinator komt? De wens voor
De coördinatie voor de evenementencoördinator hebben we in de stukken behouden, want die wens hebben we wel. Alleen hebben we ook gemeend dat we op zoek moeten gaan naar een andere vorm van financiering. En dat.
En ook op het moment dat in de loop van het jaar een keer wordt dat duidelijk.
Wij hebben voorgesteld om een evenementencoördinator aan te stellen. Ik begrijp uit dit voorstel dat partijen geen behoefte hebben aan een evenementencoördinator. Maar de manier waarop het voorstel nu gesteld is, is een beetje ingewikkeld omdat er geen budget voor de evenementencoördinator gereserveerd is. Dan gaan we naar het abonnement hervorming bibliotheek. Dat is een abonnement dat we kunnen overnemen. Kan ik snel door naar de volgende. Dat is weer een ingewikkelde. Daar staan twee doelstellingen in: enerzijds om het voorstel voor het behoud van Forum Adriani op de Unesco-werelderfgoedlijst te ruilen met de activiteit informatiepunt Mall of the Netherlands. Nou, dan kan ik u nu een nieuwtje geven. Het informatiepunt bij de Mall of the Netherlands wordt geopend op 12 juli. Dat weten wij sinds, wat was het vandaag, gisteren, sinds gisteren dus. De uitnodiging daarvoor krijgt u nog, maar er valt dus niet zo heel veel te ruilen, want het informatiepunt komt er al.
Dank voor dit nieuwtje. We zijn er ook heel blij mee. Alleen, dit is niet wat ik bedoel en wat de wethouder bedoelt. Het informatiepunt dat er nu komt is van Unibail en gaat over informatie over de Mall of the Netherlands. Wat hiermee bedoeld wordt, is bij de Mall of the Netherlands een informatiepunt over andere bezienswaardigheden in onze gemeente. Dus het is iets anders, wethouder.
In dat geval kunnen wij hem overnemen. Oh, ik hoor net nee, sorry, dan is ons overleg in het college incompleet geweest. Dan kom ik daar in de tweede instantie op terug. Dan moet ik weer even overleg plegen, want dat kan ik niet op deze afstand. Het amendement ondersteunen van expats. Dat is een amendement dat wij kunnen overnemen. Het amendement over het opfrissen van de websites. Daar staat weer een dubbele doelstelling in. Als het gaat om het onderling verwijzen van twee websites naar elkaar, dan kunnen we daar van harte mee instemmen. Maar het opfrissen van eropuit leidt ze dan voor burger, daarvan wil ik u wel aangeven dat wij niet de enige zijn die daarover gaan, dus dat kan alleen een verzoek zijn aan het geheel om dat te doen. Interruptie de
Voorzitter, dank als u dat verzoek inderdaad dan wil neerleggen, want dat is, zeg maar, de strekking. Ik begrijp wat u zegt, dus met het eerste deel ben ik al hartstikke blij. Tweede deel, het verzoek neerleggen van jongens: aan de slag met die website, opfrissen die boel, en dat gaat u doen, waarvoor dank.
We gaan door naar het amendement uitvoeren. Revitalisering bedrijventerreinen, wij willen graag heel snel aan de gang met de bedrijventerreinen, maar hier wordt genoemd dat ik in november al met een voorstel moet komen en dat ter besluitvorming voorleggen aan de Raad. Dat betekent dat ik het begin september al af moet hebben. Nou, wij willen hard werken, maar dat gaan we gewoon echt niet redden. Als het gaat om bedrijventerreinen, dan zijn we niet alleen aan zet als gemeente, dan zullen we met andere partijen moeten overleggen en voor je het weet ben je een half jaar verder.
Vervolgens is de logische vraag: maar meneer, denkt u dan wel dat het zou kunnen?
Nou ja, ik vind nu een half jaar verder. Neem dan zitten we rond de jaarwisseling, dus dan zeg ik januari, februari. Dus voorzitter.
Dat het gewijzigd wordt, en dat moet ik dan natuurlijk overleggen met de andere indieners. Stel, wij zeggen niet november, maar februari. Kunt u er dan wel mee leven?
Vind ik het een ambitie die ik zou willen proberen te halen. Dan het voorstel over de uitvoeringspartners en de in plaats van gesprekstafels. Nou, ik geloof dat we het uitvoerig genoeg erover hebben gehad in de commissie en dat wil ik van harte opnieuw uitspreken dat het gaat om het uitvoeren van actiepunten om uiteindelijk de gemeente Leidschendam-Voorburg en het ondernemersklimaat te versterken. Dus dat is het probleem niet. Maar er staat ook alle actiepunten worden voorzien van de concrete behalen, resultaat en financieringsvoorstel. Dat weet ik niet helemaal hoe ik dat moet uitleggen. Als u daarmee bedoelt dat ik uiteindelijk alle agendapunten na overleg met ondernemers vertaald in actiepunten met de concrete resultaat, doelstelling en financieringsvoorstel weer bij u terug laat komen, dan kan ik ermee instemmen. Maar als u vraagt of ik dat nu al wil doen, dan loop ik tegen hetzelfde tijdsprobleem aan wat ik zojuist al vermeld heb. Dan gaan we naar het verduidelijken van de portefeuilles. Dat is in deze een beetje een bijzondere, want wij doen dat eigenlijk nooit in beleidsstukken. Een portefeuillehouder erbij vermelden. Er is altijd een portefeuillehouder die het vermeld. We hebben het in de commissie al besproken dat ik verantwoordelijk ben voor de economische agenda, maar dat een heel belangrijk onderdeel hiervan, toerisme, recreatie en evenementen is waar mijn collega verantwoordelijk voor is, Bianca Bremer. Maar zoals we ook hier, het sociaal kompas hebben we vastgesteld. Daar waren drie portefeuillehouders voor verantwoordelijk en niet één portefeuillehouder is genoemd in het stuk. Dus in die zin zou het raar zijn als we dat nu ineens wel gaan doen.
Wethouder, wilt u denken aan de spreektijd? Er zijn nog 3 minuten voor het college. Doe de
De concretisering van het exportbeleid, nou, daar staan een aantal vragen om dingen na te gaan. Dat kan altijd, dus die kunnen wij overnemen dan de motie. Kleine ondernemingen is ingewikkeld in de manier waarop die gesteld is. Hij is wel charmant als het gaat om de doelstellingen en om de wens om beter inzichtelijk te maken wie nou die kleine ondernemingen zijn die we hier hebben en wat we daarmee kunnen. En tegelijkertijd voor sociale inkoop, voor het inkoopbeleid duidelijk zichtbaar na te streven om dat ook aan lokale ondernemers te gunnen. Ik heb in de commissie al verteld over het ondernemingsregister waar we mee bezig zijn. Daar kom ik ook later dit jaar bij u op terug, dus ik vind het moeilijk om te zeggen, die nemen we over. De ambitie als het gaat om het inzichtelijk maken van het midden- en kleinbedrijf en dan met name de scale-ups of de potentiële scale-ups, dan zowel in aanwezigheid als in de inkoop. Dat is een ambitie die ik kan uitspreken en wil nakomen. Tot slot de motie opstellen van het uitvoeringsprogramma. Ja, ik heb het eerder al gezegd, de tijd is een lastige. Het enige wat ik u kan toezeggen voor de begroting 2018, wat ik haalbaar acht, is dat wat wij als gemeente zelf kunnen doen, maar wat wij samen met ondernemers kunnen doen of wat ondernemers gaan doen. Nadat wij daar een goed gesprek met ze over hebben gevoerd, vraagt echt meer tijd. Nogmaals, als ik in november bij u wil zijn, moet ik eens begin september het al op papier hebben staan.
Dank u wel daarmee voor de reactie en beantwoording op de eerste termijn. De heer Klaassen, ga uw gang.
Bijna de reactie op die motie om voor de behandeling van de begroting, zeg maar met een uitvoeringsprogramma te komen. Die reactie was mij niet geheel helder. Neemt u die motie nu over? Is dat de strekking van het verhaal?
Zoals ik u zei, de enige toezegging die ik u kan doen, is dat we voor de gemeente de gemeentelijke taken, dus wat wij als gemeente gaan doen deze periode, op papier kunnen zetten en bij u laten komen voor de begroting van 2018. De rest niet en ik zou het ook jammer vinden als u dat wel zou willen handhaven, want we willen echt samen met die ondernemers, met ondernemers de dingen oppakken. En ja, de zomer komt eraan, dat gaat echt tijd kosten.
Dank u wel. Hiermee sluit ik de bespreking van de eerste termijn. Er was al eerder aangegeven of er nog behoefte was om na de beantwoording eventueel te kunnen schorsen. Ik kijk even naar mevrouw Van Giessen. Ik wil graag
Hebt u nodig voor de schorsing? 5 minuten, ik schors de vergadering voor 5 minuten. Dames en heren, ik wil u voorstellen om weer plaats te nemen. Dus iedereen heeft plaatsgenomen? En ook de onderlinge gesprekken hier in de vergaderzaal in ieder geval geen vraag te kunnen worden, dan kunnen wij de vergadering weer hervatten. Ik heropen de vergadering. Schorsing is aangevraagd door mevrouw Van Giessen. Ik wil mevrouw Van Giessen als eerste even het woord geven. Mevrouw Van Giessen.
Dank u, voorzitter. Met dank voor de beantwoording hebben wij naar aanleiding van de reactie van de wethouder het amendement over de Evenementencoördinator aangepast. Dat wil zeggen, we schrappen de evenementencoördinator. We vragen om in de economische agenda ook aandacht te besteden aan sociaal gerelateerde evenementen met dezelfde toelichting. Dat blijft hetzelfde en het amendement over de toeristische informatie handhaven wij omdat wij nadrukkelijk een toeristisch attractief informatiebord willen hebben in de Mall of the Netherlands voor onze gemeente. Dank u.
Dank u wel. Daarmee is het. Hebt u aangekondigd een amendement te handhaven? Zo zie je dat aangegeven in het amendement gewijzigd is, dat gaat over het schrappen van het budget voor de evenementencoördinator. Wat u zojuist heeft toegelicht, dus dat amendement is aangepast. Ik inventariseer gelijk even of er nog andere amendementen zijn ingediend die nog voor de tweede termijn in de beraadslaging verder meegenomen kunnen worden dan wel gewijzigd zijn of ingetrokken zijn. De heer Klaassen, ga ik beginnen met.
Voorzitter, dank u wel. Het gaat nu even over de amendementen en moties, het amendement dat te maken heeft met het uitvoeren van de revitaliseringstrategie bedrijventerreinen. Daarin staat nu dat het uiterlijk november ter besluitvorming aan de Raad moet worden voorgelegd. Daarvan willen wij maken: voor het einde van dit jaar, dus november vervangen door voor het einde van het jaar. En als het goed is, is die al aangepast en is die bij u binnen? Is het nu ook de bedoeling dat ik aangeef hoe en wat, of zegt u van nou, wacht dan maar even?
Nou, ik zou u willen verzoeken om de ingediende amendementen en moties in ieder geval aan te geven welke worden gehandhaafd of gewijzigd zijn. U hebt nu eentje aangegeven die u wijzigt en of de andere moties en amendementen voor de stemming ook wel handig gehandhaafd dan wel ingetrokken.
De volgorde heb ik even niet, maar daar kunt u me vast en zeker mee helpen. Uitvoeringspartners in plaats van gesprekstafels. Ik heb begrepen dat die is overgenomen. Datzelfde geldt voor het opfrissen van WERK erop.
Voor alle helderheid. Dat betekent dat u de conclusie trekt dat hij niet in stemming gebracht hoeft te worden. Omdat het...
Omdat ik heb begrepen dat die is overgenomen. Dat hetzelfde, voorzitter, geldt voor het opfrissen van de website Er op uit in Leidschendam en de toezegging die de wethouder daarop heeft gedaan. Dus die hoeft wat ons betreft ook niet. Datzelfde geldt dan ook voor ondersteunen en faciliteren expats. Ik heb ook begrepen dat die ook door de wethouder is overgenomen en even kijken hoor. Voor de rest handhaven wij hetgeen wij in eerste termijn hebben ingebracht, voorzitter. Maar ter verduidelijking over die portefeuilleverdeling, het gaat niet om de naam van een wethouder, maar het gaat meer om de portefeuille an sich. Dat wil ik als toevoeging nog even meegeven.
Dank u wel. De andere amendementen die nog waren ingediend: CDA, de heer Fieder.
Helder, volgens mij heb ik daarmee alles. Ik zal in ieder geval nog even, als de griffier ondertussen in staat is geweest om alles weer te rangschikken en te ordenen van de amendementen en moties die straks in stemming komen en nog onderdeel zijn van de tweede termijn, even aangeven welke dat zijn. In ieder geval ter controle. Het amendement dat gewijzigd is, gaat nu over het uitvoeren van de revitaliseringstrategie bedrijventerreinen. Dat amendement is gewijzigd en dan gaat het meer over de termijn, niet november, maar voor het einde van dit jaar. Een amendement dat gewijzigd is met het onderwerp schrappen budget evenementencoördinator, dat door mevrouw Van Giezen is toegelicht net. Dat komt straks in stemming dan. Dit zijn de ingetrokken amendementen, die hoef ik niet te noemen. Het amendement over verduidelijken van portefeuilles is gehandhaafd, zoals de heer Klazenga. Het amendement over het uitvoeren van revitalisering bedrijventerrein is dat nu? Nee, die hebben we net gewijzigd. Het amendement economische agenda, wat handelt over uitvoering, je moet nog even goed kijken wat voorgesteld uitvoeringsprogramma het budget voor evenementencoördinator te schrappen. Dat is amendement. Dat is net gewijzigd. Ja, nu zit en nu hebben ze dubbel en het amendement over informatiepunt Mall of the Netherlands, om dat maar even zo te noemen, die is daarmee ook gehandhaafd. En het amendement van het CDA om uit de economische agenda te verwijderen, hervorming bibliotheek, dat zijn de amendementen en de andere moties die zijn gehandhaafd, concludeer ik. Wie in tweede termijn het woord wil voeren? De heer Klaassen, de heer Overmeeren, de heer De Jager, mevrouw Van Giezen, ook de heer Veelenturf, de heer Rouwendaal, de heer Van Rossum ook en mevrouw Hohage. De heer Klaassen, aan u het woord. Voorzitter, dank.
Dank allereerst natuurlijk dank aan de wethouder voor de beantwoording op de vragen en een toelichting op de moties en amendementen die we hebben ingediend. En ja, het klopt, het zijn er een aantal, maar onze intentie is om inderdaad de boel bij te sturen en door te gaan met elkaar. En wij denken dat we dat hiermee kunnen bewerkstelligen. Nogmaals, het belang dat wij hechten aan deze economische agenda is vaart erin houden met elkaar en ik snap dat daar partijen voor nodig zijn. Maar er zijn al in het verleden zo verschrikkelijk veel dingen in gang gezet en ik vind dat daar goed naar moet worden gekeken voordat je weer opnieuw met dingen gaat starten. Dat hoeft wat ons betreft niet. Pak op wat er ligt en ga daarmee door. Vorige keer heb ik gezegd, er ligt een doos met een heleboel stukken ergens onderin. Nou, het is nu echt tijd om die stukken uit die doos te halen en te zeggen van kijk. Oh goh, die dingen waren er al, daar haken we bij aan en check. Hier ligt een actie, want dat is het woord waar we met elkaar volgens mij naartoe moeten. En dan ben ik zo meteen heel erg benieuwd naar de stemming. Voorzitter, dank.
Ook de VVD wil graag voortgang houden op dit terrein en ondanks dat we de agenda niet scherp genoeg vinden, willen we ook niet dat de ondernemers de dupe worden van onzekerheid. Daarom willen we vanavond instemmen met de agenda, als de wethouder kan toezeggen in het uitvoeringsprogramma met criteria te komen waarmee we als Raad het succes van de agenda kunnen gaan volgen. En ik snap best dat dat nog een hele toer is, een hele uitdaging. Maar ik kan me ook voorstellen dat we daar als Commissie Algemene Zaken best een volgende keer na het reces over mee kunnen denken. Blijft voor ons wel nog even de vraag wat we nu vanavond precies gaan beslissen. Zit nou dat geld er wel of niet al bij? Het raadsvoorstel is hierop onduidelijk en bij het besluit staat dan wel in de tekst van het besluit staat nog van niet, dus dat hoor ik nog even graag. En ook begrijp ik vanuit het intrekken van de moties en amendementen dat de coördinator evenementen er dus niet uit is. Dat scheelt € 30.000, maar dan blijft er een tekort van € 20.000 staan. Misschien dat de wethouder daar nog iets op kan zeggen en wat de amendementen en moties betreft stemmen we alleen niet in met de concretisering van het exportbeleid, want dat gaat over de bouwplannen en dat vinden we weinig met de economische agenda te maken hebben.
Dank u wel, voorzitter. Zoals ik al heb aangegeven in mijn betoog, gaat het hier om een proces. De kracht van onze gemeente schuilt natuurlijk in al die ondernemers die fantastische dingen aan het doen zijn. Het is dan ook mooi om te zien dat dit stuk daar gebruik van wil maken. Er zijn een heleboel moties en amendementen; daar heb ik al het een en ander over gezegd. Deze agenda is het de moeite waard om mee door te gaan, dus die steunen wij.
Voorzitter, dank aan de wethouder voor het meedenken. Ik sluit aan bij de vorige sprekers. Het is gewoon nu tijd voor actie en laten we het met elkaar uitwerken met de ondernemers, waarbij ik ook wil aangeven met maatschappelijke organisaties en inwoners. Laat het een agenda zijn voor al onze inwoners. Het gaat niet alleen om ondernemers, want ondernemers willen ook juist iets doen voor de gemeente. Dus hou het in die brede zin en laten we er gewoon snel mee aan de slag gaan.
Die zijn al hard aan het werk en die gaan ook gewoon tijdens de zomer door. Dus vertraging zal er zeker niet optreden ten aanzien van die activiteiten. Het is wel jammer dat de wethouder tijdens de Commissie Algemene Zaken niet zei, maar alle opmerkingen en aanbevelingen heeft meegenomen. In dit plan had kunnen aanpassen gedurende die zomerperiode, nog na de zomer had kunnen voorleggen en dan had denk ik iedereen in deze raad ingestemd met deze economische agenda. Het voorstel dat de heer Ton Overmere net deed namens de VVD lijkt ons een prima voorstel om zaken meetbaar en concreet te maken.
Dank u wel, voorzitter. Ik kan het kort houden. ChristenUnie-SGP zal geen enkele motie steunen. We hebben antwoorden van de wethouder en het punt van het exportbeleid vind ik met de heer Overmeer eens. Dat gaat over bouwplannen en nog meer activiteiten in Huiswaard vind ik ook niet nodig. Wat betreft amendementen, die zullen we daarentegen in gewijzigde vorm allemaal steunen. Behalve dat over de portefeuilles, want die vind ik overbodig. Dank u wel.
Dank voorzitter, ik loop kort even de voorstellen langs. We gaan het voorstel voor de evenementencoördinator aangepast steunen. Het voorstel voor de bibliotheek steunen we wel en voor het opfrissen zijn we voor. Het voorstel voor revitaliseren van de bedrijfsterreinen gaan wij niet steunen. En dat is niet omdat we het geen goed voorstel vinden, maar als we vragen of het college in overleg treedt met ondernemers en andere instellingen om prioriteiten te bepalen, dan moeten we daar niet een prioriteit tussendoor fietsen. Even kijken, de portefeuilleverdeling gaan we niet steunen en op de motie van expats staat foutief het GroenLinks-logo, want het expatsvoorstel... Ik weet even niet welke van de twee is ingetrokken, maar we steunen ze allebei niet. Tot slot, voorzitter, ik zie erg uit naar verdere uitwerking van de agenda, heb daar ook wel vertrouwen in. Ik wens de wethouder veel vruchtbare gesprekken met ondernemers en aanverwanten toe. Dank u.
Agenda moet wellicht gesteund worden. Hij is nou niet SMART om het maar zacht te zeggen. Ik ben niet de enige die daar haar gedachten over heeft. Ik steun geen motie, noch amendement hierover en ik hoop van harte dat de wethouder eerder dan februari echt met SMART-doelen, plannen en ideeën en met name doelstellingen komt. Dank u.
Dank u wel, dan heb ik gehoord dat er in ieder geval door met name de VVD nog even drie vragen gesteld zijn aan de wethouder. Nou, dat kan ze onmogelijk in 18 seconden doen. Ik wil in ieder geval een ordevoorstel doen om daar wel enige tijd voor te geven, maar niet vele minuten. Dus als de wethouder staccato in een minuut daar ook antwoord op kan geven, dat gaat over de criteria in de uitvoeringsagenda om daar ook te monitoren, ook in te gaan op wat besluiten we nu als het gaat om het punt over het tekort, om daar ook nog even een antwoord op te kunnen geven. Wethouder, bedankt.
Voorzitter, om te beginnen dank voor de steun en ik wil ook graag in deze tweede termijn de ambitie nog een keertje uitspreken die dit college heeft en deze wethouder en die andere nieuwe wethouder in het bijzonder om echt de schouders eronder te zetten. Samen met het bedrijfsleven om deze agenda om te zetten in activiteiten. Maar we kunnen geen ijzer met handen breken. Die waarschuwing wil ik toch ook meegeven. Heel concreet de suggestie van de VVD om, hoe moeilijk ook, wel na te denken over indicatoren waaraan ik aan u kan laten zien wat we doen en wat we bereiken. Dat is inderdaad ingewikkeld, maar ik wil me wel oppakken om te proberen daar invulling aan te geven. Dan over de financiering. Hier staat het voorstel genoemd welke middelen er zijn, maar het reserveren van de middelen doet u bij de kadernota over twee dagen. En als het gaat om het bedrag: er is inderdaad voorgesteld om 50.000 extra uit te trekken voor recreatie en toerisme, maar er is bezuinigd 60.000 op evenementen, netto 10.000 euro minder dan wij vooraf hadden bedacht. Wethouder, dank.
Dank. Dan gaan wij over naar de besluitvorming. En ik wil voorstellen dat we eerst de amendementen aan de orde hebben. Daarna wil ik de moties doen en dan tot slot de besluitvorming over het voorliggende voorstel.
De heer Veelenturf. Geen. Ik dacht dat u nog een ordevoorstel wilde doen, maar anders dan gaan we nu over naar besluitvorming. Ik zal even proberen te zorgen dat we de goede motie of het goede amendement voor hebben. Ik begin met het amendement. Verduidelijken portefeuilles. Is dat voor iedereen helder, wat het amendement dan is? Waarin wordt gevraagd om achter elke activiteit de betreffende portefeuillehouder toe te voegen. Wie is voor dat amendement? Dat is de fractie van Gemeentebelangen en wie is tegen? Dat zijn alle overige fracties en daarmee is het amendement niet aangenomen. Het amendement gewijzigd over het uitvoeren revitalisering, strategie bedrijventerreinen om uiterlijk voor het einde van dit jaar aan de Raad voor te leggen. Wie is voor dit voorstel? Dat is de fractie van Gemeentebelangen, de VVD, D66, de Partij van de Arbeid, ChristenUnie, SGP en tegen de fracties van GroenLinks, Fractie Hohage en het CDA. Daarmee is het amendement aangenomen met 27 om 21. Het gewijzigde amendement over het schrappen van het budget evenementencoördinator. Wie is voor dit amendement? De fracties van Gemeentebelangen, VVD, D66, GroenLinks, Partij van de Arbeid, ChristenUnie en SGP. En tegen hebben gestemd de fracties van CDA en Fractie Hohage. Daarmee is ook dit amendement aangenomen. Dan het amendement over het plaatsen van Forum Hadriani op de UNESCO werelderfgoedlijst. Dat is het onderwerp, maar het gaat over onder andere het informatiepunt in de Mall of the Netherlands. Wie is voor dit amendement? De fracties Gemeentebelangen, VVD, D66, GroenLinks, Partij van de Arbeid, ChristenUnie, SGP tegen hebben gestemd CDA en de Fractie Hohage. Daarmee is ook dit amendement aangenomen. Dan het amendement ingediend door het CDA om uit de economische agenda te verwijderen. Hervorming bibliotheek, wie is voor dit amendement? Dat zijn de fracties van CDA, VVD, D66, GroenLinks, Partij van de Arbeid en tegen de fracties van Gemeentebelangen en de Fractie Hohage. Daarmee is dit amendement aangenomen. Dan kom ik bij de moties. De eerste motie die ik in stemming breng, gaat om het verzoek aan het College voor de behandeling van de begroting 2018 met een uitvoeringsprogramma economische agenda te komen. Wie is voor deze motie? Dat zijn de fracties van Gemeentebelangen, VVD, D66, GroenLinks en Partij van de Arbeid tegen deze motie. De fracties van CDA, ChristenUnie, SGP en Fractie Hohage. Daarmee is deze motie aangenomen. De tweede motie gaat over de concretisering exportbeleid. Om na te gaan in de bouwplannen Vlietvoorde en Klein Plaspoelpolder ruimte voor woningen voldoende die voldoen aan de eisen van expats. Daar gaat het deze motie onder andere over. Voor deze motie de fractie van Gemeentebelangen. Tegen alle overige fracties en daarmee is deze motie verworpen. Dan de motie over de kleine ondernemingen. Verzoekt het college waar mogelijk met deze ondernemers in overleg te gaan en erachter te komen wat ze nodig hebben om door te groeien. Wie is voor deze motie? De fracties van Gemeentebelangen, VVD, D66 en GroenLinks en tegen dat zijn de fracties van CDA, Partij van de Arbeid, ChristenUnie, SGP en de Fractie Hohage. Daarmee is de motie aangenomen. Daarmee hebben we de amendementen en de moties en hebben we dus ook een geamendeerd voorstel en uiteindelijk is het voorstel aan de orde. Wie is voor? Ik wilde...
Het CDA, dan gaan we dat eerst doen. Sorry, zijn er nog anderen die een stemverklaring willen afleggen voordat we dit in stemming brengen? Niet? Het woord is aan de heer Venter. Wij...
gaan we voor stemmen, maar wel met de toezegging van de wethouder om de voorstellen specifieker en meetbaar te maken en regelmatig te rapporteren. Dank u wel, dan
Gaan we over tot de stemming. Wie is voor het voorstel? En daarmee is hij unaniem vastgesteld. Dank en dan sluiten we hiermee dit agendapunt af en gaan wij over naar agendapunt 12.