Bespreking coalitieakkoord Leidschendam-Voorburg 2018-2022 'Samen aan Zet'.

Dan is aan de orde de bespreking van het coalitieakkoord voor Leidschendam-Voorburg voor 2018-2022 met de titel Samen aan zet. In dat akkoord worden op inhoud de hoofdlijnen, zoals de formateur al heeft aangegeven, gepresenteerd. Ik wil u voorstellen, en ik geef ook even voor de mensen op de publieke tribune aan, hoe de bespreking van dit onderdeel in deze agenda zal verlopen. Straks zal er een inhoudelijke presentatie zijn vanuit de fractie van de VVD. Dat zal mevrouw Van Eekelen namens de onderhandelende partijen, dus namens de VVD, het CDA, de Partij van de Arbeid en ChristenUnie-SGP, doen en daarna geef ik gelegenheid voor reactie en bespreking daarvan aan de fractie van Gemeentebelangen, de fractie van D66 en GroenLinks en vervolgens zal daar ongetwijfeld een stuk debat over zijn. Maar dat betekent dat in de tweede termijn vanuit alle fracties daar nog reactie op kan zijn. Op die manier zal de bespreking van de avond verder verlopen. De inhoudelijke bespreking van het akkoord en presentatie van de wethouderskandidaten en na die bespreking zal ik u aangeven hoe de rest van de avond verloopt. Ik geef het woord aan mevrouw Van Eekelen. Ja, dank u wel.

Voorzitter, leden van de Raad, vele mensen op de publieke tribune. Leuk dat er zoveel mensen vanavond zijn gekomen. Samen aan zet, dat is het motto en het thema van het nieuwe coalitieakkoord en samen hebben we ook de afgelopen periode hard gewerkt om na de verkiezingen en de informatieronde onder leiding van Jan Anthonie Bruijn te komen tot een coalitieakkoord. Een proces waar ik met heel veel plezier op terugkijk. De vele zaterdagen in de warmste maand ooit in mei hebben wij hier gezeten en, zeg ik, we zaten hier met Pasen, met Pinksteren, met Hemelvaart.

De sfeer was goed en we hebben met elkaar om tafel gezeten om te komen tot een akkoord. Een akkoord op hoofdlijnen. Ook onze collega's in de raad hebben we daarbij betrokken, zoals Jan Anthonie ook al aangaf. Een poging om te komen tot een deelakkoord is helaas niet gelukt. Maar het feit dat we met elkaar in gesprek zijn gegaan over de periode die voor ons ligt, is iets wat mij betreft om trots op te zijn en in het akkoord hebben wij dan ook zelf aansluiting gezocht bij het werk van onze collega's, zoals de Cultuurprijs van GBLV, die een plek heeft gekregen. De fietsplaatsen van GroenLinks en de lokaal educatieve agenda van D66. Daarnaast hebben we ook gesprekken gevoerd met inwoners. We hebben op 7 mei een avond georganiseerd die ook zeer druk bezocht was en waar mensen hun ideeën, opmerkingen en suggesties bij ons hebben achtergelaten. Dat hebben we meegenomen in onze bespreking van het akkoord. Een aantal dingen hebben een plek gevonden in het akkoord, zoals The Right to Challenge, de bereikbaarheid van Damcentrum en de heggen en haagjes rondom de sluis uiteraard. Het is een akkoord op hoofdlijnen, dus we hebben niet alles erin kunnen verwerken, maar de suggesties, ideeën en opmerkingen nemen we mee in onze afweging gedurende de komende 4 jaar. Samen aan zet, het coalitieakkoord zoals het er nu ligt. Het akkoord is een hoofdlijnenakkoord, zoals ik al heb gezegd, een aantal maatregelen worden in detail genoemd. We hebben ambities en die willen we uitwerken in concrete plannen. Ik wil daar een aantal noemen. We willen stappen zetten op het gebied van duurzaamheid met een duurzaamheidsfonds waar mensen ook met een kleine beurs geld kunnen lenen voor duurzaamheidsmaatregelen. We willen het afvalbeleid herzien. We willen voorlopig weer wekelijks gaan ophalen en de problemen met grofvuil willen we aanpakken. Het openbaar vervoer willen we toegankelijker maken door bijvoorbeeld de instap voor ouderen te vergemakkelijken, maar ook openbaar vervoer aan te bieden aan 65-plussers met een ooievaarspas. In de woonvisie zal worden ingezet op nieuwbouw in het middensegment, waarbij het eerder door de raad afgesproken percentage van 30% sociale woningbouw gehandhaafd blijft. Het parkeren zal gratis blijven in de hele gemeente en de parkeer- en bereikbaarheidsproblemen van het Damcentrum zullen worden aangepakt. Uiteraard zitten er bij het akkoord ook financiële uitgangspunten. De uitwerking hiervan zal bij de begroting in het najaar plaatsvinden op basis van de financiële gegevens die dan bekend zijn. Er ligt een stevige uitdaging, ook als het gaat om het terugdringen van tekorten en we zullen uiteraard met nieuw beleid rekening mee moeten houden omdat we de middelen niet hebben om alles in één keer aan te pakken. We zullen hierop terugkomen en we zullen de raad goed en volledig hierover informeren. Samen aan zet, hoe nu verder? Het hoofdlijnenakkoord laat zaken open voor een brede discussie. Een brede discussie met inbreng vanuit de raad. We willen het akkoord ook samen met de inwoners, ondernemers, bedrijven en organisaties uitwerken en uitvoeren. Initiatieven zullen worden toegejuicht en gefaciliteerd waar dat kan. Ook zetten we in op co-creatie en samenwerking. Iedereen krijgt wat ons betreft de kans om mee te doen. Uiteraard doe ik dat niet alleen, ik ga dat doen samen met wethouderskandidaten Juliette Bouw, Nadine Stemerdink en Jan Willem Rouwendal. Met 4 partijen en 4 wethouders op basis van gelijkwaardigheid. Omdat elke partij in deze coalitie hard nodig is. Ik wil heel graag mijn collega's, de ambtelijke ondersteuning en de formateur Jan Anthonie Bruijn heel hartelijk danken voor het werk de afgelopen periode. Maar ik wil vooral ook mijn dank uitspreken naar de inwoners, ondernemers en organisaties voor de inbreng de afgelopen periode en wij zien uit naar de samenwerking. De komende periode Leidschendam-Voorburg is een gemeente om trots op te zijn, trots op Leidschendam, op Voorburg en op Stompwijk. Inwoners wonen hier met veel plezier en ondernemers ondernemen hier met veel energie. Komende jaren willen we hier heel graag verder aan werken door absoluut te behouden wat goed is en tegelijkertijd samen de gemeente nog mooier en beter te maken. Dank u wel.

Dank u wel, mevrouw Van Eekelen, mag ik dat doen? Ik wil u wel verzoeken om tijdens een vergadering niet te applaudisseren. Er komen wel een paar momenten waarop de felicitaties kunnen zijn en mensen benoemd worden. Maar we zijn nu met de bespreking van het akkoord, zoals nu door mevrouw Van Eekelen is gepresenteerd. Ik wil het woord geven aan de fractie van Gemeentebelangen. Ik geef mevrouw Bremer het woord.

Ja, dank u wel, voorzitter. Een hele volle zaal op deze feestelijke avond. Mijn eerste speech. De eerste keer dat ik als raadslid mag spreken en dat voor het nieuwe coalitieakkoord. Ja, het is nou eenmaal zo. En misschien voor diegenen die niet regelmatig naar de gemeenteraad komen: je komt voor een feestelijkheid, de installatie van de nieuwe wethouders, maar daar hoort natuurlijk ook een kritische noot van de oppositie bij. En aan mij de eer om daar als eerste mee te beginnen. Even kijken. Allereerst de felicitaties natuurlijk aan het nieuwe college dat zij tot overeenstemming zijn gekomen. En ik wil even een korte terugblik doen naar het advies van de heer Bruijn en onze reactie daarop. Gemeentebelangen werd namelijk voornamelijk weggezet als een partij die haar pijlen richtte op de afvallige PvdA. De heer Bruijn refereerde daar net ook al even aan. En wij snappen dat dit zo is overgekomen, maar onze reactie kwam wel ergens vandaan en dat wil ik vanavond graag rechtzetten. Het ging ons namelijk niet om de draai van de PvdA, hoewel we die nog wel bijzonder vinden, maar meer om het feit, en ook niet om het feit dat we niet in het nieuwe college terugkomen. Het gaat ons meer om de houding en het optreden van wethouder Stemerdink en dat heeft mij ook persoonlijk geraakt. Misschien weet u nog, voorzitter, toen ik een jaar geleden mezelf mocht introduceren als nieuwe wethouder, zinnen als: "Ik ben een open boek, ik ben altijd bereikbaar en ik vertrouw iedereen tot het tegendeel bewezen is." En ja, met dat laatste ga ik wel eens de mist in, maar ik ben nog nooit zo hard op mijn gezicht gegaan als in de afgelopen weken. Ik ga hier niet uit vertrouwelijke gesprekken of appjes citeren, dat zou niet chique zijn. Dus laat ik het zo formuleren: voor de verkiezingen vreesde de PvdA voor een halvering van de partij, zoals landelijk voorspeld, en zocht ook wethouder Stemerdink contact om met de huidige coalitie door te gaan. We zijn toen overeengekomen dat dit alleen kon, mits bij een positieve uitslag van minimaal 20 zetels of meer. Dan had de kiezer immers het vertrouwen in ons uitgesproken. Nou, u kent allen de uitslag. Dat de PvdA haar huidige zetels heeft behouden, is een compliment waard, zeker tegen de landelijke trend in en kennelijk voldoende aanleiding om te draaien. De draai van de PvdA kunnen wij echt mee leven. Maar wat wethouder Stemerdink, wat ik haar erg kwalijk neem, is dat zij nadat de heer Bruijn zijn advies uitsprak, geen contact meer heeft gezocht met ons, noch met mij persoonlijk, niet heeft uitgelegd waarom ze deze stap zet, noch haar excuses heeft aangeboden over de onwaarheden die ze over de onderhandelaars van Gemeentebelangen heeft uitgesproken. En ik was een van die onderhandelaars. Het is deze houding, voorzitter, die maakt dat wij geen vertrouwen meer in haar hebben en dus niet het feit dat de PvdA in het nieuwe college zit. We willen graag met de fractie van de PvdA samenwerken. Dan het akkoord zelf: het moet anders, het moet beter. Het CDA en Gewoon Doen, VVD, dus wij waren ook heel benieuwd hoe dat vorm zou krijgen in de nieuwe coalitie, in het nieuwe coalitieakkoord. We hebben het meerdere keren gelezen en we zijn tot de conclusie gekomen, het werd net al gezegd, dat 90% van het bestaande beleid wordt voortgezet. Visie en daadkracht ontbreken. En even kijken hoor, is de nieuwe coalitie... Ik heb mijn bril niet op en ik wil het echt zonder doen. Is de nieuwe coalitie bereid om aan de raad een overzicht te geven waar mevrouw Van Eekelen net aan refereerde van de input op 7 mei door de organisaties, wat u daarin heeft overgenomen? Wij zijn daar erg benieuwd naar. Maar de nieuwe zaken die we terugvonden zijn vooral feestjes: vrijwilliger van het jaar, maatschappelijk ondernemer van het jaar, de sportprijs en de jaarlijkse ondernemersgeest. Daarmee zeggen we niet dat we ze niet belangrijk vinden, maar geven vooral aan dat we teleurgesteld zijn dat dit als het ware het enige nieuwe beleid is wat wij in ieder geval hebben kunnen vinden. Het is de intentie inderdaad om de Cultuurprijs van Gemeentebelangen over te nemen, maar had dan ook gelijk het uitreiken van het jeugdlintje meegenomen. Dan waren de feestjes compleet geweest. Voor initiatieven van kerken staat deze nieuwe coalitie open, maar over initiatieven van vele sport-, cultuur- en vrijwilligersverenigingen in onze gemeente lezen wij helaas niet, of is dat een omissie in het akkoord? Het is immers een hoofdlijnenakkoord, maar we horen graag uw reactie. Kijken we verder in het akkoord, dan missen we vooral de hoe-vraag en de financiële onderbouwing. Het meest geschrokken zijn we eigenlijk nog van de zin: "We brengen zonder taboes in kaart wat er voor nodig is die te verbeteren." Dit gaat over de bereikbaarheid van het Damcentrum. Zonder taboes, daar leest u dus feitelijk dat de beloofde brug niet gaat komen. Verkiezingsitem van de VVD en CDA, want waarom wilt u weer onderzoek gaan doen? Iedere keer als wij tijdens de campagne als Gemeentebelangen aangaven dat onderzoek aangetoond had dat de derde oeververbinding geen soelaas zou bieden en alleen maar heel erg veel geld ging kosten, kregen wij van de VVD steevast een passage uit een onderzoek toegestuurd waarin stond dat de brug wel tot oplossingen leidt. Waarom wilt u dan weer opnieuw onderzoek doen? U was toch al overtuigd? Wij begrijpen dat onderhandelen ook betekent concessies doen, water bij de wijn, maar de inwoners die op de VVD en het CDA hebben gestemd, hebben dat onder andere gedaan omdat ze graag een derde oeververbinding willen. Dus komt hij er nu wel of komt hij er nu niet? Wij hopen het vanavond van u te horen. Een ander groot verkiezingsonderwerp: afval. We gaan voorlopig wekelijks ophalen, maar geldt dat dan voor heel Leidschendam-Voorburg? Want volgens mij zijn er ook wijken waar dit gewoon goed gaat. En lost dit ook volgens u de problemen van het bijplaatsen bij de ondergrondse containers op? En heeft het misschien niet ook gewoon met gedrag te maken? We zijn wel benieuwd wat dit inwoners gaat kosten, want u heeft ook in uw akkoord opgenomen dat afvalbeleid kostendekkend moet zijn. En wat gaat u doen met Avalex en het afvalbrengstation? Ook een punt uit de campagne? Die moest vooral in onze eigen gemeente blijven en nu staat er dat hij ook in de buurt van Leidschendam-Voorburg mag blijven komen. Dus Rijswijk, wat het nu is, mag dat nu wel van u? En we zijn benieuwd naar de portefeuille afval, waar zit het beleid en waar zit het overige? Bereikbaarheid Damcentrum, mevrouw Bouw, ik heb een cadeautje voor u. Zo'n twee maanden geleden namelijk heb ik in het college een voorstel gedaan om het parkeerterrein bij het stadhuis openbaar te maken in de avonduren en in het weekend, zodat alle bezoekers van het Damcentrum en het Veur Theater in het bijzonder hiervan gebruik kunnen maken. En het Veur Theater dit ook kan vermelden in hun brochure voor hun bezoekers. Er hoefde alleen maar een bordje gemaakt te worden. U snapt, ik heb hier een aantal keren om gevraagd, maar het bordje was nog niet klaar. Ik vermoed zomaar dat dit bordje na vanavond klaar ligt, zodat u gelijk uw eerste officiële handeling voor het Damcentrum kunt verrichten. Alstublieft. Stompwijk, niks over de bereikbaarheid. Mogen wij aannemen dat u gewoon verder gaat met de plannen die al liggen? En onder het kopje "Een krachtig Stompwijk" lezen wij dat de bibliotheekvestiging blijft en om ook andere voorzieningen te behouden, geven wij maximale ruimte om functies in een pand te combineren. Superleuk. Laten we dat het cultuurhuis noemen. Dan cultuur, hier worden we een klein beetje verdrietig van, want we hebben, zoals ik al zei, meerdere malen doorgelezen. Maar we vinden nergens het museum Swaensteyn terug. Gaat deze niet naar huis in Swaensteyn, maar blijven ze wel? Ze worden niet genoemd. U bent toch ook op de hoogte dat het museum in het huidige pand onmogelijk verder kan? Wel gaat u deze raadszaal ingrijpend verbouwen en zoals we hier met zijn allen zitten, voelen wij ook dat de klimaatbeheersing te wensen overlaat. Gaat u die bijvoorbeeld ook aanpakken en hoeveel mag dat dan gaan kosten? Wij horen het graag van u. Er is ook aandacht voor het Veur Theater. Krijgen zij er nu structureel geld bij? Gaat u dat aan de raad opnieuw voorleggen? En meer ruimte voor ondernemerschap bij cultuur. Met andere woorden, ze moeten het maar zonder de gemeentelijke subsidie gaan doen? Vraagteken. Ik voeg de expositie even bij. Ik hoor nog de reactie van mevrouw Bout tijdens het lijsttrekkersdebat bij het Theater Ludens dat zij gewoon een salaris kunnen inleveren. De bibliotheek, dat blijft bij twee vestigingen en Stompwijk uiteraard. En verderop lezen we dat de bieb meer moet gaan samenwerken met wijkverenigingen, theaterscholen. Dat was toch ook al de opdracht van de raad, maar dan in combinatie met wijkgerichte bibliotheken? Hoe is dit anders? Wij horen dit graag van u. Dan de lastenverlichting voor bedrijven. Begrijpen we nu goed dat als bijvoorbeeld een ondernemer hier in het Huygenskwartier een pand huurt voor een bepaalde periode, hij dus geen OZB hoeft te betalen? Hoeveel gaat dit de gemeente kosten? En hoe wilt u dat dekken? Graag een reactie. Ten aanzien van het Huygenskwartier voor burgers, Gemeentebelangen blij om te zien dat de aandacht hiervoor blijft. De naam Huygenskwartier Voorburg is zelfs al zo ingeburgerd dat wordt volstaan met de Huygenskwartier. Ook goed om te zien dat de afsluiting van de Schagenstraat en het onttrekken van de parkeerplaats bij de Kerkbrug zijn ingedaald en niet ter discussie staan. Dan, voorzitter, het LHBT-beleid dat Gemeentebelangen op de kaart heeft gezet. Wij zouden blij moeten zijn dat de coalitie dit beleid voortzet, zoals in het coalitieakkoord verwoord staat, maar dit beleid wordt juist niet doorgezet. De kern van het beleid was namelijk om LHBT'ers niet als minderheid, gediscrimineerd of vanuit medische invalshoek te benaderen. Deze coalitie doet dit wel en komt zelfs met een portefeuillehouder minderheden. Onze vraag daarbij is, waaruit bestaat die portefeuille nog meer? We horen het graag. Brengt ons bij de ontbrekende peiler financiën. De heer Bruijn gaf het al aan. Het is ook onmogelijk om bij een hoofdlijnenakkoord volledig alles tot op de komma te berekenen. Maar we missen hem toch. Ook hier ga ik weer even terug in de tijd. Vorig jaar was vooral tijdens mijn installatie het CDA bezorgd dat ik te onervaren was met 8 jaar raadslidmaatschap en 3 jaar wethouderschap om de financiën te doen. Want u zei toen immers, u staat voor goed rentmeesterschap, we zorgen dus goed. Uiteraard, maar voorzitter, die ervaring die ik zojuist noemde, snapt u dan dat ik bij het lezen een beetje verbaasd was dat de kleinste partij, en dat zeg ik met het grootste respect naar u, meneer Rouwendal, het zegt ook niks over u, de kleinste partij met de minste raadservaring nu deze zware portefeuille krijgt. Zou het niet zo moeten zijn dat het CDA, die altijd het rentmeesterschap zo hoog in het vaandel heeft staan, nu haar kans zou moeten pakken, nu ze verwante bestuurlijke verantwoordelijkheid heeft, om deze portefeuille binnen de gelederen te krijgen? En nu we toch bij de portefeuilleverdeling aangekomen zijn, willen we onze zorgen uiten. De ChristenUnie-SGP heeft in onze ogen de zwaarste portefeuille die maar denkbaar is: de ruimtelijke ontwikkelingen, financiën, de nieuwe Omgevingswet, coördinatie sociaal domein, WMO. Is dit nu wel verstandig en waarom niet een van die zwaardere portefeuilles bij de grootste partij? Een schril contrast met de portefeuille van de heer Rouwendal staat de portefeuille van mevrouw Van Eekelen. Uiteindelijk kunnen we niet anders concluderen dat de grootste partij de makkelijkste portefeuille heeft en de kleinste de zwaarste. En wij missen bij u, voorzitter, een portefeuille, namelijk personeel en organisatie, nu ondergebracht bij wethouder Stemerdink. Destijds heeft zij deze portefeuille overgenomen bij het vertrek van burgemeester Van der Sluis als waarneming. Goed gedaan, weliswaar, maar het betrof een waarneming. Wij zien dus niet in waarom deze portefeuille niet terug kan naar daar waar die hoort, bij de burgemeester. Wij horen graag of u dit zo wilt gaan doen. Voorzitter, tot slot, aan alles komt een eind. Rustig, dit antwoord niet van mooi. Dit akkoord betuigt niets van de mooie woorden die door de smalle coalitie aan is toegeschreven. Wij vinden het een afgezwakte voortzetting van het huidige beleid. Met andere poppetjes neemt niet weg dat Gemeentebelangen deze periode constructief wil meedenken en wil samenwerken met het nieuwe college. Met 9 zetels vertegenwoordigen wij een grote groep inwoners en voor hen doen we dit. Tenslotte, vanuit onze positie in de raad zullen we de komende tijd zeker gaan helpen om uw koers te laten houden en in alle mooie woorden naar ons en naar de inwoners. Wij zien de beantwoording van de vraag graag in een tweede termijn tegemoet en wensen u veel succes de komende 4 jaar, want één ding is zeker: het is een eer en een voorrecht om dit voor je gemeente te mogen doen. Dank u wel. Mevrouw, dank.

Dank u wel, dan ga ik naar de fractie van D66 en ik wil mevrouw De Ridder het woord geven.

Ja, dank u wel, voorzitter, en ook van mijn fractie. Allereerst de felicitaties aan de coalitiepartijen met het feit dat zij tot een akkoord zijn gekomen. Dit akkoord heet Samen aan Zet. Dat is een titel die daadkracht uitstraalt. Het is een akkoord op hoofdlijnen, zo wordt ook gezegd, en dat klinkt als een zakenkabinet dat gewoon no-nonsense een koers uitzet en daar is wat D66 betreft niks mis mee. Deze D66-fractie heeft daarom vol interesse en nieuwsgierigheid het lezen gestart van dit coalitieakkoord en ik deel graag onze reactie met u. In het eerste hoofdstuk wordt uitgebreid omschreven. Mevrouw Van Eekelen zei het zojuist ook al, dus het heeft echt veel aandacht dat er veel ruimte wordt gegeven aan initiatieven van inwoners en er wordt ook aangekondigd dat er op verschillende terreinen prijzen te verdienen zijn. Sommige prijzen bestonden al, maar waarom de coalitie dat belangrijk vindt, dat blijft een beetje hangen. Daarom geven wij hier graag onze visie erop. Als ware democraten helpen wij graag een handje. In de moderne democratie volstaat een regelmatige gang naar de stembus simpelweg niet meer. Er zijn immers zoveel meer mogelijkheden om invloed uit te oefenen dan in de tijd van Thorbecke en die mogelijkheden moeten wij benutten om het best denkbare voor elkaar te krijgen voor onze inwoners. Met onze inwoners en inwoners die in hun eigen wijk initiatieven ontwikkelen, versterken bovendien de sociale cohesie en leveren daarmee een bijdrage aan het welbevinden van zichzelf, van hun omgeving en daarmee aan de gezondheid van zichzelf en de mensen om hen heen. Dat mag dus best gestimuleerd worden. Overigens wordt de jeugd in al deze participatie niet genoemd en dat vinden we heel jammer, want die doelgroep zouden wij dus expliciet willen noemen. De jeugd kan heel goed gevraagd worden om advies. Dat is goed voor de kinderen, minstens zo goed en vormend als vrijwilligerswerk. En het kan inspirerende resultaten opleveren voor de gemeente, voor de scholen en ook voor ondernemers. Actief adviserende kinderen van vandaag zijn de actief participerende volwassenen van morgen. Daar willen we toch aan werken. Ook valt in dit coalitieakkoord op dat voortgeborduurd wordt op het werk van het vorige college. Wij willen jullie danken voor die erkenning. Ook wij vinden dat de afgelopen jaren een goede basis is gelegd, die nog vier jaar lang verder uitgewerkt kan worden. We vinden het belangrijk dat geïnvesteerd wordt in schoolgebouwen en in samenwerkingsverbanden zoals de lokale educatieve agenda. Dat legt gewoon een goede basis voor ontwikkelingskansen van kinderen. Een samenwerkingsverband dat in dit coalitieakkoord niet genoemd wordt, is het platform economie, onderwijs en arbeidsmarkt. En ja, die biedt toch ook heel veel kansen? Niet alleen voor jongeren, maar ook voor ondernemers in deze gemeente om ze te inspireren en stappen te zetten waar uiteindelijk inwoners, ondernemers en allerlei organisaties baat bij hebben. Dus wij zouden van harte willen aanbevelen om de vernieuwing die in het platform heeft plaatsgevonden, de afgelopen periode voort te zetten. Voorzitter, mevrouw Van Eekelen heeft net een samenvatting gegeven van het coalitieakkoord en wat daarin opviel is dat ze eigenlijk weinig zei over het sociaal kompas en dat vinden wij heel spijtig, want het hoofdstuk zorg en welzijn is gewoon hartstikke belangrijk. Het welzijn van onze inwoners is immers onze eerste zorg. Laat de inwoners ook hier centraal staan, niet zozeer alleen de zorg, maar ook de initiatieven van inwoners. Ik zei het al in het begin, die leiden ook tot betere gezondheid en welzijn. En ook hier natuurlijk geef de jeugd voorrang. Over gezondheid gesproken, ja, de formateur heeft ons geïnspireerd met de komst van de Omgevingswet worden we uitgedaagd om ook met het fysieke beleid een bijdrage te leveren aan de gezondheid van onze inwoners. Dat kan bijvoorbeeld door normen te stellen voor schone lucht en geluid. Wij hadden daarom verwacht dat in dit coalitieakkoord, dat over de komende vier jaar gaat, daar wat over zouden kunnen vinden. Dat was helaas niet het geval. Dat vinden we spijtig. Wat wel goed is, is in het hoofdstuk milieu dat er energiecoöperaties worden ondersteund om een bijdrage te leveren aan de energietransitie. Maar er kan toch zoveel meer dan dat door concrete, ambitieuze doelstellingen te formuleren voor de gemeente, bijvoorbeeld zoals 100% duurzaam inkoop in 2022, in 2022 25% minder energie gebruiken, alle gebruikte energie door de gemeente zelf opgewekt laten worden. Maar dat kan misschien later nog komen. Wat we ook hopen dat ingezet wordt, is een wijkgerichte benadering, want die kan immers niet alleen een bijdrage leveren aan de energietransitie, maar ook inwoners helpen om schaalvoordelen te halen bij investeringen in zonne-energie, isolatie en bijvoorbeeld elkaar stimuleren in het verminderen van afval en energiegebruik. Samen verduurzamen is ook goed voor sociale cohesie. Voorzitter, wij van D66 houden van zorgvuldigheid en in die zin kunnen we voorzichtigheid waarderen, maar niet waar er al uitvoerig onderzoek gedaan is en zelfs besluiten genomen zijn, zoals bijvoorbeeld met betrekking tot het nu al maanden actuele onderwerp afval. Wat betekent het eigenlijk dat het afvalbeleid nu getemporiseerd wordt? Betekent dat dat mijn PMD-afval voorlopig nog niet thuis opgehaald wordt? Komt dat de dienstverlening voor mij ten goede? En helpt het het milieu? Wij hebben daar nog een hard hoofd in. Ook met betrekking tot andere onderwerpen die in de verkiezingen een grote rol speelden, kwamen we een beetje bedrogen uit. Neem het onderwerp de brug. Wat verwacht de coalitie eigenlijk van nog een onderzoek? Maar wat actueler is, is het onderwerp cultuur. Afgelopen week hebben we in het AD kunnen lezen van de grootste 45 gemeenten staat de gemeente Leidschendam-Voorburg op de 44e plaats. Dat is niet iets om trots op te zijn, dat mag beter. Sterker, dat moet beter gewoon doen, zouden wij zeggen. Van cultuureducatie tot vernieuwing van bibliotheken, de afgelopen jaren is er na onderzoek al geconstateerd wat een goede koers is, dus er kan gewoon gestart worden en uitgevoerd worden. Om de cultuur echt een stap te laten maken, lijkt het ons een goed idee om de verbouwing van de raadszaal te combineren met het al bestaande plan voor een verhuizing van Museum Swaensteyn naar Huize Swaensteyn. Dat is vast ook goed voor de bestuurscultuur. Voorzitter, deze coalitie wil bijdragen aan een stabiel bestuur, maar een stabiele basis wordt niet neergelegd, want er komen extra onderzoeken zonder taboes. Sportaccommodaties worden verbeterd, extra middelen voor dienstverlening, pilots. Er staan echt voorstellen in die geld kosten, maar er staat nergens waar dat vandaan komt. Er worden ook geen bezuinigingen genoemd. En er wordt met geen woord gerept over de verkoop van de Eneco-aandelen. Moeten wij daaruit opmaken dat de opbrengst van de Eneco-aandelen ter beschikking wordt gesteld aan de kosten die dit akkoord met zich meebrengt? Dat lijkt ons niet verstandig. Het zou ook niet duurzaam zijn. Immers, met de verkoop van de aandelen zullen we jaarlijks dividend mislopen. Waarom wordt op dat front geen rust geboden? Vooruitschuiven van financiële keuzes leidt onmiddellijk tot lastige keuzes op korte termijn. Kortom, er is werk aan de winkel in de eerste plaats voor de wethouder financiën. En ja, omdat wij een steuntje willen bieden in de rug, hebben wij net als Gemeentebelangen, het lijkt me afgesproken werk, is het niet een cadeautje, maar die van ons is fysiek op zonne-energie. Voorzitter, samenvattend heeft mijn fractie het akkoord gelezen en geconcludeerd dat deze coalitie behoudend is, conservatief die keuzes uit de weg gaat. Maar dat hoeft geen probleem te zijn. Zorg gewoon dat het college doelstellingen helder formuleert, de dilemma's schetst en laat de raad de koers bepalen. Daar werken wij graag aan mee. Wij gunnen onze inwoners een ondernemend bestuur dat het maximale doet om inwoners de ruimte te geven voor ontwikkeling, zich inzet om problemen in de toekomst te voorkomen en of te verminderen. Helder, transparant en dichtbij. Wij zijn er klaar voor.

Mevrouw De Ridder, dank u wel, dan ga ik naar de fractie van GroenLinks en ik geef de heer Van Rossum het woord.

Dank u, voorzitter. Kort na de verkiezingen had ik in ieder geval niet verwacht vandaag een betoog te houden over een coalitieakkoord, met daaronder ook een krabbel van het enige raadslid van ChristenUnie-SGP. En Jan Willem Rouwendal bewijst vandaag maar weer dat je met weinig zetels ook een hoop voor elkaar kan krijgen. Ik wist al dat het waar was voor een fractie van drie zetels, maar het wordt vandaag naar nieuwe hoogtes gestuwd. Elke stem telt, dat is maar weer duidelijk. Er ligt vandaag een akkoord voor met een bijzonder sausje. Ik had niet op dit akkoord gerekend en er ook niet op gehoopt. Een coalitie van VVD, CDA, Partij van de Arbeid en ChristenUnie-SGP verkocht als een logisch gevolg van de verkiezingsuitslag. Maar dat is het niet, want de PvdA-kiezer heeft hier in elk geval niet om gevraagd. Volgens mij stemde Stemerdink bleek een opmaat naar Stem van Eekelen. Een mooie revival van Rutte II. Daar waren ook al zoveel PvdA-stemmers ontzettend blij mee. En het principe van recht doen aan de uitslag is daarmee misschien wel aan slijtage onderhevig, in elk geval waar het de linkse zetels betreft. Want mijn blijdschap van de uitslagenavond waarop we van zes naar zeven linkse zetels gingen, is misschien geëindigd in een desillusie. Het zijn er misschien toch maar vier. Daarom om te beginnen een kort woord aan de mensen die Partij van de Arbeid hebben gestemd. GroenLinks gaat zijn best doen om de komende jaren het linkse geluid in deze gemeenteraad te laten horen en de belangen van linkse kiezers te behartigen. En met dank aan de ideale armoede bij de Partij van de Arbeid gaan we ons best doen om ook die linkse kiezers een links geluid te geven. Weten jullie welkom bij GroenLinks, arme PvdA-stemmers. En dan een positieve verrassing, voorzitter: het coalitieakkoord biedt inderdaad de ruimte die formateur Bruin al voorspelde. Helaas is dat voor een deel ook omdat er veel woorden worden gebruikt om de leegte van het akkoord te verhullen. Mooi geformuleerd door de formateur, maar volgens mij een kleurloos akkoord van ongedekte algemeenheden. Er staan zulke mooie dingen in dat GroenLinks er bijna de handtekening onder zou kunnen zetten. Maar wel ongedekt, want een financiële paragraaf, hoe beknopt ook, die ontbreekt. En een aanzet was volgens mij wel netjes geweest, zeker van partijen als VVD en CDA, die de afgelopen jaren vaak gerept hebben over financieel degelijk beleid en daar soms ook een grote broek over hebben aangetrokken richting de oude coalitie. Het valt me wat tegen, een akkoord waar geen euro in benoemd is, terwijl er financieel nog wel wat te doen is met de recente tegenvallers. En ik mag mevrouw Bouw heel graag, maar daadkrachtig, zoals ze in haar laatste persbericht zei, is dit coalitieakkoord volgens mij niet. Een daadkrachtig akkoord is op zijn minst een beetje af. Een brug, een masterplan bereikbaarheid, citymarketing. U weet allen net zo goed als ik dat dat geld kost. En de goede dingen in het akkoord waar GroenLinks juist heel blij mee is, kunnen we die betalen? Het beschikbaar maken van de collectieve ziektekostenverzekering voor inkomens tot 130% van het minimumloon probeerde GroenLinks zelf nog voor elkaar te krijgen bij de laatste begrotingsbehandeling, dus dat dat in het akkoord staat is wat mij betreft prachtig, net als het gratis maken van het OV voor 65-plus minima. Nog een wens van GroenLinks in het akkoord belandt prachtig, maar zonder enige financiële consequentie voorlopig ook niet meer dan mooie teksten voor de bühne. Gelukkig, zou ik bijna zeggen, zijn er een paar plekken aan te wijzen waar het geld waarschijnlijk niet naartoe hoeft. Werk en inkomen gaat bijvoorbeeld weer ouderwets inzetten op een betaalde baan. Lijkt het op papier een prachtig idee, maar in de praktijk niet haalbaar. En ook zonde van de focus die we de afgelopen jaren hebben gehad op het inzetten van de ruimte om je nuttig te maken versus mensen opjagen met een sollicitatieplicht. Even een punt van orde? Volgens mij...

Kunt u de heer Van Rossem nu weer verstaan?

Uhm, wel en het was zo'n mooie zin, meneer Rozenberg. Nou.

Nou, ja, ik moet even herhalen, meneer Van Rossem.

Ik hoop oprecht, en dat is mijn enige vraag, ook die ik ga stellen vandaag, dat ik gerust kan stellen dat op werk en inkomen de experimenteerruimte daar niet verloren gaat. Een plek waar het wel echt duidelijk is dat het geld daar in ieder geval niet naartoe hoeft, is cultuur. Het akkoord spreekt van ruimte voor ondernemerschap. Dat is een soort rebus voor: er komt geen geld bij, een gemiste kans die overigens voorspelbaar was na het cultuurdebat. En bij duurzaamheid moet ik het ook nog maar zien. Ook daar wordt een hoop gefaciliteerd in de hoop dat woningcorporaties, duurzame burgers en groene ondernemers de handschoen wel oppakken. Hoe blij ik ook ben dat duurzaamheid veel ruimte opneemt in het akkoord en hoe blij ik ook ben met de groene leningen om verduurzaming beschikbaar te maken voor iedereen, klimaatneutraal in 2050 is echt niet ambitieus genoeg. En als je tegelijkertijd wilt verduurzamen en heel veel parkeerplekken wilt bouwen, dan begrijp je het probleem niet helemaal. Een verhuizing van de raadszaal komt er ook niet en dat lijkt op zuinigheid, maar is het niet per se, want opknappen is mogelijk niet veel minder kostbaar als we onze verantwoordelijkheid willen nemen voor een rolstoeltoegankelijke overheid. Maar goed, uiteindelijk, voorzitter, zullen we de begrotingsplannen van de nieuwe coalitie moeten afwachten, want vanavond gaan we die financiële paragraaf niet eens in krijgen. Gelukkig maar, want de maatregelen rond afval kosten ook geld, gelijkblijvende lasten moeten ook ergens vandaan komen. En over smakken geld gesproken, voorzitter, waar is ******** die brug? Want waar is die oeververbinding gebleven waar CDA en VVD in de campagnetijd de mond vol van hadden? Ik vond hem een beetje weggemoffeld tussen een hoop proza over draagbaarheid en ik wacht met smart tot die brug er ligt. Sterker nog, misschien moeten we popcorn halen, want dat is nog een mooie. De verbeteringen die deze coalitie voorstaat en de plannen die nog gemaakt moeten worden. Ik noem een paar pagina's: op pagina 9 staat die veelbesproken brug, er wordt een onderzoek gedaan om de bereikbaarheid in het Damcentrum te verbeteren. Blijkbaar wachten we nog op het hoe. Op pagina 10 staat: we bouwen voort op het huidige duurzaamheidsbeleid en we verbeteren het. Hoe, dat staat er niet bij. Op pagina 13 worden de bedrijventerreinen toekomstbestendig gemaakt. Hoe, weet niemand. Op pagina 15 wordt de schuldhulpverlening verder verbeterd, ook zonder hoe. En op pagina 19 vond ik de interessantste. Daar staat: we faciliteren initiatieven voor een huisartsenpost. Volgens mij betekent dat niets, want dat betekent als niemand de komende jaren een initiatief neemt om dat te doen, dat dat voornemen vanavond al geslaagd is nog voordat de nieuwe wethouders zijn geïnstalleerd. Gefeliciteerd. Het is vervelend, maar ik kan nog wel even doorgaan, want het is wat mij betreft niet alleen ongedekt, maar ook een beetje kleurloos. Maar voordat ik bij die conclusie kom, voorzitter, moet mij nog een punt van het hart. Niet alleen als GroenLinkser, maar ook als homoseksueel. Het positieve, verbindende en inclusieve LHBT-beleid van de afgelopen jaren wordt vervangen door of op zijn minst onderdeel gemaakt van een minderhedenbeleid. Dat lijkt de spijker op zijn kop, maar ik ben in één klap van onderdeel van deze samenleving gegaan naar onderdeel van een minderheid. In de etalage van het akkoord is de LHBT-doelgroep al in een minderhedenkast gevallen. U wordt bedankt voor de goede bedoelingen, dames en heren onderhandelaars, maar dit is nou exact hoe het niet moet. De conclusie, voorzitter: ik moet een ernstige constatering doen. De urgentie van dit coalitieakkoord ontgaat mij compleet. En ik krijg bijna de indruk dat besturen in deze niet het middel was om de gemeente een mooiere plek te maken, maar het doel an sich. En deze coalitie is hopelijk niet op aarde om wethouders te faciliteren. Ik vind dit een ernstige conclusie en ik hoop dat de inhoud nog komt en snel wordt uitgewerkt, want op de winkel passen is niet daadkrachtig en ook niet ambitieus. En hoofdlijnen en ruimte geven, dat is prima en ook heel fijn. Maar we hebben wel het recht om een beetje te weten waar het naartoe gaat en bij vlagen is het leeg. Alleen het veiligheidsbeleid is echt een beetje uitgewerkt. Ongedekte plannen die nu nog gemaakt moeten worden. Zo kan ik ook een akkoord schrijven. En ik weet niet of het haast is of gebrek aan visie of dat er juist zo bikkelhard is onderhandeld dat we uitgekomen zijn op een akkoord vol kleurloze compromissen. Maar ik weet wel dat het wat mij betreft niet voldoende is en ik weet ook dat ik de onderhandelaars hoger heb zitten dan dit, scherpere standpunten heb horen uitdragen dan dit en ook op meer idealisme heb betrapt. Misschien komt de kleur en signatuur van deze coalitie de komende weken bovendrijven. Ik hoop dat. Laat overigens helder zijn dat de uitnodiging om daarin samen op te trekken wat GroenLinks betreft aanvaard is, want GroenLinks heeft nog ideeën en idealen genoeg. Betekent deze nieuwe werkelijkheid nu, voorzitter, dat GroenLinks vindt dat de formateur zijn werk niet goed gedaan heeft? Nee, dat betekent het niet. Er zijn vier partijen gevonden met een meerderheid in deze raad, die het met elkaar aangedurfd hebben een akkoord uit te onderhandelen, missie geslaagd en ook felicitaties waard. En GroenLinks bedankt de heer Bruin voor zijn werk als formateur en extra waardering ook voor het deelakkoord dat we getracht hebben te bereiken. Volgens mij hebben daar zeven partijen hun best voor gedaan, niet gelukt, wel geprobeerd. Betekent deze nieuwe werkelijkheid dan, voorzitter, vier jaar zure oppositie van GroenLinks? Nee, dat betekent het ook niet. De ergste frustratie is er na vanavond wel uit. GroenLinksers zijn opgeruimde mensen en dit soort onverwachte wendingen en verliezen horen bij het politieke werk. En ook in de oppositie is het raadslidmaatschap een buitengewoon eervol ambt en ook in de oppositie kan een fractie het beleid kleuren en invloed uitoefenen, zeker bij een coalitie met een dusdanig smalle meerderheid. Ik ga ervan uit dat u allen kunt rekenen. Waar het beleid van deze nieuwe coalitie rechts is, conservatief is of doorspekt is van het wantrouwen jegens burgers dat ik af en toe kon teruglezen in het VVD-verkiezingsprogramma, zal GroenLinks weerstand bieden en terugduwen en haar sociale, duurzame, inclusieve waarden verdedigen. Maar waar het boerenverstand prevaleert, waar ons oude beleid, wat toch zo verkeerd nog niet was, wordt voortgezet, of waar per ongeluk wat sociaal beleid in het coalitieakkoord gefietst is, zullen we steun bieden en bijsturen. En wat dat betreft is de koers van GroenLinks, voorzitter, de komende jaren uiteindelijk heel herkenbaar, want we staan voor een eerlijke, sociale invulling van ons sociaal domein en alle voorzieningen daarachter waarin zorgbehoevenden en zorgverleners serieus genomen worden en waarin mensen een steuntje in de rug krijgen als ze het zelf niet redden en waarin de zwakkeren onder ons niet door de overheid gepest worden met de smoes van zelfredzaamheid. We staan voor verstandige invulling van ons duurzaamheidsbeleid en we staan voor een gemeente die niet bang is daar geld aan uit te geven of daarvoor zelfs lasten te verhogen, die niet bang is om inwoners op te voeden en die niet bang is om juist niet voor asfalt te kiezen. Er is echt nog veel te doen rond luchtkwaliteit, biodiversiteit en duurzaamheid in het algemeen. En we staan voor een gemeente die rekening houdt met al haar inwoners, een gemeente die durft sociale woningbouw een impuls te geven, die ruimte geeft aan positief LHBT-beleid en die de portemonnee trekt voor kunst en cultuur. Die idealen gaan we verkondigen: inclusief, progressief, duurzaam, sociaal. Waar het tot kansen en tot samenwerking leidt, zien we met een opgeruimd humeur en open vizier tegemoet. Ik zei het al, voorzitter, na vanavond is de ergste frustratie er wel uit, dit lucht op. GroenLinks wenst de collega's van VVD, CDA, Partij van de Arbeid en ChristenUnie-SGP veel wijsheid, veel succes en veel felicitaties, want we kunnen aan de slag. En als allerlaatste opmerking, voorzitter, dan wil ik graag onze Floor Kist danken, want we zijn oneindig trots op zijn wethouderschap, maar we verwelkomen hem ook heel graag weer terug in de fractiebankjes.

Dank u wel. Meneer Van Rossem, ik ga naar een tweede termijn en ik wil als eerste het woord geven aan de fractie van de VVD, de heer Van Eijl. Een punt van

Van orde, meneer de Voorzitter, dat starten zijn we. Ik wil graag recht doen. Ik denk dat de coalitie dat graag wil aan alle vragen die gesteld zijn en het zijn er nogal heel erg veel. Dus staat u ons toe even een momentje schorsen om daar heel even doorheen te lopen, want dan kunnen we in ieder geval de gestelde vragen ordentelijk beantwoorden. De vraag is

Om de vergadering even een korte tijd te schorsen, zodat het tweede termijn ook een ordentelijke beantwoording vanuit de onderhandelende partijen kan worden gegeven. Voor hoeveel tijd wilt u de vergadering even schorsen? 10 minuten.

Dames en heren, ik wil u ook vragen om na 10 minuten dan ook weer plaats te nemen, zodat we na 10 minuten de vergadering weer kunnen hervatten. Ik schors de vergadering voor 10 minuten.

Dames en heren, ik wil u verzoeken plaats te nemen. Als de raadsleden ook hun plaats innemen, dan kunnen wij met de vergadering verder.

Heren. Als de raadsleden hun zetel willen innemen en de mensen die elkaar nog graag willen spreken dat buiten de raadszaal willen doen, dan kunnen wij met de vergadering verder. Mag ik ook stilte op de publieke tribune? Ik zie dat de CDA-fractie nog niet op hun zetels zit. Dat kan.

En ook de mensen weer terug om de beantwoording te gaan doen en de reactie. Waar is...

Dames en heren, ik heropen de vergadering en ik wil graag nu ook stilte op de publieke tribune, zodat wij de vergadering kunnen hervatten. Het woord is aan de VVD-fractie.

Yes. Dank u wel, voorzitter. Mooi te zien dat hier vanavond zoveel mensen zijn voor het coalitieakkoord. Ik hoop dat we na de kritische noten er weer een feestje van kunnen maken, maar niet voordat we natuurlijk even ingaan op wat er net gezegd is. Ik probeer het daarbij wel kort te houden, zodat we nog door kunnen met de rest van de avond. De VVD schreef het al: is blij met dit stevige en volgens ons wel ambitieuze akkoord. Het is ook heel evenwichtig. Alle vier de partijen hebben daar hun punten goed in kunnen brengen en dus ook wat wij zeggen, veel ruimte. Er is ook om gevraagd vanavond. Het hoort verschillende partijen ruimte. Hoe gaan we het invullen, hoe gaan we het doen? Dat is de ruimte die we graag samen met u willen pakken. We zeiden het al, we wonen in een prachtige, prachtige gemeente nu ook met een prachtige coalitie. En die prachtige gemeente willen we zo houden en dat zeggen we ook helemaal niet dat het de afgelopen jaren slecht was. 90% van het beleid volgens mevrouw Bremer is hetzelfde, maar tegelijkertijd zegt u gebrek aan visie en daadkracht. Ik weet niet over welk deel van het vorige beleid u het dan heeft, maar volgens ons gaan wij door met wat goed was. Uiteraard gaan wij dingen die goed waren niet veranderen. Voor de VVD zijn een aantal hele belangrijke punten in onze verkiezingscampagne heel stevig teruggekomen in dit akkoord. Het afval, dan gaan we het gewoon weer wekelijks ophalen. U kunt ons niet verwijten dat we dat niet gezegd hebben. Eerder de bereikbaarheid, voor ons belangrijke punten. Duurzaamheid zorgt dat het nu ook bereikbaar is voor mensen met een laag inkomen om duurzaamheidsmaatregelen te nemen, gratis parkeren en een gelijk blijven van de OZB, stuk voor stuk VVD-punten waar we trots op zijn dat die er zo goed in staan. Maar boven alles geldt dat we het graag samen met u willen doen. Dus op alles wat ik zei, al uw vragen, hoe gaan we dat doen? Willen we graag samen met u invullen, niet alleen met de raad, maar ook met de inwoners, organisaties, ondernemers. Dat hebben we tijdens de coalitieonderhandelingen gedaan op 7 mei, dat willen we graag voortzetten en dat is ook terecht dat partijen daar zojuist op hameren. Wat de formateur terecht zei, is de meerderheid is krap, dus we moeten ook samenwerken en dat is niet zozeer een last, maar weer een zegen. Voor deze coalitie zal moeten zoeken naar meerderheden en die zoeken we graag samen met u. Dan even op de vragen. De vraag: het afval, wordt dat weer wekelijks opgehaald? En mevrouw De Ridder, wordt mijn PMD nog wekelijks opgehaald? Ja, ik woon bij aan de hoek. Ja, in de grijze container.

Ridder nee, het wordt niet thuis opgehaald, maar het grijze afval wordt thuis opgehaald. Dat is nou juist wat ik zo graag wil. Ik wil dat mijn plastic opgehaald wordt.

Die kunt u gewoon in de grijze container gooien. Nee, maar zonder gekheid, wat wel voorop staat en wat ook in het akkoord staat, is dat het nieuwe afvalbeleid er is. Er zijn hele strikte doelstellingen van 100 kg restafval per huishouden per jaar. Gebleken is dat het huidige afvalbeleid, wat afgelopen periode ingevoerd is, dat bij lange na niet gaat halen. Dus er moet iets veranderen en dat moet u ook zien. Dat moet iedereen zien dat het anders moet. Wij willen en terecht ook hamert op de financiën. Het is zonde om hele dure maatregelen nu voort te zetten als je waarschijnlijk of misschien wel naar een heel ander systeem gaat over een aantal jaar, dus nogmaals samen met u kijken.

We moeten goed kijken naar hoe we dat doen: een reactie plaatsen.

We hebben gekozen voor een systeem dat nog niet is uitgerold. Het bestaat nog niet, dus laten we het nou eerst even doen. Dan kan het zich bewijzen. Nu spreekt u voor u.

Ik weet niet of de mensen in Voorburg het met u eens zijn dat het nog niet is uitgerold en ook we zien wat er in de gemeente gebeurt. Daar moet gewoon iets aan gebeuren. En daarom zeggen wij bijvoorbeeld, midden is ook nog niet goed bekeken wat daar de effecten van zijn, die evaluatie komt nog. Daar wachten we in ieder geval mee voordat we nieuwe wijken met dit afvalsysteem opzadelen. Daarnaast hebben wij heel veel concrete plannen gehoord vanavond van verschillende partijen, waarvoor dank. Er zijn ook nieuwe ideeën tussen die echt goed zijn en waar we graag samen naar kijken. Dat het niet gelukt is om ze de afgelopen jaren uit te voeren, gaan we proberen om dat de komende jaren wel te doen. Daarbij terecht ook de opmerking: let op de centjes. Wij zijn geconfronteerd met een financieel tekort. Dat zullen we ook met zijn allen gezamenlijk moeten oplossen en dat heeft ook consequenties voor de plannen en wat je allemaal kan doen. Daardoor kunnen we een aantal dingen ook niet. Daar wou ik het voor nu bij laten voor mijn fractie.

Dank u wel. Vindt u het goed dat ik de fracties zo bij langs ga en eerst naar de fractie van Gemeentebelangen voor een reactie of wilde u eerst reacties vanuit de andere onderhandelende partij? Misschien ja, dan ga ik dat doen. Dan ga ik naar de fractie van het CDA, de heer Duijn.

Dank u wel, voorzitter, leden van de Raad. Wij zijn heel blij vanavond. Het is een mooie avond. Het is een eer en een voorrecht om het volk te mogen vertegenwoordigen. Het is eerder vanavond gezegd, ik heb zelf het proces mogen meemaken als onderhandelaar. Ieder verkiezingsprogramma bevat elementen die je kunt overnemen en andere elementen waar je rustiger over moet zijn. Dank voor een ontzettend mooi proces, wat altijd een avontuur is, hoe je daar ingaat en vanavond staan we er zoals we eruit zijn gekomen. We hebben heel veel dingen kunnen afspreken, maar we hebben volgehouden dat we op hoofdlijnen een akkoord gaan sluiten. Nou, dat biedt heel veel ruimte. Ik ben blij dat raadsleden, fracties ook het akkoord goed hebben gelezen en ook hier en daar stoom hebben kunnen afblazen. Maar ik ben vooral blij dat ze met suggesties zijn gekomen, goede ideeën en die uitgestoken hand. Die zit echt uitdrukkelijk in dit akkoord en die uitgestoken hand hoop ik ook dat we de komende jaren gaan reiken aan elkaar, zodat er meerderheden vinden voor allerlei goede ideeën die er zijn. Het is onmogelijk om op alle details in te gaan vanavond. Voor het CDA geldt dat er echt hier een akkoord ligt met elementen waar wij ons in herkennen. Die zitten op het sociaal domein, die zitten in de woningmarkt, waar we wat aan gaan doen. Die zitten ook op het gebied van bereikbaarheid en een punt wil ik er wel uitlichten. Komt die brug er wel of komt die er niet? Nou, voor de verkiezingen leek het nogal of die er niet komt en wat ons betreft lijkt het nu alsof die er wel komt. We hebben afgesproken dat we het in kaart gaan brengen wat er mogelijk is zonder taboes en dat is wat er staat en dat is wat ik u geef en daar wil ik het bij laten.

De heer Duin: Dank u wel, meneer de voorzitter.

Die vraag intrigeert mij nu al sinds dat akkoord bekend is, wat is een onderzoek zonder taboes? De heer

Nou, we gaan in kaart brengen. Dat betekent dat we ook meenemen alle onderzoeken die al gedaan zijn, we nemen mee wat er leeft en we nemen ook mee wat er al aan afspraken ligt en we willen daar echt heel zorgvuldig in zijn. Die brug, laten we eerlijk zijn, is gewoon een gevoelig onderwerp in deze gemeente, maar we willen allemaal die bereikbaarheid voor het centrum verbeteren. En dat is eigenlijk de kern waar het om gaat. Vrouw Bremer.

Bremer Voorzitter, ik hoor u zeggen gevoeligheid. Ja, die gevoeligheid zit met name denk ik bij de nu drie oppositiepartijen. Omdat u zo hard campagne heeft gevoerd dat er die derde oeververbinding gaat komen en daarom zei ik ook in mijn betoog, geef dan gewoon antwoord, komt hij die ja of nee? Ik vind ook echt dat u dat aan de inwoners schuldig bent. U heeft keiharde beloftes gemaakt aan de voorkant en wij willen heel graag weten of u die na gaat komen. We hebben keihard

Campagne gevoerd. En we zijn op bereikbaarheid en op de brug en daar zijn we heel trots op. Eerst leek die brug onmogelijk, nu lijkt die mogelijk en dat gaan we in kaart brengen op een zo zorgvuldig mogelijke manier. Ik heb het al gezegd. Dank u.

Wel, dan ga ik naar de fractie van de Partij van de Arbeid en ik geef de heer Streefkerk het woord. Ja.

Voorzitter, het waren interessante weken. We hebben interessante weken achter de rug. De Partij van de Arbeid heeft in maart een ongelofelijke uitslag behaald. En voor al die mensen die ons hun stem hebben gegeven, zijn we aan de slag gegaan. Eerst in de informatie, vervolgens de formatie, en de inzet van de PvdA was vanaf het begin ook duidelijk: voortzetting van de sociale koers van het vorige college, fatsoenlijke voorzieningen voor mensen die niet op eigen kracht kunnen meedoen in onze mooie gemeente. En een betrokken en geëngageerde overheid, oplossingen op het gebied van duurzaamheid en oog voor kwalitatief goede en voor iedereen toegankelijke maatschappelijke voorzieningen op het gebied van zorg, wonen en onderwijs. Vanuit die inzet hebben wij veel bereikt, zoveel zelfs dat de Partij van de Arbeid overtuigd en enthousiast de handtekening heeft gezet onder dit akkoord. Wij zijn de komende 4 jaar samen aan zet en de bijdrage van de partijen eerder vanavond spreekt daar ook uit. Dat ondersteunen we en we nemen de handschoen graag op om samen met de hele raad te werken aan verdere invulling van dit akkoord. Voorzitter, wat ligt er voor ons? Want we hebben daar ons weken over gebogen, over een tekst. Maar elke tekst, hoe helder ook, heeft behoefte aan uitleg. Dit is een hoofdlijnenakkoord, zoveel is duidelijk, en we hebben als onderhandelaars gezocht naar een combinatie van uitgangspunten en denkrichtingen om in de komende jaren verder uit te werken en enkele concrete maatregelen om op korte termijn van start te gaan met dit bestuur. En daarbij is het gelukt om zowel de hoofdlijnen als die concrete maatregelen zo te kiezen dat iedere partij zich in het akkoord kan herkennen. Niet de illusie dat we in één keer alles voor de komende 4 jaar kunnen regelen. En ook niet de illusie dat elk onderwerp zich leent voor compromissen. Neem bijvoorbeeld de duurzaamheidsopgave van dit akkoord. Niet alleen voortzetting van het huidige beleid, maar ook inzet op schonere lucht, op een CO2-neutrale gemeente en op een energieneutrale nieuwbouw. Daarnaast zorgen we voor een sterke financiële impuls voor de verduurzaming van bestaande huizen en het gemeentelijk fietsplan. Geen compromissen, maar een duidelijke keuze voor een duurzame gemeente waar ook volgende generaties prettig wonen. En waar nog ruimte is om meer te doen, zullen we die ruimte samen met de hele raad benutten. Dit akkoord is dus niet alleen groen, dit akkoord is ook sociaal en iedereen moet kunnen meedoen in de samenleving. Dat is een maatschappelijk belang, maar ook een hoogst individueel belang. Niemand wil van de buitenwereld zijn afgesloten en zeker in een vergrijsde gemeente als de onze is het belangrijk om oog te hebben voor de leefwereld van ouderen. Opnieuw worden in dit akkoord daarom duidelijke keuzes gemaakt. Het pakket van de ooievaarspas wordt uitgebreid, mensen van 65 plus kunnen gratis reizen en de huishoudelijke hulp en dagbesteding worden uitgebreid. Maar meedoen in de samenleving vraagt niet alleen om maatregelen die gericht zijn op ouderen. Daarom verbeteren we de schuldhulpverlening. Verder hebben we aandacht voor integratie en participatie van jonge statushouders en wordt het kindgericht armoedebeleid gecontinueerd. De collectieve ziektekostenverzekering komt beschikbaar voor iedereen die tot 130% van het minimumloon verdient en het programma Jongeren in de Lift maken we permanent. Dat zijn stuk voor stuk onderwerpen waar de Partij van de Arbeid zich in herkent en waardoor de Partij van de Arbeid zich in dit akkoord herkent. En om een concrete vraag te beantwoorden: experimenteerruimte op het gebied van werk en inkomen wordt gecontinueerd. We hebben in het sociaal domein nadrukkelijk oog voor preventie. Ouderen moeten in staat worden gesteld om op een prettige manier langer thuis te blijven wonen met de nodige aanpassingen aan hun huis. Een blijverslening en op het gebied van sociale huisvesting voeren we bovendien uit wat in deze raad eerder is besloten: gemiddeld 30% sociale woningen en aandacht voor een goede mix binnen de sociale woningvoorraad in onze gemeente. Goed, omdat we ons realiseren dat een goed akkoord alleen maar op basis van vertrouwen kan worden gesloten, vinden we het ook niet erg dat er in dit akkoord een aantal onderwerpen zijn opengelaten voor verdere uitwerking in deze periode. Waar nodig spreken we in dat kader ook wel het voornemen voor nader onderzoek uit. Het is goed om ons te realiseren dat een goed bestuursakkoord niet anders kan worden gevormd dan op basis van vertrouwen, met ruimte voor meningsverschillen, met ruimte voor debat en volgens mij is die boodschap helder. Die ruimte is er. Daarom zijn we ook blij dat het akkoord inzet op betrokkenheid en participatie van burgers en waar het vorige akkoord inzette op een open bestuurscultuur, gaan we nog een stap verder. We zijn niet alleen als gemeenteraad samen aan zet, we zijn ook binnen de gemeente samen aan zet in de wetenschap dat we het niet met 4 partijen kunnen zonder de rest van deze raad en in de wetenschap dat we het niet kunnen met deze raad zonder de rest van onze gemeente. Ook in de terugblik moeten we constateren dat we het niet alleen hebben gekund. Een warm woord van dank aan Jan Anthonie Bruijn. We hebben de gesprekken ervaren als gestructureerd, to the point en in goede sfeer. En dat heeft een mooi akkoord opgeleverd dat wat ons betreft een goede basis is voor...

Voorzitter, dank u wel. Meneer Streefkerk, dan geef ik het woord namens de fractie ChristenUnie-SGP aan de heer Rouwendal. Fijn.

Dat toch nog een beeld kon. Voorzitter, dank u wel. En ook dank aan de leden van de oppositiepartijen voor het commentaar dat ze hebben geleverd op ons mooie akkoord. Ja, we beginnen even met meneer Van Rossum. Hij zei: "Ik had deze coalitie niet verwacht." Nou, ik kan zeggen, meneer Van Rossum, ik ook niet. Meneer Van Rossum erachteraan: "Ik heb ook niet zo gehoopt." Nou, ik moet eerst zeggen, ik had eigenlijk geen tijd om erop te hopen, want toen was hij er al. Het is toch wel een beetje bijzonder? Ja, opeens, als eenmansfractie ChristenUnie SP in het college te zitten. Maar we zijn wel mooi trendsettend bezig geweest in Leidschendam-Voorburg, want inmiddels zitten we in Rotterdam aan tafel, dus van Leidschendam-Voorburg begint de victorie. Ja, mevrouw Bremer wees mij erop dat ik 4 jaar ervaring heb met deze Raad. Maar ik moet zeggen, voorzitter, het is toch al de derde keer dat ik het meemaak dat er een coalitieakkoord wordt besproken in deze Raad en u krijgt nog een beetje het gevoel van déjà vu, want elke keer is het commentaar hetzelfde. Namelijk, er staan wel heel veel voornemens in en nog weinig concrete uitwerkingen. Ik kan me herinneren de eerste keer dat ik het meemaakte, een coalitie van VVD, Gemeentebelangen, D66, toen heeft mevrouw Van Giessen de voornemens geteld. Ik ben vergeten hoeveel het er waren. Maar kort daarna kwam er een nieuwe coalitie met mevrouw Van Giessen als deelnemer aan de coalitie en toen heeft mevrouw Bouw het aantal voornemens geteld. Als we die lijn doortrekken, denk ik dat GroenLinks nog de meeste kans maakt om in de volgende coalitie terecht te komen. Want ook meneer Van Rossum heeft een poging tot tellen gedaan, voorzitter. Ja, het is toch allemaal wel een bijzondere situatie. Ik kan natuurlijk ook nog zeggen wat ChristenUnie SGP van dit akkoord vindt, maar dat wordt toch al gauw een verhaaltje van: "Wij van WC Eend adviseren WC Eend," dat zal ik u besparen. Dan ga ik even naar de vragen. Ja, het klopt inderdaad dat er geen financiële onderbouwing bij het stuk zit. Dat kwam niet omdat we nog geen rem zien, mevrouw De Ridder, maar toch nog dank daarvoor trouwens. Maar bij alle cadeaus die er vanavond uit zijn gedeeld aan ons, moeten we ook nog even vermelden dat de huidige coalitie ons enige weken geleden nog een cadeau heeft gedaan, namelijk een tekort van 4,5 miljoen op de begroting van 2018. En dat tekort moet worden weggewerkt en onze ambities moeten worden verwezenlijkt en we moesten nog een beetje vaart maken en dat betekent dat we de nadere financiële invulling straks in november bij de begroting gaan geven. En het moet me wel van het hart, voorzitter, als we commentaar krijgen dat wij allemaal plannen hebben zonder financiële onderbouwing, vervolgens krijgen we een oppositie die allemaal voorstellen doet zonder dekking daarbij aan te geven, dus wat dat betreft verheug ik me op een goede samenwerking in deze Raad.

Dan ga ik naar de fractie van Gemeentebelangen, mevrouw Bremer. Ja, dank.

U voorzitter, dank ook aan de sprekers van de nieuwe coalitie voor hun antwoorden en ik snap best dat ik heel veel vragen had die niet allemaal vanavond beantwoord zullen worden. Maar twee vind ik toch eigenlijk wel heel erg belangrijk. En dat is waar de heer Van Rossem ook naar vroeg: het HBT-beleid. Ik wil toch graag weten waar die minderhedenportefeuille uit bestaat en of u bereid bent om het uit de minderheden te halen zoals het was. Want u hoorde de heer Van Rossem daar zelf over spreken. En we willen nog heel graag weten of het bespreekbaar is dat de portefeuille personeel en organisatie teruggaat naar de burgemeester. En voor de rest zullen we ze schriftelijk indienen. Nadat u rustig geïnstalleerd bent, uw feestje gehad heeft, want dat gunnen wij u natuurlijk ook.

Ik weet niet of daar direct even een kort antwoord op gegeven kan worden op die vragen, bij wijze van spreken, bij interruptie en anders ga ik. Ja, de heer Streefkerk. Ja.

Ja, dus de vraag is: het BT-beleid maakt nu onderdeel uit van het minderhedenbeleid. En het lijkt alsof daar een bepaald waardeoordeel in wordt gelezen en dat is geenszins de bedoeling geweest, dus met die toelichting hoop ik dat de vraag beantwoord is.

Ik heb dat ook niet gedacht. Ik denk dat de intentie uitstekend is, maar dit is nou typisch een kwestie van semantiek en ik denk echt even. Volgens mij hoeft het niet vanavond. Ik raad de nieuwe coalitie aan hier eens een nachtje over te slapen, mijn woorden nog eens te wegen en dan kan ik me niet voorstellen, anders dan dat er 18 zetels hier zijn die zeggen, ja, dat was misschien niet zo handig.

De eerste even kijk ik nou ook over de anderen.

Vraag van de heer Van Rossem: hij doet een procesvoorstel. Ik denk dat we dat meenemen.

Geen reactie op de andere vraag van mevrouw Bremer. Dan zal er ongetwijfeld nog wel op een later moment een reactie overkomen, maar het punt is gemaakt. Ik ga naar D66, nog een reactie verder vanuit GroenLinks, nog een reactie in tweede termijn. Dat is niet het geval, dan wil ik hierbij de bespreking sluiten voor deze avond en gaan wij over naar de volgende agendapunten voordat wij naar de...